Paganini là một nghệ sĩ vĩ cầm nổi tiếng nhất thế giới, và cuộc
đời ông được thêu dệt rất nhiều huyền thoại.
Ông sinh năm 1782 tại Genova- Ý và mất
năm 1840 tại Nice, Pháp.
Tài năng của ông- theo lời kể của những
người thuở đó- là vô cùng đáng kinh ngạc, tiếc là cuối thế kỷ XVIII & đầu
thế kỷ XIX chưa có kĩ thuật ghi âm ghi hình nên chúng ta không thể nghe/xem
được cách biểu diễn phi thường của ông.
Những kẻ ganh ghét ông đã phao tin rằng
ông là “người đã bán linh hồn cho quỷ dữ” nên mới có khả năng chơi đàn siêu
nhiên đến vậy.
Sau này khoa học minh chứng, chính cây đàn cây violin Il Cannone
của ông, được làm năm 1742 bởi Giuseppe Antonio Guarnieri del Gesù, được ông
đặt tên là The Cannon do với nó ông có thể tạo ra những âm hưởng mạnh mẽ. Các
dây đàn gần như nằm trên một mặt phẳng, khác với phần lớn các loại violin khác
đặt các dây theo hình vòng cung để tránh chạm phải các dây không mong muốn khi
chơi đàn. Cách đặt dây của cây Il Cannone cho phép Paganini cùng lúc đánh 3
hoặc 4 dây cùng lúc. Paganini có khả năng chơi 3 quãng tám trên 4 dây trong
khoảng 1 gang tay, cho đến nay vẫn còn xem như là bất khả. Các ngón tay dẻo và
dài khác thường của ông được cho là hậu quả của hội chứng Marfan hay hội chứng
Ehlers-Danlos.
Ngày xưa mình có đọc một cuốn sách về cuộc đời ông, còn nhớ một
chi tiết là ông là nghệ sĩ đầu tiên lưu diễn solo trên thế giới, và sau khi ông
mất thì quan tài ông vẫn tiếp tục …lang thang đến mười năm, vì nghi án “phù
thủy” nên không nước nào cho chôn cả :D
Các bạn nghe hai nhạc phẩm rất nổi
tiếng của “phù thủy vĩ cầm” Paganini:
|
tiasang.com.vn
Nhà ảo thuật với
cây đàn huyền thoại
|
|||||
Mặc dù sáng tác nhiều, song nhắc tới
Nicolo Paganini là người ta nhắc tới trước nhất một trong những nghệ sĩ
violin vĩ đại trong lịch sử. Có người xếp Paganini ở vị trí số 1, dù rằng hậu
thế không ai có thể kiểm chứng được điều này khi mà ở thời Paganini "làm
mưa làm gió", nhân loại chưa phát minh ra máy ghi âm để ghi lại các tác
phẩm ông trình diễn. Chỉ có điều, một con người nổi tiếng khó tính và sành
nghệ thuật như đại thi hào Đức Goethe, khi được chứng kiến một chương trình
biểu diễn của Paganini đã phải thốt lên: "Tôi thậm chí đã không có đủ
căn cứ để gọi đó là một áng mây hay những tia nắng mặt trời. Bởi vì, tôi đã
cảm nhận được một điều gì đó vụt qua, kỳ diệu như sao băng và không có đủ thời
gian để hiểu được nó".
Nicolo Paganini chào đời vào một
ngày mưa bão (27/10/1782) tại Genova, một thị trấn nhỏ nằm ven bờ Địa Trung
Hải. Ngay từ khi mới lọt lòng, cậu bé đã mang hình hài kỳ dị: Chân tay dài
khẳng khiu, mái tóc đen quăn tít, khiến có người liên tưởng tới một chú...
khỉ con. Sống tại Genova một thời gian, gia đình Paganini phải chuyển về sống
ở miền Bắc Italia, nơi đang bị quân Pháp chiếm đóng.
Ngay từ khi mới 5 tuổi, Paganini đã
được bố kèm học mandolin. Tới năm cậu lên 7, bố cậu quyết định cho cậu học
violin. Ông Antonio (bố của Paganini) đặt rất nhiều kỳ vọng vào con trai nên
đã buộc cậu tập đàn suốt ngày, nhiều lúc còn bắt nhịn ăn nếu chưa làm xong
bài tập. Phải nói, sự khắc nghiệt của người bố tuy gây nhiều ức chế cho
Paganini trong suốt những năm tháng tuổi thơ, song dẫu sao nó cũng khiến tài
năng thiên bẩm của cậu nhanh chóng phát lộ.
Paganini bắt đầu sáng tác nhạc khi
mới lên 8 tuổi. 12 tuổi, cậu đã tự tin trình diễn trước đông đảo công chúng.
Cho tới năm 13 tuổi, trong một lần cậu được đưa tới Parme để theo học thầy
Alessandro Rolla, ông này đã thoái thác không dạy Paganini bởi lý do: Cậu đã
biết hết mọi thứ ông có thể dạy cho cậu.
Mặc dù nhỏ tuổi song Paganini đã sớm
kiếm được tiền bằng nghề nhạc công. Ông Antonio là người máu me cờ bạc. Ông
không tiếc công tiếc sức đưa con trai đi biểu diễn ở khắp nơi. Tất cả tiền
bạc thu về, ông nướng hết vào bài bạc. Quá tủi cực vì bị người bố bóc lột sức
lao động một cách tàn tệ, đã có lúc Paganini tính chuyện bỏ nhà. Nhưng rồi
cậu lại tặc lưỡi buông xuôi. Và rồi, không biết tự bao giờ, những thói hư tật
xấu của ông bố đã lây nhiễm sang cậu con. Tới năm 16 tuổi, Paganini đã thực
sự sa đà vào việc rượu chè, cờ bạc.
Những tưởng tương lai sẽ dần khép
lại với Paganini. Rất may, đã có một thiếu phụ đứng ra cứu giúp Paganini, đưa
chàng trai về sống ở điền trang của mình. Paganini bắt đầu gột rửa những thói
hư tật xấu tiêm nhiễm bấy nay. Cậu tiếp tục học violin, đồng thời tranh thủ
học thêm guitar.
Paganini trở lại với công chúng vào
năm 1805, khi ông 23 tuổi. Bấy giờ, vùng Lucca nằm dưới sự kiểm soát của quân
đội Napoleon. Paganini trở thành thầy dạy nhạc cho em gái Napoleon - Công
nương Elisa Baciocchi - những ngày ông không đi lưu diễn.
Nổi tiếng với vai trò của một nghệ
sĩ violin, bằng tài năng trác tuyệt của mình, Paganini nhanh chóng chinh phục
được đông đảo khán giả. Các nhà phê bình âm nhạc không ngớt lời ca ngợi tài
năng biểu diễn "thần sầu quỷ khóc" của ông. Năm 1813, Paganini có
buổi biểu diễn đầu tiên ở Milan, và đến năm 1828, ông quay sang chinh phục
công chúng Vienna, mở đầu cho chuỗi lưu diễn sôi động ở nước ngoài. Điều đặc
biệt là trong các chuyến lưu diễn này, với tư cách nghệ sĩ độc tấu, Paganini
không hề cần tới sự hỗ trợ của các nhạc công khác. Và đây là điều rất hiếm
xảy ra với các nhạc công từ trước tới nay.
Người ta ghi lại rằng, trong các
chương trình biểu diễn của Paganini, khán phòng bao giờ cũng chật ních. Nhiều
khán giả đã phải ngồi giữ ghế trước khi buổi biểu diễn bắt đầu tới cả...
tiếng đồng hồ.
Trong 3 năm từ 1828 tới 1831,
Paganini đã biểu diễn tại 40 thành phố của nước Đức, ngoài ra ông còn có
những chuyến biểu diễn ở Séc và Ba Lan.
Từ 1831 đến 1834, Paganini liên tục
có các chuyến công diễn tại London và Paris. Đến lúc này thì ông đã trở thành
một nghệ sĩ quá ư giàu có. Tất cả các văn nghệ sĩ danh tiếng nhất ở châu Âu,
như Rossini, Donizetti, Liszt, Heine, Muset, Delacroix, George Sand, nếu có
điều kiện đều không bỏ lỡ cơ hội để được nghe tiếng đàn từ đôi bàn tay tuyệt
diệu của "nhà phù thủy" Paganini.
Dĩ nhiên, lịch trình biểu diễn dày
đặc cũng đã ảnh hưởng nhiều tới sức khỏe của nhà nghệ sĩ tài ba. Năm 1834,
Paganini trở về định cư ở Parme. Ông trở thành chỉ huy dàn nhạc của nữ Công
tước Marie Louise. Năm 1838, Paganini dồn tiền đầu tư cho một sòng bạc ở
Paris. Việc thất bại và đây cũng là thời điểm sức khỏe của Paganini giảm sút
nghiêm trọng. Ông bị viêm thanh quản. Paganini chuyển đến sống ở thành phố
cảng Marseilles và ngày 27/5/1840, ông trút hơi thở cuối cùng tại Nice (miền
Nam nước Pháp).
Các nhà nghiên cứu âm nhạc đã nhận
định rằng, âm nhạc dành cho violin đã thay đổi nhiều từ khi có Paganini.
Quả thực, nhạc cụ mà Paganini ưa
thích nhất là cây violin Il Cannnone được chế tác từ năm 1742 do nó có thể
tạo ra những âm hưởng mạnh mẽ. Đây là một cây đàn có cấu trúc đặc biệt: Các
dây đàn gần như nằm trên một mặt phẳng, khác với các loại violin khác đặt các
dây theo hình vòng cung để người biểu diễn tránh chạm phải các dây không mong
muốn khi chơi. Cách đặt dây của cây đàn này cho phép Paganini cùng đánh 3
hoặc 4 dây một lúc. Hiện cây đàn huyền thoại gắn với tên tuổi bậc danh cầm
Paganini đang được trưng bày trong tòa thị chính Genova.
Paganini có khả năng chơi 3 quãng 8
trên 4 dây trong khoảng một gang tay, điều đến nay vẫn được xem là
"không thể" đối với bất kỳ một nghệ sĩ nào. Thậm chí, người ta còn
có giai thoại rằng, trong một buổi biểu diễn độc tấu, 3 trong 4 dây đàn trên
cây violin của Paganini bỗng lần lượt bị đứt. Khởi dầu là dây Mi, rồi đến dây
La và sau rốt là dây Rê. Quyết không bỏ cuộc, Paganini đã chơi ngẫu hứng trên
duy nhất một dây đàn còn lại: Dây Son.
Nghệ thuật biểu diễn violin của
Paganini đã làm lu mờ tài sáng tác của ông. Tuy nhiên, nhiều bậc thức giả
cũng nhận xét rằng, nhạc do Paganini soạn rất khó biểu diễn. Dường như nó chỉ
để dành cho một người trình diễn: Đó chính là Paganini.
Theo nhà nghiên cứu Philip Sandblom,
bởi Paganini bị hội chứng dẻo khớp xương, khiến cổ tay ông lỏng lẻo, thành
thử nó đã vô tình giúp người nghệ sĩ có thể xoay đủ mọi hướng nhảy múa trên
khắp cần đàn. Tuy nhiên, cũng có người cho rằng, để đạt được khả năng như vậy
là cả một quá trình dày công khổ luyện.
Cuộc đời và sự nghiệp của Nicolo
Paganini luôn được bao phủ bởi rất nhiều những chuyện hoang đường và bí hiểm.
Tất cả bắt nguồn từ khả năng dị thường và phong cách biểu diễn lập dị của
ông. Người yêu ông hiển nhiên rất nhiều, song người ganh ghét, tính chuyện
đơm đặt cũng không ít. Có kẻ đố kị đã gán cho ông đủ các biệt danh gớm ghiếc,
nào là "quỷ satan", "kẻ bán linh hồn cho quỷ", "con
quỷ đội lốt người"... Bản thân Paganini thoạt tiên còn tỏ ra thích thú
với những lời đồn đại đó. Thậm chí ông còn tận dụng chúng để lôi cuốn những
khán giả tò mò, thích cảm giác mạnh. Đến với các buổi hòa nhạc, ông thường sử
dụng các gam màu đen: Đi trên cỗ xe ngựa màu đen, do những con ngựa đen kéo,
và áo choàng ông mặc cũng màu đen. Trên sân khấu, ông "khủng bố"
khán giả yếu bóng vía bằng mái tóc dài đen xõa xượi, khuôn mặt xanh tái, hàm
răng bị gãy một chiếc và phong thái biểu diễn chập chờn ma quái. Trong lúc
chơi đàn, nhiều khi tròng mắt ông trợn ngược phía sau, toàn thân đung đưa như
một xác chết đánh đu.
Suốt 58 năm trên cõi đời, Paganini
chưa một lần chính thức lập gia đình. Song trong một chuyến lưu diễn cùng nữ
danh ca Antonia Bianchi, ông đã nảy sinh tình cảm với nàng và vào ngày
23/7/1825, Bianchi đã sinh hạ cho nhà danh cầm một cậu con trai (sau này là
hầu tước Arsilino Paganini).
Những ngày cuối đời, sống trong cảnh
ốm o tật bệnh, Paganini nhiều lúc cũng muốn lên tiếng cải chính những điều
thiên hạ từng đồn thổi về mình, cũng như những điều huyễn tưởng do chính bản
thân ông góp phần gây dựng nên. Tuy nhiên, mọi sự đã muộn. Trước khi giã biệt
cõi đời, Paganini còn từ chối việc làm lễ rửa tội ở nhà thờ. Điều này vô tình
càng làm cho Giáo hội vốn sẵn ác cảm càng thêm có cái nhìn cay nghiệt đối với
ông. Thi hài Paganini vì thế đã không thể được an táng một cách bình thường
mà phải cất giữ trong một tầng hầm nhiều năm. Mãi sau này, nhờ nỗ lực của
người con hiếu thảo của ông, thi hài nhà danh cầm mới được đưa về mai táng
tại quê hương
|
Lê Tấn Huy
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét