Vai trò của người soạn ca khúc
và ý nghĩa của ca từ
Trong nhiều năm trở lại đây, vấn đề ca từ trong một số ca
khúc đương đại Việt Nam đã làm cho khán thính giả yêu âm nhạc quan
tâm khá nhiều.
Trong bài nầy, người viết không có ý kiến gì về kỹ thuật hòa
âm, giai điệu, tiết tấu, mà chỉ đơn thuần đề cập đến ca từ trong một số ca khúc
Việt Nam đang được thịnh hành.
Như chúng ta đã biết, ca khúc trong âm nhạc là một bộ môn văn
nghệ có sức lôi cuốn mãnh liệt đối với con người. Ca khúc nói lên cái hay, cái
đẹp của con người và thiên nhiên trong vũ trụ bao la rộng lớn. Bằng hình thức cụ
thể hay trừu tượng, ca khúc có thể miêu tả (musique descriptive) hay mô phỏng
(musique imitative) một cách sinh động và hùng hồn những sinh hoạt đời thường xảy
ra hàng ngày trong cộng đồng xã hội. Ngoài ra, ca khúc còn có thể nói lên những
ý niệm, những tư tưởng sâu xa, uyên bác – cho con người những mỹ cảm (emotion
esthétique), là thứ khoái cảm đặc biệt của con người ở trên muôn vật: một chiếc
lá vàng rơi rụng cuối Thu, một ánh sao băng trong bầu trời đêm u tịch, tia ráng
chiều rọi xuống đàn mục đồng đang nằm vắt vẻo trên lưng trâu suốt nẻo đường về;
bước chân khập khiễng của bà mẹ già đang lần tìm mộ con trong nghĩa trang để thắp
nén nhang thương nhớ - tiếng suối reo, tiếng chim hót, tiếng ve râm ran giữa buổi
trưa hè …Tất cả những âm thanh và hình ảnh ấy là những giao ngộ hữu hình hay
vô hình của con người với con người và của con người với thiên nhiên, sự vật –
nó thật sự không thể thiếu trong chúng ta. Chẳng phải một “Gởi gió cho mây ngàn
bay“ của ns Đoàn Chuẩn Từ Linh được ra đời đó sao? Như thế, ta thấy ca khúc
đóng một vai trò rất quan trọng trong đời sống tinh thần của con người. Vậy người
viết ca khúc nên nghĩ gì, làm gì?
Trong lãnh vực văn hóa nghệ thuật, người viết ca khúc đóng một
vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng đất nước. Vì lẽ ấy, ta không nên áp
dụng triệt để quá khẩu hiệu “nghệ thuật vị nghệ thuật” mà quên đi nghĩa vụ
thiêng liêng của chúng ta. Đành rằng sáng tác ca khúc là một việc làm cá nhân của
người nhạc sĩ, nhưng người viết ca khúc chân chính cũng không nên độc lập với đời,
ngồi trong tháp ngà mà sáng tác; nên thực tiễn cuộc sống để viết lên những ca
khúc hay cho đời đơm hoa kết trái. Hãy gần gũi với khẩu hiệu “nghệ thuật vị
nhân sinh” để chia sẻ với người, với đời. Âm nhạc cho con người nghe để phát
sinh hứng thú, để được nhìn xa hiểu rộng, để cảm thông tư tưởng và kết liên.
Người viết ca khúc đừng nên mải mê với rung cảm cá nhân mà quên bẵng đi thực tại
xã hội, cộng đồng. Chúng ta đừng quên rằng cá nhân là một thực tại của xã hội,
liên quan mật thiết đến xã hội, chẳng thể nào tách mình ra ngoài xã hội được.
