Một nhà văn hóa lớn, một trí thức lớn không còn nữa

Một nhà văn hóa lớn, một trí thức lớn không còn nữa Hội Khoa học Lịch Sử Việt Nam có hai Chủ tịch danh dự. Một người từ nhà giáo trở thành nhà cách mạng là Đại tướng Võ Nguyên Giáp - ông từng dạy lịch sử ở trường Thăng Long vào những năm thập niên 30 thế kỷ trước. Hai là ngược lại từ nhà cách mạng trở thành nhà giáo chính là GS Trần Văn Giàu. Giáo sư Giàu vốn từng đi du học bên Pháp tham gia biểu tình trước dinh Tổng thống Pháp đòi hủy án tử hình các chiến sĩ cách mạng khởi nghĩa Yên Bái, bị trục xuất về nước tham gia cách mạng bị bắt đầy đi Côn Đảo. Tháng 4/1940 ra tù, ông lại tiếp tục hoạt động, bị bắt giam ở Tà Lài và vượt ngục. Đến năm 1943 ông được bầu làm Bí thư Xứ Ủy Nam Kỳ, lãnh đạo Cách Mạng Tháng Tám thành công ở Sài Gòn sau đó làm Chủ tịch Ủy ban Hành Chánh Kháng Chiến Nam Bộ. GS Trần Văn Giàu vốn có tài hùng biện, khi hoạt động Cách mạng từng diễn thuyết trước quần chúng rất hay. Với tài hùng biện, khi nói chuyện cũng như dạy học luôn lôi cuốn cử tọa cũng như học trò. Ngay khi đã lớn tuổi, mỗi khi phát biểu, Giáo sư Giàu đều nói rất mạnh mẽ, hùng hồn, lôi cuốn mọi người lắng nghe. Tôi rất ấn tượng về GS Trần Văn Giàu. Năm 1995 vào dịp kỷ niệm Cách Mạng tháng Tám, tôi đưa sinh viên trường Đại Học Hùng Vương đến phỏng vấn GS Giàu về cuộc khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 do GS Giàu lãnh đạo tổ chức mới thấy tài quyền biến của GS Trần Văn Giàu như thế nào! Với tính cách là Xứ ủy Nam Kỳ, lực lượng cách mạng bị thực dân Pháp đàn áp mạnh mẽ sau cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ thất bại, dù sự liên lạc với Trung Ương gặp khó khăn, các lực lượng quần chúng như Thanh niên Tiền Phong đã được lãnh đạo tốt làm nên kỳ công khởi nghĩa cách mạng tháng Tám, nắm chính quyền và tổ chức thành Công Ngày quốc khánh 2/9 ở Sài Gòn. GS Trần Văn Giàu được điều ra Bắc và sau đó cùng với những học giả hàng đầu Việt Nam như Đào Duy Anh trở thành người thầy lo đào tạo những thế hệ sử học hàng đầu của Việt Nam hiện nay như Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Đinh Xuân Lâm, Hà Văn Tấn... Ở đời luôn có nhiều nghịch lý. Nếu như GS Giàu không chuyển qua hoạt động giáo dục, văn hóa thì chưa chắc đã được nhiều người biết đến và có nhiều đóng góp cho văn hóa, giáo dục lớn lao như thế! Việt Nam rất hiếm các triết gia, nếu không nói là không có, song lại không hiếm các nhà tư tưởng nhất là tư tưởng dân gian qua kho tàng ca dao tục ngữ đồ sộ hay qua văn học Việt Nam nói chung. GS Trần Văn Giàu đã dầy công nghiên cứu về tư tưởng yêu nước qua dòng văn học Việt Nam từ thần thoại đến văn học thời Lý Trần, Lê, nổi bật là chủ nghĩa yêu nước truyền thống, thân dân của Nguyễn Trãi rồi đến đạo làm người của Nguyễn Đình Chiểu, thơ văn yêu nước của Phan Bội Châu.... Theo GS Giàu chủ nghĩa yêu nước là chìa khóa lịch sử Việt Nam. Cũng từ cái duyên văn hóa lịch sử đó, mỗi khi có những hoạt động về văn hóa lịch sử, tôi đều nghĩ đến GS Giàu. Như năm 1996, tôi tổ chức giới thiệu 40 món ăn ba miền tại nhà, tôi đã mời GS Trần Văn Giàu và các nhà hoạt động văn hóa khác như nhà nghiên cứu Trần Bạch Đằng, nhà văn Toan Ánh, nhà văn Sơn Nam, học giả Hoàng Xuân Việt... tham dự. GS Trần Văn Giàu rất thích có những hoạt động văn hóa như vậy. Đến khi biết tôi bảo vệ luận án Tiến sỹ sử học thành công về "Quá trình xác lập Chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa & Trường Sa", GS Giàu chúc mừng tôi và nói rằng: Tôi muốn chú bảo vệ luận án ở Paris, tôi rất hoan nghênh." Và trong phim Cuộc đời Nghiên cứu Hoàng Sa, GS Trần Văn Giàu đã phát biểu thêm: "GS Nhã bảo vệ luận án về Hoàng Sa là thể hiện sâu sắc chủ nghĩa yêu nước... Hoàng Sa là cổ họng của Việt Nam, phải bảo vệ nó, phải làm ngay...." Khi biết tin GS Trần Văn Giàu mất tại Bệnh Viện Thống Nhất hồi 17g20 ngày 16/12/2010, tôi vội viết những hàng chữ này để thắp nén hương lòng tưởng nhớ đến một nhà văn hóa lớn, một trí thức yêu nước đáng kính. Theo Vusta.vn (Tiến sĩ Nguyễn Nhã)