Giai thoại về Paganini và biến tấu vô song trên dây Sol

Giai thoại về Paganini và biến tấu vô song trên dây Sol

 (TuanVietNam) - Lời đồn thổi rằng Paganini từng ở tù với cây đàn violon chỉ còn một dây duy nhất (dây Sol) có thể đúng hoặc sai. Nhưng rõ ràng rằng nhờ những bài luyện tập mà một trong số đó là chơi đàn chỉ trên dây Sol mà Paganini có thể đạt tới trình độ diễn tấu chuẩn xác vô song ở thời mình.

Người ta kể lại rằng, trong một buổi biểu diễn độc tấu, 3 trong số 4 dây đàn trên cây violon của Paganini bỗng lần lượt bị đứt. Đầu tiên là dây Mi, rồi đến dây La và cuối cùng là dây Rê. Không chịu bỏ cuộc hay thậm chí là tạm ngừng để thay dây đàn, Paganini đã chơi ngẫu hứng ngay trên dây đàn duy nhất còn lại – dây Sol.
Đây có thể là sự thật hoặc chỉ là một trong những câu chuyện tưởng tượng kỳ khôi về nhà soạn nhạc và danh cầm huyền thoại người Ý Niccolò Paganini (1782 – 1840). Tuy nhiên, đúng là Paganini có sáng tác một bản nhạc chỉ dành cho dây Sol với những thách thức lớn trong kỹ thuật chơi khiến các nghệ sĩ violon e ngại để đảm bảo rằng tác phẩm sẽ hiếm khi được biểu diễn.

Chân dung Niccolò Paganini - Nguồn: wikipedia.org

Tên đầy đủ của Biến tấu trên dây Sol là Introduction and Variations on ‘Dal tuo stellato soglio" from Rossini"s "Mosè in Egitto". Nó có nghĩa là: Khúc mở đầu và các biến tấu trên aria "Lời nguyện cầu” rút từ vở opera Mosè ở Ai Cập của Rossini.
Vở opera 3 màn Mosè in Egitto (Mosè ở Ai Cập) của Gioacchino Rossini được công diễn lần đầu vào năm 1818 và đã gây tiếng vang trên toàn châu Âu. Nó còn có phiên bản tiếng Pháp với tên gọi Moïse et Pharaon, ou Le passage de la Mer Rouge (Mosè và Pharaon, hay Cuộc băng qua biển Đỏ) và phiên bản tiếng Do Thái.
Trong thời gian Rossini sống tại Paris, một trong những người đồng hương thường xuyên viếng thăm nhà ông là Niccolò Paganini. Paganini rất hâm mộ opera của Rossini. Ngoài Biến tấu trên dây Solnói trên, ông còn viết biến tấu trên chủ đề từ các vở opera khác của Rossini như Cenerentola vàTancredi.
Lời đồn thổi rằng Paganini từng ở tù với cây đàn violon chỉ còn một dây duy nhất (dây Sol) có thể đúng hoặc sai. Nhưng rõ ràng rằng nhờ những bài luyện tập mà một trong số đó là chơi đàn chỉ trên dây Sol mà Paganini có thể đạt tới trình độ diễn tấu chuẩn xác vô song ở thời mình.
Việc hạn chế chỉ chơi trên dây Sol làm cho ngay cả các nốt cao cũng có màu sắc tối. Điều này có thể khiến các thính giả không tinh tường lầm tưởng rằng họ đang nghe âm nhạc phát ra từ một cây đàn viola.
Sau đoạn Introduction không mấy đáng kể mà nghệ sĩ solo thường tự ý cắt bỏ, chủ đề giai điệu aria được trình bày dịu dàng. Phần âm nhạc tiếp theo ở giọng thứ mang đậm tính trữ tình, điển hình của opera bel canto - thể loại gợi nhiều cảm hứng cho Paganini, đặc biệt là trong các chương chậm.
Sau khoảng 1 phần 3 thời lượng, nghệ sĩ solo phải sẵn sàng cho một vài biến tấu hóm hỉnh và làm thính giả mê mẩn. Biến tấu đầu tiên vui nhộn với những tiết nhạc bằng kỹ thuật mổ ngón liên tục. Biến tấu tiếp theo dựa vào những nét lướt bay bổng, đoạn sau nhanh hơn đoạn đầu.

Tuy được coi là "vua của violin" nhưng Paganini  lại thể hiện mộtlòng yêu chuộng nồng nhiệt với cây đàn guitar Nguồn: italianalmanach.org

Biến tấu tiếp theo nữa là một vũ khúc nhỏ, sôi động và đòi hỏi các nốt cao nhất có thể chơi được trên dây Sol. Sau đó là một đoạn lặp lại ở tốc độ nhanh hơn với cách thức xử lý kỹ thuật tương tự.
Ngoài phiên bản cho violon và dàn nhạc, Biến tấu trên dây Sol còn có phiên bản cho violon và guitar. Cây đàn guitar cũng là một nhạc cụ cực kỳ yêu thích của Paganini và ông dành cho nó khá nhiều sáng tác.
Paganini viết: "Người ta gọi tôi là "vua của violon" nhưng guitar lại là hoàng hậu của tôi. Khi tôi soạn nhạc, tôi luôn dẹp cây violon ra bên cạnh vì đàn guitar gợi lên nhiều tưởng tượng hơn."

Bởi thế, lời phàn nàn rằng phần đệm dàn nhạc hoặc piano trong các tác phẩm của Paganini "quá mang tính guitar" mà thiếu mất đặc trưng phức điệu không phải là không có lý.

Ngọc Anh