Dù muốn hay không muốn cũng tương quan ảnh hưởng lẫn nhau. Ca khúc là một tác
phẩm văn nghệ và cũng là con đẻ của xã hội, văn nghệ lạc hướng thì xã hội băng
hoại. Văn nghệ sĩ nói chung và nhạc sĩ nói riêng nên lãnh một sứ mệnh trong
công tác giáo dục xã hội, vạch hướng đi trong sáng cho xã hội, xây dựng xã hội,
bởi văn nghệ ảnh hưởng rất sâu xa đến xã hội. Một nhạc sĩ sáng tác nên cần có sự
cọ xát thực tiễn, có thế mới xúc động tâm tình để sáng tác. Sáng tác một ca
khúc không chỉ giải bày tâm tư cho riêng mình mà còn có nhiệm vụ giải bày tâm
tư của người khác trong cộng đồng xã hội nữa. Ca khúc chính là gạch nối gắn liền
giữa nhạc sĩ với đời, vì nhạc sĩ chẳng những là kỹ sư âm thanh mà còn là kỹ sư
tâm hồn của mình và của cả đại chúng.
Người nhạc sỹ dùng kỹ thuật âm thanh cùng
ý nghĩa lời ca để giúp đời nhìn rõ đường lối chân chính trong cuộc sống. Một ca
khúc hay là một ca khúc kết tinh được tình ý sâu sắc, chẳng những nói lên được
vẻ đẹp cá nhân mà còn cho người thưởng thức thấy được cái thật, cái đẹp của xã
hội nữa. Nghệ thuật thơ văn hay âm nhạc bao giờ cũng nói lên được cái thật, cái
đẹp (thật ngoài vũ trụ, thật trong khoa học khách quan, và nhất là trong tâm
lý) hợp với đạo lý, mong làm đẹp cho tâm tính con người. Cái thật, cái đẹp vào
đời nào, thời nào cũng được tôn vinh cả. Tiếc thay, ý thức được cái đẹp và cái
thật lại bị hạn chế trong con người. Từ sự hạn chế nầy đã đưa đến sự nhận định
sai lầm về giá trị cái đẹp, cái thật của một số người làm văn nghệ khiến họ lai
căng, lạc hướng. Thậm chí có ca sĩ đã thành danh vững vàng, tuổi cũng đã gần
lão bà mà còn ăn mặc hở rốn, hở đùi lên sân khấu nhún nhảy, lắc lư trông thật tội
nghiệp. Tiếc quá ! Tiếc quá ! ! ! Xin đừng lẫn lộn cái thật, cái đẹp của một bức
tranh khỏa thân với cái thật của một ca sĩ hở rốn, hở đùi trên sân khấu. Nhãn
quan tự nó đã có sự phân tích, lý luận, đam mê lẫn cám dỗ riêng của nó.
Trở lại vấn đề sáng tác ca khúc, những năm gần đây một số nhạc
sĩ trẻ vẫn đam mê “nghệ thuật vị nghệ thuật” , có khuynh hướng cá nhân trong
các đề tài sáng tác. Gặp thời buổi công nghệ điện tử phát triển, họ ngồi trước
màn hình internet để:
“ chiều chiều lang thang internet, em thì đi vào một trang
web buồn…” hay “ triệu thông tin vẫn nghe lạc loài, cố quên hết căn phòng trống
tin anh, chờ e-mail lãng du một mình…” Còn nhiều….nhiều những ca từ đại loại
như thế nầy nằm trong các ca khúc đang được phổ biến trên thị trường Âm Nhạc ở
nước ta.
Chẳng ai phản đối việc ca tụng tình yêu đôi lứa. Tình yêu đôi
lứa là một đề tài rất đẹp trong âm nhạc, nó có sức hút mãnh liệt đến tâm tư
tình cảm con người, bởi máu còn chảy thì trái tim vẫn còn réo gọi. Đẹp và lãng
mạn biết bao một
“Mùa Thu không trở lại” của ns Phạm Trọng Cầu một
“Hương xưa” của ns Cung Tiến, một “Thu hát cho người” của ns
Vũ Đức Sao Biển, và còn biết bao ca khúc hay nói về tình yêu đôi lứa không thể
kể hết được.
Thật ra thì cũng có rất nhiều nhạc sĩ trẻ tài năng, nhưng
hình như cũng chưa thoát ra được vòng quay quá mạnh của nền kinh tế thị trường
nên chưa định được cho mình một hướng đi riêng, có ý nghĩa làm đẹp đời. Tiếc
quá ! ! ! Biết bao là đề tài sinh động trong đời sống thực tiễn và trong thiên
nhiên muôn màu muôn vẻ để khai thác: nào là thiên tai bão lũ, giặc đói, giặc
nghèo, trẻ em mồ côi khuyết tật, tệ nạn xã hội….Nghệ thuật chính là địa hạt của
rung cảm trong cảm thông và chia sẻ, nhất là lãnh vực âm nhạc
Tôi còn nhớ một nhà văn Tây phương nào đó đã nói: “Nếu con
người không còn biết đau khổ thì nghệ thuật sẽ hết thức ăn và sẽ chết. Nước mắt
của nhân loại chính là thứ sương lộ mầu nhiệm tưới cho cõi trần thế lầm than nầy
mọc lên những bông hoa hương sắc diệu kỳ. Đó chính là những tác phẩm nghệ thuật”.
Vậy tại sao ta cứ ngồi một chỗ, chôn mình trong các phòng trà ngập tràn bia rượu
và khói thuốc, không ra ngoài nhìn trời cao bể rộng, nhìn cánh đồng lúa chín ngập
tràn nước lũ, nhìn những cánh rừng bị chặt phá một cách thảm thương, nhìn tận mắt
các em nhiễm chất độc da cam để cảm thông, chia sẻ ? Tình người, tình đời ở đó,
tình yêu đôi lứa cũng phát sinh từ đó. Chẳng phải nhạc phẩm “Tiếng sông Hương”
của ns Phạm Đình Chương được ra đời đó sao, và “ Em đâu biết” của ns Thế Hiển ,
rồi “Về đâu? Hỡi em yêu” của ns Thanh Hà-Xuân Qùy, và
“Đứa trẻ lang thang” của ns Chu Hoàng Thông v.v…
Người soạn ca khúc đóng một vai trò rất quan trọng trong việc
chuyển tải tư tưởng và cảnh tình đến thính giả mà ca từ là phần cốt lõi. Dù ca
khúc được viết với tiết tấu đương đại cách mấy đi nữa cũng không thể nằm ngoài
quy luật nầy. Có thế giá trị đích thực của ca khúc mới vượt qua không gian và
thời gian để sống mãi trong lòng người nghe. Có những nhạc phẩm ca từ không cao
siêu, nhưng lời ca giản dị, mộc mạc dễ hiểu cũng được người nghe đón nhận một
cách hoan hỉ, chân tình.
Là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với con người,
nhưng không phải người nào cũng đòi hỏi phải được ăn cao lương mỹ vị. Con người
vốn thích nghi với hoàn cảnh, một dĩa rau muống luộc chấm với mắm nêm cũng cho
được một bữa cơm ngon miệng với gia đình nghèo khó. Còn gì mộc mạc và lãng mạng
bằng một
“Nắng Chiều” của ns Lê Trọng Nguyễn, một “Tiếng Lòng” của ns
Hoàng Trọng, một “Bài Thơ Hoa Đào” của ns Hoàng Nguyên….Một ca khúc hay không
bắt buộc phải có ca từ cao xa, siêu thực mà cần có nội dung rõ ràng để người
nghe cảm nhận được tình, ý của tác giả muốn nói gì, gởi gắm gì trong tác phẩm của
mình. Món ăn không cần cao lương mỹ vị, nhưng phải lành, sạch, hợp với khẩu vị
thì ăn vào hẳn là ngon miệng, dễ tiêu hóa. Ngược lại, dù cao lương mỹ vị mà trộn
lẫn nhiều thứ chua, cay, mặn, ngọt quá thì ăn vào ắt phải khó tiêu, mà đã không
tiêu hóa được thì sinh ra đầy hơi, thương thực.
Gần đây, không hiểu vô tình hay cố ý mà một số nhạc sĩ trẻ
sáng tác ca khúc có khuynh hướng nặng về phần tiết tấu hơn ca từ. Chẳng hiểu sự
việc đáng tiếc nầy xảy ra do chủ quan hay khách quan (?). Dẫu vì lý do nào đi nữa,
cũng mong những ai có tâm huyết hãy xem lại vấn đề để các tài năng trẻ có hướng
đi đúng hơn trong việc soạn ca khúc.
Tuyền Linh
Theo http://www.luanhoan.net/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét