Chuyện tình Trương Chi Mỵ Nương

Chuyện tình Trương Chi Mỵ Nương

Tương truyền “Chuyện tình Trương Chi Mỵ Nương” có từ trong một tập thơ bằng chữ Nôm đầu thế kỷ 18 hoặc thế kỷ 19. Câu chuyện này rất phổ biến ở vùng Kinh Bắc, theo nhà thơ Nguyễn Khôi (Khôi Đình Bảng) nói rằng câu chuyện này gắn liền với sông Tiêu Tương ở quê nhà Quan Họ, Bắc Ninh...
Chuyện kể rằng: Ngày xưa, có nàng Mỵ Nương là một cô gái xinh đẹp tuyệt trần, con của một vị quan đại thần. Nàng sống mà như con chim bị giam lỏng bởi chiếc lồng khổng lồ ở nhà quan phủ nên lúc nào cũng buồn bã. Cha nàng thấy vậy liền cất cho nàng một ngôi nhà nhỏ ở bên con sông cạnh nhà để nàng ra đó thư giãn.
Nàng vẫn thường ra căn nhà đó thêu thùa, đọc sách và say đắm một tiếng sáo trên dòng sông. Tiếng sáo ấy là của Trương Chi, một anh thanh niên ở làng chài ven sông, thổi sáo hay nhưng tướng mạo vô cùng xấu xí.
Bỗng có một thời gian tiếng sáo không còn xuất hiện và Mỵ Nương do quá thương nhớ tiếng sáo mà sinh bệnh. Đã rất nhiều vị đại phu được cha nàng mời đến mà vẫn không tìm ra nguyên nhân căn bệnh.
Một hôm, vô tình cha nàng biết được tiếng sáo của anh thanh niên tên Trương Chi chính là nguyên nhân căn bệnh của con gái. Ông liền mời chàng đến để chữa bệnh cho Mỵ Nương. Nhưng khi chàng đến phủ, ông thấy chàng xấu xí thì lệnh chỉ được thổi sáo từ ngoài sân vọng vào chứ không được ra mắt Mỵ Nương để tránh cho nàng phải thất vọng. Mỵ Nương nghe thấy tiếng sáo quen thuộc thì hồi phục nhanh chóng. Rồi nàng khỏi bệnh và xin cha cho mời người thổi sáo ngoài sân vào để nàng cảm ơn. Bất đắc dĩ, cha nàng đành cho gọi chàng Trương Chi vào. Vừa thấy Trương Chi, Mỵ Nương đã vô cùng thất vọng vì dung mạo của chàng vô cùng xấu xí. Nàng tỏ ý lạnh nhạt, bảo Trương Chi đi ra, và không còn mê tiếng sáo của chàng như trước kia nữa.

