Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên
ngày xuân trong “Cảnh ngày
xuân”
của Nguyễn Du trong Truyện Kiều
Nguyễn Du là một đại thi hào của dân tộc, là một danh nhân
văn hóa thế giới được UNESCO công nhận. Ông có đóng góp to lớn với một khối lượng
thơ văn đồ sộ cho dân tộc. Trong những tác phẩm ấy, nổi bật nhất là bài thơ
“Truyện Kiều’’. Truyện kiều là bài thơ được viết bằng thể lục bát nói về số phận
của những người phụ nữ có số phận bất hạnh, họ phải chịu nhiều tủi nhục và đau
đớn. Đồng thời cũng lên án những kẻ ích kỷ hèn mọn chỉ quan tâm đến lợi ích của
mình. Đoạn trích “Cảnh ngày xuân’’ có lẽ là đoạn tiêu biểu nhất về tả cảnh
thiên nhiên. Đoạn trích nằm ở phần đầu của truyện kiều. Vào ngày tết thanh minh
chị em thúy kiều đi tảo mộ và hiện ra trước mắt người đọc là một bức tranh
thiên nhiên tươi đẹp và tâm trạng của người du xuân khi trở về.
Mở đầu bài thơ hiện ra một bức tranh xuân trong sáng, nhẹ
nhàng và tinh khôi:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Hai câu thơ đầu gợi tả cho ta về không gian và thời gian. Câu
thơ “Ngày xuân con én đưa thoi’’ là câu thơ gợi tả về không gian. Trên nền
trời cao rộng, đàn én lượn qua lượn lại, chao liệng như thoi đưa vào những
tháng cuối của mùa xuân. Cũng như chỉ thời gian trôi nhanh giống như những chú
én đang vụt bay trên trời xanh. Mùa xuân có chín mươi ngày vậy mà bây đã qua
sáu mươi ngày, đã bước sang tháng ba rồi. Làm cho con người ta thấy vấn vương,
tiếc nuối khi sắp kết thúc một mùa xuân. “Thiều quang’’ là chỉ ánh sáng của mùa
xuân, nó không chói chang như mùa hạ hay yếu ớt của mùa đông mà nó là ánh sáng ấm
áp, mang đến sức sống cho muôn loài.
Hai câu thơ sau được tác giả khắc họa tuyệt đẹp với hai màu
xanh và trắng. Chữ “tận” mở ra một không gian bao la bát ngát không có điểm dừng.
Thảm cỏ non trải rộng đến chân trời là để làm màu nền cho bức tranh mùa xuân.
Trên bầu trời xanh ngát ấy xuất hiện màu trắng của vài bông hoa lê. Từ “điểm”
tĩnh như không tĩnh, làm cho ta liên tưởng thiên nhiên có tâm hồn, biết làm đẹp
giống như một con người. Chỉ một vài màu trắng của hoa lê mà làm câu văn trở
nên sống động và nổi bật trong sắc trời mùa xuân. Bằng một vài nét chấm phá,
tác giả đã vẽ lên một bức tranh sinh động, hấp dẫn, khiến cho người đọc cảm
giác mình đang đứng trước khung cảnh của mùa xuân.
Nếu bốn câu thơ đầu là một bức tranh của mùa xuân thì tám câu
tiếp là bức tranh của lễ hội trong tiết thanh minh:
“Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh
Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
Dập dìu tài tử giai nhân
Ngựa xe như nước áo quần như nêm
Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay”.
Từ xa xưa dân tộc ta đã có phong tục là đi tảo mộ người thân
đầu năm để thăm viếng sửa sang lau chùi cho sạch sẽ và du xuân ở chốn đồng quê
trong khí tiết thanh minh. Các danh từ, động từ, tính từ “yến anh, chị em, tài
tử, giai nhân, ngựa xe, áo quần, sắm sửa, dập dìu, gần xa, nô nức” là chỉ một
không gian có rất nhiều người đặc biệt là các chàng trai và cô gái đi du
xuân đầu năm tạo không khí đông vui, nhộn nhịp và náo nhiệt của buổi hội
gắn với một tâm trạng của mỗi người đi hội. Ai cũng háo hức sắm sửa trang
phục, trang sức để chuẩn bị tham gia lễ hội. Đó không những là buổi hội
mà còn là nơi se duyên cho các cặp nam thanh nữ tú chưa tìm được định mệnh của
mình.
Bên cạnh hình ảnh người đi du xuân là hình ảnh những đống
tro bên cạnh nấm mồ, những đống tro ấy chính là người ta đốt tiền giấy để tưởng
nhớ những người thân đã khuất:
“Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay”.
Dù là người đang sống hay người đã khuất đều cầu nguyện mong
được hạnh phúc. Người đã mất thì khi họ chết đi cũng mong con cháu mình luôn được
mạnh khỏe, bình an và hạnh phúc. Người đang sống họ ước mong được một tương lai
tốt đẹp, hạnh phúc và cầu nguyện cho những người đang nằm dưới nấm mồ kia được
yên nghỉ.
Người ta thường nói cuộc chơi nào rồi cũng sẽ đến lúc phải kết
thúc. Không có cái gì là trường tồn mãi mãi cả. Khi lễ hội kết thúc chị em Kiều
ra về trong cảnh chiều tà và mang một tâm trạng sầu mặc:
“Tà tà bóng ngả về tây
Chị em thơ thẩn dang ra về
Bước dần theo ngọn tiểu khê
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
Nao nao dòng nước uốn quanh
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang”.
Không khí vui tươi, náo nhiệt không còn nữa mà nó đang mờ nhạt
dần theo ánh nắng. Trời đã về chiều, mặt trời đã lặn sau chân núi, chỉ còn những
ánh sáng yếu ớt của những tia nắng còn sót lại. Các từ láy thanh thanh, nao
nao, tà tà, thơ thẩn gợi tả sắc thái của cảnh vật và cũng chính là tâm trạng của
con người. Dường như cảnh vật cũng thấu hiểu lòng người, cũng khoác lên
mình một màu u buồn. Nguyễn Du sử dụng thủ pháp nghệ thuật tả cảnh ngụ tình mượn
cảnh vật để nói lên tâm trạng của con người. Một tâm trạng bâng khuâng, thơ thẩn
như đang suy nghĩ về một vấn đề nào đó và dự cảm có điều gì đó sẽ xảy ra trong
tương lai sắp tới.
Có thể nói đây là một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp có cảnh
có tình. Được coi là một trong những bức tranh thiên nhiên đẹp nhất trong “Truyện
Kiều’’ của Nguyễn Du. Sử dụng ngôn từ giàu hình ảnh mang tính chọn lọc, bút
pháp tả cảnh thiên nhiên đặc sắc tả cảnh điểm xuyết, tả cảnh ngụ tình,… Cho ta
thấy được tài năng của tác giả.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét