Văn chương Lào Cai và sự thích thú thơ 1-2-3

Văn chương Lào Cai
và sự thích thú thơ 1-2-3

Là cây bút văn xuôi đạt nhiều thành tựu nhưng thỉnh thoảng nhà văn Đoàn Hữu Nam chuyển sang làm thơ mà theo ông như phút dừng chân nghỉ ngơi đầy thích thú trên con đường văn chương. Dẫu vậy, thơ ông, trong đó có thơ 1-2-3, mang một giọng điệu riêng, một vẻ đẹp riêng. Từng là Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Lào Cai, hiện nay nhà văn Đoàn Hữu Nam là Ủy viên Hội đồng Văn xuôi Hội Nhà văn Việt Nam. Từ vùng biên cương phía Bắc vào tham dự Tọa đàm “Thơ 1-2-3 trong không gian văn học đương đại” do Hội Nhà văn Cần Thơ phối hợp Khoa Khoa học xã hội và Nhân văn Trường Đại học Cần Thơ tổ chức ngày 6.11.2024, nhà văn – nhà thơ Đoàn Hữu Nam đã có một tham luận giàu cảm xúc và sâu sắc, Vanvn trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.

Kính thưa các vị đại biểu!

Thưa toàn thể Hội thảo!

Tôi đang như cánh chim phương Bắc bay về phương Nam tránh gió, lại may mắn được đậu đúng miền đất miền Tây đầy ắp nắng gió, đầy ắp tình người, lại được gặp những con người tài hoa yêu văn chương, làm văn chương, hội tụ tại Trường Đại học Cần Thơ, một ngôi trường ươm mầm tài năng danh giá của đất nước để làm nên cuộc hội thảo về một phong trào sáng tác và thưởng thức một thể thơ đầy mới mẻ, thể thơ 1-2-3.

Đây là một sự tình cờ thú vị, sự hữu duyên với văn chương hay là món quà quý mà những người miền Tây phóng khoáng, yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu văn học nghệ thuật dành cho những nhà văn nhà thơ, trong đó có tôi, có lẽ có cả ba.

Thật vui và cảm động, tôi xin được chia vui với các văn nghệ sỹ của miền đất Cần Thơ, xin chia vui với các thầy cô lãnh đạo nhà trường, các thầy cô giáo và các em học sinh về dự buổi tọa đàm đầy ý nghĩa này.

Kính thưa các vị đại biểu!

Thưa toàn thể Hội thảo!

Là một người khách, tôi xin được giới thiệu một chút về mảnh đất tôi đang sống và là nguồn cảm xúc cho tôi sáng tác văn học, đó là mảnh đất Lào Cai. Nói đến Lào Cai thì có nhiều người chưa hiểu kỹ lắm, song nhắc đến miền đất du lịch Sa Pa, Bắc Hà, Lũng Pô – nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt, hoặc dãy Hoàng Liên, đỉnh Phan Si Păng trên đất Lào Cai thì chắc nhiều người quá rành. Vâng đó là mảnh đất biên cương mà tôi gắn bó.

Lào Cai là mảnh đất sinh ra hoặc nuôi dưỡng nhiều nhà văn nhà thơ gặt hái thành công trong sự nghiệp văn chương, như các nhà văn, nhà thơ: Ma Văn Kháng, Pờ Sảo Mìn, Mã A Lềnh, Phạm Duy Nghĩa, Tống Ngọc Hân, và bản thân tôi cũng góp phần nhỏ bé của mình vào sự gặt hái đó, hiện tôi đã xuất bản hơn 20 đầu sách tác giả, biên kịch 8 bộ phim truyền hình dài tập với gần 100 tập phim, nhận được 16 giải chính thức của các cuộc thi văn học, kịch bản phim của các hội, bộ, ngành trung ương tổ chức, là hội viên của 4 Hội chuyên ngành trung ương là Hội Nhà văn, Hội Điện ảnh, Hội Văn học dân tộc thiểu số, Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam, là Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Lào Cai trước khi nghỉ hưu.

Là một nhà văn suốt đời cần mẫn cày bừa cấy hái trên cánh đồng văn song trong cuộc hành trình đầy cực nhọc ấy tôi đã nhiều lần ghé mắt sang thơ, giống như nhà thơ Rasul Gamzatov của xứ Dagestan từng viết:

“Có cuộc hành trình phải có lúc nghỉ ngơi

Có việc làm phải có mươi phút nghỉ

Thơ vừa là nghỉ ngơi vừa là việc làm đầy lao lực

Là phút dừng chân giữa cuộc hành trình”.

Vâng, trong lúc nghỉ ngơi giữa bộn bề số phận nhân vật, sự kiện, chi tiết ngồn ngộn tôi đã dành thời gian cho việc vừa là nghỉ ngơi vừa là việc làm đầy lao lực là đọc thơ, làm thơ, và ít nhiều gặt hái trong lĩnh vực này, trong đó có thơ 1-2-3. Với tôi, thơ 1-2-3 là một thể thơ vô cùng mới mẻ, sáng tạo, rất Việt Nam.

Tôi thích thơ 1-2-3 ở hai vấn đề là rất dễ làm và cũng rất khó làm.

Dễ làm là vì thể thơ này có tính tự sự cao, bày tỏ tâm trạng, cảm xúc gọn nhẹ, xoáy sâu vào một cảm nhận, một sự việc, tránh được ôm đồm nội dung, ôm đồm chữ nghĩa, hơn thế nữa nó được bạn đọc dễ chấp nhận, dễ phổ cập, nguyên cái tít đề đã khiến cho tác giả phải tập trung đào sâu vào những điều cần thổ lộ, tạo ra ấn tượng cho người đọc có cùng chung tâm trạng, trách được sự trùng lắp với những bài thơ có cùng chung chủ đề, cùng liên quan đến nội dung.

Song thơ 1-2-3 vô cùng khó. Khó trước tiên là bài thơ bao gồm cả tít đề lần nội dung chỉ có 6 câu đã phải hoàn chỉnh bài đồng thời hoàn chỉnh cả một câu chuyện cần nói một cách rõ ràng, khúc triết và hấp dẫn. Khó thứ hai là phải tìm ra tít đề và cũng là đoạn 1 của bài thơ phải giới thiệu được nội dung bài thơ ngay từ ban đầu. Khó thứ ba là đoạn hai chỉ có hai câu, mỗi câu tối đa 12 chữ song phải nói rõ nội dung cần chuyển tải, dẫn dắt, khơi mở, để đoạn ba có được cái kết, tinh lọc, bất ngờ, làm thành một bài thơ đa nghĩa, ấn tượng.

Song giống như nước luôn tìm được chỗ chảy, thơ 1-2-3 đã qua buổi ban đầu bỡ ngỡ và đang trở thành một thể thơ hấp dẫn cả người sáng tác lẫn người thưởng thức, những thành công nối tiếp thành công trên trang thơ của Văn học Sài Gòn, trên trang thơ văn nghệ các tỉnh, của các tác giả, nhất là các tác giả các tỉnh phía Nam. Buổi tọa đàm về 1-2-3 đầy ý nghĩa hôm nay cũng là minh chứng sống động.

Xin được chúc mừng, xin được cảm ơn!

Sau đây tôi xin trình bày vài bài thơ 1-2-3 do tôi sáng tác:

Em trách mình như tờ giấy trên lửa

Thôi đừng nhắc những tháng ngày bỏng rát

Hãy rờn rợn nghe tiếng quạ hát trên đầu

Thôi đừng nói lở bồi, đầy vơi, nuối tiếc

Em đang đớn đau giữa rừng gianh bén lửa

Gìn giữ ba năm giờ lả tả tro bay!…

Trong ánh sáng lem nhem của bếp lửa chập chờn

Cần nhau, có nhau cho tôi và em bớt dần lạc lõng

Bớt dần nước mắt ngược đêm…

Phía ngoài kia trên bầu trời trăng sao quên tranh đường sáng tối

Để cơn gió mồ côi lách qua khe cửa chui vào trong nhà

Đòi kiểm chứng những gì còn gì mất…

Anh đến tìm em ngày mưa dầm gió bấc

Gặp em đang cố xóa dấu chân từng nhẵn cổng nhẵn hè

Xóa tiếng từ quy khắc khoải…

Lòng anh là khúc củi tươi

Em lạnh lùng ném vào bếp lửa

Khúc củi không đau sao mắt em cay?…

Đêm xoay xở với ngắn dài, rộng hẹp

Lòng đã nguội nắng ngập ngừng ngoài cửa

Mưa thôi trò bong bóng phập phồng

Đêm trong mùa âm thầm lá rụng

Thấp thỏm tiếng gà, mờ, tỏ, nở, tàn, ngã ba, ngã bẩy

Thương heo may phơi trên hiu hắt dòng sông.

9/11/2024

Đoàn Hữu Nam

Theo https://vanvn.vn/