Trương Chi kể từ khi về nhà đã thầm yêu Mỵ Nương. Một hôm chàng tìm đến nhà của Mỵ Nương và thổ lộ nỗi lòng mình với nàng. Nhưng nàng từ chối. Trương Chi thất vọng và đau buồn cho thân phận nghèo hèn của mình, không thiết làm ăn gì nữa, mang bệnh tương tư, biếng ăn, mất ngủ, sầu héo dần mà chết. Những người bạn cùng làng chài vớt xác chàng và đem chôn. Đến khi bốc mộ mọi người thấy một khối cầu, to bằng quả cam, trong suốt như pha lê bèn đem gắn vào mạn chiếc thuyền cũ của chàng.
Một lần tình cờ, cha Mỵ Nương đi ra bến sông, thấy có một viên hình cầu đẹp và sáng như ngọc ở mạn một chiến thuyền câu liền mua về rồi sai thợ ngọc làm thành chiếc chén uống trà. Nghe nói cha vừa đặt làm chiếc chén mới rất đẹp Mỵ Nương đòi cha cho dùng thử. Nhưng vừa rót trà vào, nàng thấy trong chén trà hiện lên hình bóng Trương Chi, tức thì tiếng sáo năm xưa hiện lên như than như trách.
Mỵ Nương chạnh lòng nhớ lại mối tình đã qua. Một giọt nước mắt của nàng rơi xuống chén và chiếc chén tan ra thành nước...
Hình ảnh Trương Chi và mối tình tuyệt vọng đã được khá nhiều nhạc sĩ phản ánh vào tác phẩm của mình như:
1. Chuyện tình Trương Chi Mỵ Nương - Lê Minh Bằng
2. Trương Chi Mỵ Nương - Tùng Châu và Lê Hựu Hà
3. Chuyện tình bên nhánh sông gầy - Nguyễn Duy An
4. Khối tình Trương Chi - Phạm Duy
5. Trương Chi - Văn Cao
6. Trương Chi Mỵ Nương - Hoài An
7. Ca dao em và tôi - An Thuyên
Nguồn tư liệu:
+ https://giaitri.vnexpress.net/ (‘Ca dao em và tôi’ - khúc tình ca còn mãi với thời gian).
+ https://vi.wikipedia.org/ (Trương Chi - Wikipedia)
1. Chuyện tình Trương Chi Mỵ Nương - Lê Minh Bằng
Ngày xưa Trương Chi sống cô đơn 
lênh đênh với con đò giữa dòng sông sâu
khách qua nơi đây mấy kẻ hay 
cuộc đời anh nghệ sĩ giọng tiêu ngàn sầu
ngày tháng trôi đi như vô tư
ngờ đâu cung cấm Mỵ Nương từng đêm nghe cung tiêu
tha thiết canh thâu như rót vào tim
bao nhiêu nỗi buồn vô bờ
Mỵ nào vắng con đò thấy đời bơ vơ
nhớ thương cung tiêu nức nở kia 
từ dòng sông quạnh vắng vọng lên lầu vàng
vì quá thương con nên cha Nương 
truyền cho quân lính tìm gặp Trương Chi trên sông kia
đem đến bên cung cho mắt Mỵ Nương
trông thấy mặt người nàng thương
Nhưng Trương Chi xấu trai hơn người
hỡi Mỵ Nương ơi 
nên yêu thương phút thành mây khói, biến tan đi rồi
Trương Chi ơi! Đắng cay cho chàng vỡ mộng vì đâu
anh quyên sinh xác nằm lây lất trong chốn rừng sâu
Tủi thân Trương Chi số vô duyên 
tim anh chết đi rồi biến thành ngọc châu
xót thương tim kia nay Mỵ Nương 
bèn tìm viên ngọc quý tiện chung dùng trà
nào có ai hay trong chung kia
hình Trương Chi bóng đò hiện lên như bao đêm xưa
đau xót cho ai thương tiếc tình duyên 
nên nát ngọc vì lệ rơi...

2. Trương Chi Mỵ Nương - Tùng Châu và Lê Hựu Hà
Bên lầu hoa nhìn sao ngắm trăng 
nghe tiếng sáo ai ngoài sông 
ru hồn ta vào trong cõi thơ 
ôm trái tim ta ngẩn ngơ
Cây chèo ngưng thuyền neo bến sông 
bềnh bồng tiếng sáo nhẹ dâng 
không người thân đời sao lẻ loi 
chỉ biết tâm sự cùng sáo thôi 
Vì ai ta khổ đau tương tư ngày đêm 
rồi khi gặp nhau vỡ mộng tình duyên 
còn riêng ta trái tim vẫn trao về em 
để trong giấc mơ đẹp nhớ nhung 
tình đơn phương ôm xuống suối vàng 
Không còn ai ngẩn ngơ ngóng trông 
và tiếng sáo cũng lặng câm 
u tình nay chìm dưới đáy sông 
xin lãng quên xin đừng nhớ mong
Không còn ai ngẩn ngơ ngóng trông
và tiếng sáo cũng lặng câm
u tình nay chìm dưới đáy sông
xin lãng quên xin đừng nhớ mong...

3. Chuyện tình bên nhánh sông gầy - Nguyễn Duy An
Từng đêm tôi ngồi đây bên nhánh sông dài 
xót thương một chuyện tình vỡ đôi
chuyện tôi bên dòng sông tan nát cõi lòng
xác xơ khổ lụy vì yêu
Mơ làm chi tới trăng sao
mơ làm gì để khổ đau
hỡi con tim đam mê và yêu đuối
Tôi thở than để làm gì
ôm trọn một khối tình si
để dòng sông thương đau và ngang trái 
Dòng sông hỡi hãy thức trắng với tôi qua đêm này
để ngày mai sông ra đi mang đến người
tình yêu hỡi khi sông trôi đến bên em tin này là
tình tôi như nhánh sông đã lìa trần
tình tôi như nhánh sống đã lìa trần
Rồi đây bên dòng sông
tôi sẽ hát câu chuyện rằng
có người thất tình là tôi
Buồn thay cho lòng ai
như tiếng khóc trên dông dài
cô quạnh như nhánh sông gầy
Buồn thay cho lòng ai
như tiếng khóc trên sông dài
cô quạnh như nhánh sông gầy
Đau lòng ai tình xưa khó phai 
lệ rơi trên vỡ thành đôi 
bóng thuyền trôi thoảng nghe sáo ai 
như trách than khóc tình vỡ tan 
bóng thuyền trôi thoảng nghe sáo ai 
như trách than khóc tình vỡ tan...

4. Khối tình Trương Chi - Phạm Duy
Đêm năm xưa khi cung đàn lên tơ 
hoa lá quên giờ tàn 
mây trắng bay tìm đàn 
hồn người thổn thức trong phòng loan 
Đêm năm xưa nghe cung đàn gây mơ 
âu yếm nâng tà quạt 
hồn gió đưa về thuyền 
tưởng người trên sóng du thần tiên
Êm êm êm dần lan 
cung Nam Thương mờ vang. 
em yêu ai bờ sông nhớ thương ai trong đàn 
xa xa xa rồi tan 
cung Nam Ai thở than. 
ai thương em lầu buồn mỗi lúc khuya tàn canh 
Rứt khúc đàn, lòng em thấy đê mê. 
ôi tiếng đàn, lời không mong ước thề 
đã thấy tàn, đời không gió xuân về 
khi tiếng ai dần xa
Tương tư một khối u sầu 
đợi chờ trăng lên để tan hết thương đau 
mi em nước mắt hoen mầu 
tóc chảy ngàn hàng môi thắm còn đây 
Đêm năm xưa tương tư người hò khoan 
ôm ấp bao mộng vàng 
cho tới khi gặp chàng 
thì đành tan vỡ câu chờ mong
Đêm năm xưa trên con thuyền lẻ loi 
khi chót yêu người rồi 
xa cách nhau vì đời 
tủi hờn duyên kiếp bao giờ nguôi
Đêm năm xưa ôm mối tình dở dang 
chôn đáy sông hồn cầm 
ai chết đêm nguyệt rằm 
nợ tình còn đó chưa đền xong
Đêm năm xưa chưa nguôi lòng yêu ai 
duyên kiếp trong cuộc đời 
đem xuống nơi tuyền đài 
để thành ngọc đá mong chờ ai
Êm êm êm dần trôi 
bao năm qua dần phai 
ai xui nên ngọc kia vấn vương nơi lâu đài 
tay dâng lên một khay 
tim Trương Chi là đây 
trong đêm khuya tiệc trà vui bóng gia đình ai
Rót nước vào, chợt thấy bóng ngưu lang 
quanh chén trà, thuyền trôi theo tiếng đàn 
có tiếng người vọng câu hát u buồn 
ai oán câu hò khoan. 
Nâng niu một chén âm hồn 
mộng tình trăm năm nằm trong đáy ly gương
khi xưa duyên chót phũ phàng 
thiếp trả nợ chàng, nước mắt này dâng 
Đêm năm xưa yêu dấu người xa xăm 
nâng chén trong lầu buồn 
thương nhớ nơi ngàn trùng 
lệ sầu rơi xuống câu hò khoan. 
Ôi duyên kia ai đã trả cho ai 
cho mắt rơi lệ rồi 
cho chén tan thành lời 
để thành bài hát ru lòng tôi...

5. Trương Chi - Văn Cao
Một chiều xưa trăng nước chưa thành thơ 
trầm trầm không gian mới rung thành tơ 
vương vất heo may hoa yến mong chờ 
ôi, tiếng cầm ca thu tới bao giờ
Lòng chiều bơ vơ lúc thu vừa sang
chập chùng đêm khuya thức ai phòng loan 
một cánh chim rơi trong khúc nhạc vàng 
đây đó từng song the hé đợi đàn
Tây hiên Mỵ Nương khi nghe tiếng ngân 
hò khoan mơ bóng con đò trôi 
giai nhân cười nép trăng sáng lả lơi, lả lơi bên trời 
Anh Trương Chi, tiếng hát vọng ngàn xưa còn rung
anh thương nhớ
oán trách cuộc từ ly não nùng
Đò trăng cắm giữa sông vắng 
gió đưa câu ca về đâu? 
nhìn xuống đáy nước sông sâu 
thuyền anh đã chìm đâu
Thương khúc nhạc xa vời 
trong đêm khuya dìu dặt tiếng tơ rơi
sương thu vừa buông xuống 
bóng cây ven bờ xa mờ xóa dòng sông 
Ai qua bến giang đầu tha thiết
nghe sông than mối tình Trương Chi 
dâng úa trăng khi về khuya
bao tiếng ca ru mùa thu
Ngoài song mưa rơi trên bao cung đàn 
còn nghe như ai nức nở và than
trầm vút tiếng gió mưa 
cùng với tiếng nước róc rách ai có buồn chăng? 
Lòng bâng khuâng theo mưa đưa canh tàn 
về phương xa ai nức nở và than
cùng với tiếng gió vương
nhìn thấy ngấn nước lấp lánh in bóng đò xưa
Đò ơi đêm nay dòng sông Thương dâng cao 
mà ai hát dưới trăng ngà 
ngồi đây ta gõ ván thuyền
ta ca trái đất còn riêng ta 
đàn đêm thâu 
trách ai khinh nghèo quên nhau
đôi lứa bên giang đầu
người ra đi với cuộc phân ly
đâu bóng thuyền Trương Chi?...

6. Trương Chi Mỵ Nương - Hoài An
Tình là tình oan trái muôn đời vẫn lưu
người là người chết theo mối tình thiên thu
tình là tình tương tư ngỡ đẹp như thơ
đời là đời mấy ai có được giấc mơ
Đêm khuya vầng trăng tan theo mái chèo khua mặt sông
xót xa thân không nhà đời cô đơn trong kiếp bềnh bồng
đêm khuya buồn nỉ non tiếng sáo ai oán thở than 
dáng ai trên con đò dòng sông trôi lơ đãng trời sao
Chàng là người mang nỗi đau buồn thế gian
nàng là công chúa quen nhung lụa giàu sang
chàng thường cùng tiếng sáo tỏ bày nỗi lòng
nàng là người hữu tâm nghe rồi thầm mong
Một bến sông con thuyền đài các
gác lụa lầu son có người lệ rơi mắt buồn thẫn thờ
lặng nghe hà há ha hơn vạn lời nói
khúc nhạc từ đâu gió lạnh nhẹ đưa
khiến nàng mơ thầm tình lang
Hỡi thế nhân sao trời xanh trêu đùa hai người
hỡi thế nhân sao đời luôn quá nhiều ngang trái
vui sướng chi khi tài hoa gieo tình má hồng
than khóc chi khi kinh hoàng nàng quay mặt đi
Sẽ không còn cơn gió đưa nhẹ 
mỗi đêm khúc nhạc sầu lắng ngày nào
có một người mang vết thương lòng rất sâu
hằn bao nỗi đau
Hỡi thế nhân sao trời xanh trêu đùa hai người
hỡi thế nhân sao đời luôn quá nhiều ngang trái
tiếng sáo kia đâu lòng thay khuôn mặt ghê người
bao đắng cay chôn trong lòng ngàn tiếng sáo từ đây
Chàng nhớ thương ôm sầu mà than 
dáng người đầu non tiếng nhạc đầu sông 
chỉ còn mơ hồ ngày xưa
Lệ mãi rơi bên đèn nàng khóc
khối tình còn đây bóng hình chàng in
trong màn nước nhìn xa xăm
Một tiếng than hơn vạn lời nói
chút lệ đài trang tiếng nhạc tình lang
thổi sầu bóng chàng tình tan
Tình là tình oan trái muôn đời vẫn lưu
người là người chết theo mối tình thiên thu
tình là tình tương tư ngỡ đẹp như thơ
đời mà đời mấy ai có được... giấc mơ... 

7. Ca dao em và tôi - An Thuyên 
Ít ai biết “Ca Dao Em Và Tôi”, ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ An Thuyên lại được ông lấy cảm hứng từ điển tích Tiếng hát chàng Trương Chi. Với ông, đây là bài hát để lại nhiều day dứt nhất. Ông mất gần 10 năm để viết và hoàn thành nó. Năm 1980, nhạc sĩ An Thuyên được giao nhiệm vụ viết vở nhạc kịch về Trương Chi, Mỵ Nương trên cốt truyện của truyền thuyết. Tuy nhiên, sau khi ông hoàn thành, vì nhiều lý do nên vở nhạc kịch không được dàn dựng như kế hoạch ban đầu. Thời buổi khó khăn, cộng với những rối ren trong cuộc sống khiến tác phẩm nhạc kịch ấy bị thất lạc.
Ông còn nhớ đã dành rất nhiều tâm huyết cho đứa con tinh thần ấy, vì Tiếng hát Trương Chi là một tác phẩm văn học dân gian mà ông rất thích. Đỉnh điểm cảm xúc là đoạn, khi Trương Chi tìm đến Mỵ Nương để tỏ tình và bị từ chối. Chàng đành trở về bến sông trong tột cùng của sự đau đớn, tủi hờn. Rồi chàng định gieo mình xuống dòng nước mà quyên sinh. Câu thơ Cắt nửa vầng trăng, Chặt đôi câu thơ - Bẻ đôi câu thơ là để diễn tả sự bi phẫn, giận giữ, dồn nén của một khối tình si khi bị từ chối, khước từ. Khi tập bản thảo bị mất đi, tất cả mấy chục trang giấy chỉ còn sót lại mỗi câu thơ Cắt nửa vầng trăng. Nó ám ảnh ông với đầy tiếc nuối, day dứt. Nhưng phải đến 17 năm sau, ông mới viết ra được trọn vẹn những ca từ về em và tôi ấy.
Tác giả của những tình khúc dân ca thâm trầm: “Đã có lúc tôi thấy mình giống chàng Trương Chi, cũng một đời đi tìm Mỵ Nương, đi tìm tình yêu”, vị nhạc sĩ bày tỏ. Ông nói thế bởi lẽ những giai điệu thấm đượm chất ca dao mà âm nhạc của An Thuyên có được luôn có một nàng Mỵ Nương nào đó dẫn đường, chỉ lối. Như thế ông mới có thể đến được với những cảm xúc trữ tình, lãng mạn và mềm mại đến vậy.
LỜI BÀI HÁT
Cắt nửa vầng trăng
cắt nửa vầng trăng
tôi làm con đò nhỏ
chặt đôi câu thơ
bẻ đôi câu thơ
tôi làm mái chéo lướt sóng
đưa tôi về đưa tôi về
với người tôi yêu
Để cùng hát khúc dân ca quê mình
để tôi sống giữa bao nhiêu ân tình
bao ân tình mộc mạc làng quê
trưa nắng hè gọi nhau râm ran tre xanh
Cùng em khóa chiếc áo tơi ra đồng
dù trời đổ nắng chang chang vẫn quàng
để nghĩa tình đừng nhạt đừng phai
thương nhau rồi đừng cởi áo cho ai
Thuyền tình tôi cứ lênh đênh dòng trôi
và người con gái tôi yêu nơi làng quê
có ai ngờ chân lấm bùn
mà tôi ngỡ gót chân tiên ư ừ
Cắt nửa vầng trăng
cắt nửa vầng trăng
tôi làm con đò nhỏ
chặt đôi câu thơ
bẻ đôi câu thơ
tôi làm mái chéo lướt sóng
đưa tôi về đưa tôi về
với người tôi yêu
Để cùng ngâm khúc dân ca quê mình
để nghe tiếng sáo thênh thang cánh cò
đã có lần em giận hờn tôi
đêm ra đồng em đổ ánh trăng vàng đi
Nào ngờ chẳng chút nguôi ngoai hương buồn
vầng trăng lại sáng trong hơn đầy đồng
câu ca rằng hết giận rồi thương
áo nâu sòng em nhuộm tình tôi
Nào đâu dễ có phôi pha thời gian
còn đây mãi khúc ca dao em và tôi
chốn quê nghèo ta có mình
một ngày bằng mấy trăm năm hỡi người...

 27/3/2018

Vàng Son

Theo https://vangson.info/