Những điều thú vị về nhà văn đoạt giải Nobel 2023

Những điều thú vị về
nhà văn đoạt giải Nobel 2023

“Không phải ngôn từ, mà chính những cảm xúc, những câu hỏi còn lại phía sau mới là những gì mà các tác phẩm của Jon Fosse để lại cho độc giả. Đó là xúc cảm sâu sắc về những điều vốn không thể nói ra”.
Nhà văn Jon Fosse chụp hình cùng bức tranh chân dung hoạ chính mình.
Cuộc “chạm trán” với cái chết
Jon Fosse sinh năm 1959, là nhà văn, nhà thơ, nhà soạn kịch nổi tiếng người Na Uy với kho tàng văn học đồ sộ ở nhiều thể loại khác nhau. Với tài năng xuất chúng, nhà văn Jon Fosse thậm chí còn từng được The Daily Telegraph, tờ báo uy tín hàng đầu của Anh Quốc, bầu vào danh sách 100 thiên tài còn sống trên thế giới. Vào tháng 10.2023, nhà soạn kịch này cũng đã xuất sắc trở thành chủ nhân giải Nobel Văn học nhờ “những vở kịch, những áng văn xuôi sáng tạo nói lên những điều vốn không thể nói ra”.
Với tất cả những thành công ấy trong cuộc đời sự nghiệp của Jon Fosse, có lẽ ít ai từng biết, phong cách sáng tác của bậc thầy văn học Bắc Âu này đã bị ảnh hưởng rất nhiều và được định hình sau một tai nạn từ khi ông mới lên 7 tuổi.
Sự việc năm đó xảy ra tại trang trại của gia đình Jon Fosse ở ngôi làng Strandebarm, phía tây Na Uy. Khi ấy cậu bé 7 tuổi Fosse đang chạy ngoài sân, mang theo một chai nước trái cây thì bất ngờ bị trượt chân vấp ngã. Chai nước vỡ tan trên sàn đất, nhưng không may một mảnh thủy tinh cắt vào động mạch ở cổ tay Jon Fosse. Cha mẹ Jon Fosse lúc đó đã lập tức đưa con đến bác sĩ. Tuy nhiên, trên chặng đường di chuyển trong ô tô, Fosse đã có những cảm giác rất lạ lùng.
“Một trải nghiệm mà tôi như ở ngoài cơ thể của chính mình. Thực đấy, tôi có thể nhìn thấy bản thân mình từ bên ngoài”, Jon Fosse kể lại. Ngay ở thời điểm ấy, Jon Fosse đã có suy nghĩ rằng mình sắp chết, sắp lìa xa quãng đời này, thế nhưng, cùng lúc đó, ông cũng thấy loé lên “một thứ ánh sáng lung linh đến lạ kỳ”.
“Mọi thứ đều rất yên bình. Tôi không cảm thấy buồn về điều đó mà cảm nhận được một vẻ đẹp, một vẻ đẹp hiện hữu ở tất cả mọi thứ”, Jon Fosse bộc bạch. Ông chia sẻ rằng thời thơ ấu từng “chạm trán” với cái chết đã ảnh hưởng đến tất cả tác phẩm văn học ông đã sáng tác, từ kịch, thơ cho đến những tiểu thuyết do ông viết.
Ngoài ra, nhà văn Jon Fosse cũng bật mí thêm rằng cuộc tiếp xúc với sự chết của ông ấy vào thời điểm vụ tai nạn xảy ra, đã từng được ông thuật lại trong chính tác phẩm của mình. “Tôi thường nói rằng luôn có hai thứ ngôn ngữ tồn tại song song: Một là những từ tôi viết, những từ mà bạn có thể hiểu, và hai là ngôn ngữ thinh lặng”, nhà văn người Na Uy chỉ rõ. “Nhưng chính trong thứ ngôn ngữ thinh lặng đó, sự thật đôi khi sẽ bị xem là một điều giả dối và không đáng tin”.
Đối với những độc giả trung thành của Jon Fosse, có lẽ các khía cạnh về tâm linh và sự hiện sinh chính là một yếu tố cốt lõi tạo nên sự hấp dẫn ở các tác phẩm của nhà văn này. “Không phải ngôn từ, mà chính những cảm xúc, những câu hỏi còn lại phía sau mới là những gì mà các tác phẩm của Jon Fosse để lại cho độc giả”, ông Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel Văn học, nhận xét. “Đó là xúc cảm sâu sắc về những điều vốn không thể nói ra”.
Jon Fosse từng theo đuổi quan điểm rằng: “Văn học phải luôn giữ được nét thuần tuý, gắn chặt với sự mệnh ban đầu, thay vì cố gắng lồng ghép những mục tiêu chính trị, xã hội hay thậm chí là tôn giáo đan xen”. Tác phẩm nổi tiếng nhất của Fosse là cuốn tiểu thuyết “Raudt, Svart” (tạm dịch: “Đỏ, Đen”), đây cũng chính là tác phẩm đầu tay của ông được sáng tác vào năm 1983.
Điểm khởi đầu của những tác phẩm “vượt thời gian”
Tuy nhiên, một bộ phận công chúng từng không khỏi ngạc nhiên khi biết Jon Fosse thắng giải Nobel Văn học 2023 bởi trước đó, họ không biết nhiều về ông. Trên thực tế, điều này hoàn toàn dễ hiểu bởi nhà văn này chỉ mới nổi trong thời gian gần đây ở các quốc gia ngoài châu Âu khi các tác phẩm của ông bắt đầu được dịch sang tiếng Anh để dễ tiếp cận độc giả hơn. Đến nay, một số tác phẩm của Fosse thậm chí đã được dịch sang khoảng 50 thứ tiếng khác nhau trên toàn thế giới.
Thế nhưng ở “lục địa già”, Fosse từ lâu đã là một ngôi sao nổi tiếng trong suốt nhiều thập kỷ. Ông được biết đến nhiều không phải ở thể loại tiểu thuyết, mà là nhờ những vở kịch do ông soạn thảo được dàn dựng biểu diễn tại một số nhà hát danh giá bậc nhất châu Âu. Những vở kịch do Jon Fosse soạn thậm chí còn từng được so sánh với các tác phẩm của những nhà soạn kịch đại tài như Samuel Beckett và Henrik Ibsen.
Dù là một bậc thầy văn học hiện nay, nhưng Jon Fosse từng chia sẻ rằng khi còn nhỏ ông chưa bao giờ có ý định trở thành nhà văn. Trước đây, cha của ông là một chủ trang trại nhỏ, còn mẹ là một người nội trợ, dòng máu văn chương không có trong con người ông. Fosse nhớ lại thời trẻ, ông yêu thích nhạc rock hơn là đọc sách, là một chàng thanh niên thích nuôi tóc dài buộc đuôi ngựa và chơi guitar.
Nhưng đến năm 14 tuổi, theo chia sẻ của Fosse, vì những lý do không thể giải thích được, ông đã “ngừng chơi, và thậm chí là ngừng nghe nhạc”, thay vào đó, ông lại hứng thú với việc làm thơ, viết truyện rồi trở thành một người sống với văn chương. Xuyên suốt sự nghiệp của mình, lối viết của Jon Fosse ẩn chứa nhịp điệu phía bên trong, như thể ông ấy luôn đang cố gắng duy trì sợi dây liên kết với tình yêu âm nhạc trong quá khứ. “Mọi thứ cứ lặp lại như vậy cũng đã 40 năm rồi”, Fosse giãi bày.
Jon Fosse chia sẻ rằng cảm giác thanh thản chính là điều quan trọng nhất ông muốn truyền tải trong các tác phẩm của mình. “Tôi hy vọng độc giả, khán giả có thể tìm thấy sự bình yên trong hoặc từ các sáng tác của mình”, Fosse bày tỏ.
Sau đó, mặc dù với cảm hứng sáng tác dồi dào, mỗi năm Jon Fosse đều cho ra đời một cuốn sách mỗi năm nhưng sự nghiệp văn chương của ông chỉ thực sự khởi sắc vào giữa những năm 1990, khi ông chuyển hướng sang lĩnh vực viết kịch. Những giải thưởng lớn đến với Fosse nhờ vào những vở kịch xuất sắc do ông biên soạn, như “I Am the Wind”, hay “Deathvariations”. Hiện nay, Jon Fosse đã góp tên trong danh sách những nhà viết kịch còn sống có các tác phẩm được biểu diễn rộng rãi nhất trên toàn thế giới.
Milo Rau, một trong những đạo diễn sân khấu nổi tiếng nhất châu Âu, cho biết vào đầu những năm 2000 rằng, giới nghệ thuật sân khấu ở khu vực này hầu như đều bị cuốn hút bởi “sự cường điệu của Fosse” ở thời điểm đó. “Sân khấu bên trong nhà hát, mọi không gian bao trùm đều bị “chiếm lĩnh” bởi tâm hồn của Fosse ẩn sau các tác phẩm kịch nghệ thuật. Những vở kịch của Fosse đem lại một cảm giác hoàn toàn mới lạ, có thể nói, đó là những tác phẩm vượt thời gian”, Rau nhận định.
Dù sở hữu kho tàng văn học đồ sộ và đã đạt được nhiều thành tích trong sự nghiệp, nhưng đến khi nhận được giải thưởng được nhiều người coi là vinh dự cao quý nhất của lĩnh vực văn học, Jon Fosse vẫn không khỏi bất ngờ. “Tôi cảm thấy hạnh phúc, nhưng cũng rất ngạc nhiên. Tôi nghĩ rằng mình sẽ không bao giờ nhận được giải thưởng này. Đây với tôi đơn giản là một điều không tưởng”, ông chia sẻ.
7/3/2024
Mộc Chi
Nguồn: Tạp chí Ngày Nay
Theo https://vanhocsaigon.com/