Cõi thơ của Thầy Tuệ Sỹ mênh mông bát ngát.
Cao thì bay vút từng không. Sâu thì hun hút hố thẳm. Biết đâu mà dò để gọi là
theo!
Với người viết bài này, có lẽ là ngồi bệt xuống đất
nhìn trừng trừng vào mấy dấu lặng trên “Những Điệp Khúc Cho
Dương Cầm” của Thầy để mà nghe, có thể chỉ như là “vịt nghe sấm,”
nhưng, may ra còn nghe được vài khoảng lặng vô thanh đâu
đó, sau những cung bậc du dương siêu thoát.
“Những Điệp Khúc Cho Dương Cầm” là tập thơ gồm 23 bài – đúng hơn
là 23 điệp khúc -- của Thầy Tuệ Sỹ được xuất bản trong nước vào năm 2009. Tập
thơ này được một nghệ sĩ nổi danh của Pháp Dominique de Miscault dịch
sang tiếng Pháp và trình bày với những hình ảnh nghệ thuật
trong tác phẩm Pháp Ngữ “Refrains pour Piano.”
Bài này chỉ viết lại một vài cảm nhận khi đọc tập thơ
bằng tiếng Việt “Những Điệp Khúc Cho Dương Cầm” của Thầy.
Dấu lặng là khoảnh khắc ngừng nghỉ sâu lắng không nhạc
không lời trong bản nhạc. Nó cũng cần thiết có mặt trong bản nhạc
giống như những âm thanh giai điệu khác. Đôi khi dấu lặng
còn cần thiết và mang ý nghĩa huyền diệu hơn nhạc điệu
khác trong bản nhạc.
Cũng thế, trong cuộc sống thường nhật với những thao
tác liên tục của dòng vọng động qua thân, khẩu và ý, con
người bị cuốn hút vào quỹ đạo quay cuồng của mộng
tưởng điên đảo, thì những khoảnh khắc dừng lại, buông xả, lắng tâm
là cần thiếtvà bổ ích vô cùng. Đó là những dấu lặng trong bản
nhạc cuộc đời.
Thật vậy, có bao giờ bạn lắng tâm để thưởng
thức những khoảnh khắc im lặng tột cùng xảy đến thật bất ngờ
giữa dòng thác lũ ba đào của âm thanh và nhạc điệu? Nếu bạn
từng trải qua giây phút cực kỳ huyền diệu ấy chắc bạn cảm
nhận như mình đang bơi lội trong cõi không gian vô cùng mà ở đó
chỉ có sự hỷ lạc mầu nhiệm trong trạng thái vắng
bóng mọi thứ nhân ngã bỉ thử và phiền não uế trược.
Cuộc đời của một Thiền sư là khoảnh
khắc kéo dài vô tận của những dấu lặng an nhiên, tự
tại và siêu thoát giữa cuộc đờiphiền não, khổ đau. Thầy Tuệ
Sỹ là một Thiền sư như thế.
Trong đôi mắt sáng hoắc của Thầy, dòng tử sanh vô
tận chỉ còn là bóng dáng mờ ảo sau ngọn lửa bập bùng
của trí tuệ bừng lên, để nhìn sâu vào đó và liễu ngộ rằng
nó chỉ là huyễn mộng. Như thế, tử sinh đâu có khác gì cánh chim chợt
hiện chợt ẩn trong quãng trời vô biên! Điệp khúc đầu tiên rung lên cung
bậc mở ra con đường đến đi tự tại trong cõi nhân gian:
“Ta nhận chìm thời gian trong khóe mắt
Rồi thời gian ửng đỏ đêm thiêng
Đêm chợt thành mùa đông huyễn hoặc
Cánh chim bạt ngàn từ quãng Vô biên.”
Trong Kinh Tiểu Duyên của Trường A Hàm, chẳng
phải đức Thế Tôn đã kể chuyện loài người đến thế
giới này từ cõi Trời Quang Âm ở Sắc Giới Thiên hay sao?
Cho nên Thầy mới nói trong điệp khúc thứ 2:
Từ đó ta trở về Thiên giới,
Một màu xanh mù tỏa Vô biên.
Bóng sao đêm dài vời vợi;
Thật hay hư, chiều nhỏ ưu phiền.
Chiều như thế, cung trầm khắc khoải.
Rát đầu tay nốt nhạc triền miên.
Ôm dấu lặng, nhịp đàn đứt vội.
Anh ở đâu, khói lụa ngoài hiên?
Từ Quang Âm Thiên xuống cõi nhân
gian làm người nên mới có những ưu phiền, khắc khoải, và những cung
bậc của kiếp người rung lên. Nhưng đến khoảnh khắc lắng sâu của dấu
lặng thì đó là cõi vô biên, nên cảnh vật ngoài hiên là khói lụa huyễn hoặc
như có như không.
Trong bản nhạc làm sao chỉ toàn là dấu lặng.
Trong cõi người làm sao tránh khỏi những ưu phiền.
Cái tuyệt vời của Thầy là liễu ngộ rất tinh
tường phím đen, phím trắng trong bản nhạc cuộc đời chỉ là ảo
tưởng. Và rồi, Thầy đem bao nhiêu ưu phiền của năm tháng đi qua gửi vào dấu
lặng đó. Gửi vào dấu lặng thì có khác gì hóa thân cho nó vào
cõi vô cùng. Vì vậy, trong điệp khúc thứ 9, vang lên cung bậc:
Đôi mắt cay
phím đen phím trắng
Đen trắng đuổi nhau
thành ảo tượng
Trên tận cùng
điểm lặng tròn xoe
Ta gửi đó
ưu phiền năm tháng.
Trực thức về bản chất cuộc đời của chính
mình không chỉ là tri kiến như thật về thực tại mà một
người con Phật cần có, đó còn là đức nhẫn phi thường của một nhà
tu hành đạo hạnh. Nhẫn thọ từ nỗi thống khổ trầm luân đến
sự hỷ lạc siêu thoát bằng tâm thái bình lặng an
nhiên không một gợn sóng động tâm. Điệp khúc thứ 13 vang lên nhạc
âm hưởng đó:
Ô hay, giây đàn chợt đứt.
Bóng ma đêm như thật.
Cắn đầu ngón tay giá băng.
Điệp khúc lắng trầm trong mắt.
Rồi phím đàn lơi lỏng;
Chùm âm thanh rời, ngón tay rát bỏng
Chợt nghe nguyệt quế thoảng hương
Điệp khúc chậm dần theo dấu lặng.
Có lúc điệp khúc dương cầm lắng sâu đến mức như tan
theo mùi hương nguyệt quế, như hóa thân thành con kiến bò quanh
triền núi, hay len lỏi tận dưới gốc cụm cỏ dại. Điệp khúc 20 là giai
điệu huyền bí lạ lùng mà người nghe dường như phải tước bỏ cái hình
hài nhân ngã to lớn để có thể theo chân con kiến bò dưới cọng cỏ và
nghe mùi đất thở. Cái mùi mà Triết Gia Phạm Công Thiện trong tác
phẩm “Khơi Mạch Nguồn Thơ Thi Sĩ Seamus Heaney” xuất bản tại
California, Hoa Kỳ vào năm 1996, gọi là “mùi thổ ngơi.” Ở đây không phải chỉ
ngửi mùi thổ ngơi, mà còn ngửi mùi đất thở nữa. Chỗ tuyệt cùng của sự sâu lắng,
của dấu lặng trong “Những Điệp Khúc Cho Dương Cầm” là ở đây.
Có thể nghe và ngửi “mùi đất thở.”
Theo chân kiến
luồn qua cụm cỏ
Bóng âm u
thế giới chập chùng
Quãng im lặng
Nghe mùi đất thở.
Đoản khúc 23 khép lại “Những Điệp Khúc Cho
Dương Cầm” như thể là đoạn cuối của đời người nằm yên vĩnh
viễn nơi tha ma mộ địa.
Giăng mộ cổ
mưa chiều hoen ngấn lệ
Bóng điêu tàn
huyền sử đứng trơ vơ
Sương thấm lạnh
làn vai hờn nguyệt quế
Ôm tượng đài
yêu suốt cõi hoang sơ.
Điệp khúc vẽ lại thật sống động cảnh
tượng nơi nghĩa địa, với cơn mưa chiều, nước mắt, hình bóng điêu tàn,
sương thấm lạnh là những hình ảnh lột tả được cả tâm trạng
và hoàn cảnh trong đoạn cuối của đời người.
Nhưng, trong cõi chung đó, vẫn bừng sáng lên niềm
riêng rất đáng quý, rất cao đẹp, rất thương yêu. Đó là tấm lòng yêu
thương vô lượng của Thầy đối với cuộc đời, đối với con
người, và đối với chúng sinh.
Ôm tượng đài
yêu suốt cõi hoang sơ.
Tấm lòng đó ắt hẳn đã nằm sâu trong dấu lặng của
“Những Điệp Khúc Cho Dương Cầm” mà Thầy vừa tấu lên.
Có ai nghe chăng?
Chắc chắn là có, chư thiên ở cõi
trời Quang Âm, những con kiến đang bò sát dưới cụm cỏ dại, và còn nữa,
tiếng thở của đất động đậy đâu đó trên khắp hành tinh này.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét