Tập thơ Tinh huyết của Bích
Khê giai đoạn
phát triển thứ hai của phong trào thơ mới
Ðã có những nhận xét, theo
đó tập thơ Tinh hoa còn hay hơn, sâu sắc hơn, có giá trị hơn so vớiTinh
huyết; nhận xét này có thể là đề tài thảo luận riêng. Nhưng một điều khác
trực tiếp có can hệ đến những gì sắp bàn trong bài này lại là một vài băn khoăn
về ranh giới giữa Tinh huyết và Tinh hoa. Là vì trong các dạng
công bố mà người ta được biết (Tinh huyết trong sách in 1939; Tinh
huyết và Tinh hoa trong bản in Thơ Bích Khê, Nghĩa
Bình 1988; Tinh hoa trong bản in ở Nhà xuất bản Hội Nhà văn 1997), có
một tình trạng là ranh giới giữa hai tập không thật rành rẽ, một số bài thơ đã
có trong Tinh huyết (bản in 1939) lại xuất hiện trong Tinh hoa (bản
Nghĩa Bình 1988 và bản HNV 1997), và khi cả hai tập thơ cùng in trong một cuốn
sách (bản Nghĩa Bình 1988) thì đến lượt hình hài tập Tinh huyết cũng
bị hư hao đáng kể so với chính mình ở bản in 50 năm trước! Vậy thì đâu là Tinh
hoa, đâu là Tinh huyết? Chẳng lẽ trong Tinh huyết lại đã có một
phần Tinh hoa và trong Tinh hoa vẫn cứ bao gồm một phần Tinh
huyết? Tình trạng này hẳn chỉ có thể được giải quyết bởi những người nắm
được di cảo của tác giả, tức là những thân nhân của nhà thơ; và chúng ta cùng
hy vọng việc này sẽ được giải quyết ngay trong dịp hội thảo [1] này.
Về phía người nghiên cứu,
cho đến tận lúc này, có lẽ không có cách nào khác hợp lý hơn là tiếp tục coi bản
in 1939 là bản chính thức của tập thơ Tinh huyết.
2. Như số khá đông
trong các giới sáng tác và phê bình nghiên cứu đã nhận xét, tập Tinh huyết tiêu
biểu cho nỗ lực của Bích Khê trên hướng “cập nhật” một số đặc tính của văn hoá
thi ca Âu Tây đương thời vào thơ tiếng Việt (khác với Tinh hoa là từ
bỏ những thể nghiệm “Âu hoá” ấy để trở về khai thác các đặc tính thi ca Ðông
phương). Nói rõ hơn, ở Tinh huyết có thể thấy một vài đặc điểm của chủ
nghĩa hiện đại Âu châu (modernisme), rõ nhất là những biểu hiện tượng trưng,
siêu thực, trong cách cảm nhận và thể hiện của nhà thơ.
Tinh huyết bộc lộ một
xu hướng khá gần gũi với các nhà thơ tượng trưng Pháp (như Baudelaire,
Verlaine): xem trọng vai trò của trực giác và vô thức trong sáng tác nghệ thuật.
Lối sáng tác của khá nhiều bài trong Tinh huyết là lối sáng tác tượng
trưng, thường dựa vào liên tưởng, cuồng tưởng, ám thị, trực giác, thường thể hiện
những cảm quan phi thực tại, siêu thực tại, và hiển hiện ra trong những dòng
thơ đầy nhạc tính.
Tất nhiên điều vừa nói trên
đây không phải đặc điểm bao trùm toàn bộ các bài của Tinh huyết; trong tập
vẫn có một loạt bài truyền đạt cảm quan thực tại cổ điển, ví dụ có thể kể tên
các bài “Tỳ bà”, “Ảnh ấy”, “Thi vị”, “Cuối thu”, “Cùng một cô đào hát bộ”,
“Quả măng cụt”…Nhưng nếu tiếp tục kể thêm nữa mong kéo dài danh mục này,
hẳn sẽ phải do dự, vì nhiều trường hợp tác giả khởi đầu từ cảm quan thực tại cổ
điển (hoặc xúc cảm lãng mạn duy lý), nhưng rồi những liên tưởng rồi cuồng tưởng
dấy lên, đẩy đưa xúc cảm của ông sang miền của huyễn tưởng phi thực tại. Ta thử
xem bài “Cùng một cô đào hát bộ” chẳng hạn. Bài này tuy nằm trong phần
II mang tiêu đề chung là Ðẹp và Dâm, nhưng hầu như toàn bài này lại
là lời diễn tả khá thật thà một xúc cảm hoàn toàn thực ở tác giả về diễn xuất của
một đào nương. Xin lưu ý khổ thơ cuối cùng:
Mặt cô buồn quá! - Tôi yêu
quá!
Nghệ thuật tràn ra giữa bể
đêm
Tôi chợt ôm cô trong giấc mộng
Nút bao thanh khí, đã
nư thèm.
Hai câu trên vẫn còn ở trong
địa hạt thực tại, hai câu dưới đã sang địa hạt tưởng tượng, và ít nhiều là cuồng
tưởng nữa, vì tác giả không chỉ mơ tưởng được ôm được hôn cô đào hát bộ, mà còn
“nút bao thanh khí” nữa. “Nút”, một từ đã hơi cổ, không thông dụng ở Đàng Ngoài
nữa nên trở thành phương ngữ miền trong, nghĩa nó là “mút”, “hút”, như “hút mật”
có thể nói là “nút mật” (đây là căn cứ theo cuốn từ điển cách nay trên một trăm
năm của Huình Tịnh Paulus Của). Nhưng “nút bao thanh khí” hay “hút bao thanh
khí” lại là một sự việc ít nhiều trừu tượng, vì “thanh khí” không phải là
“thanh” và “khí” mà điều muốn nói tới có lẽ là một phẩm chất nào đó đối với thi
nhân là tuyệt vời, có thể được hình dung (đương nhiên là theo kiểu tượng trưng)
như bầu khí trong trẻo thanh sạch. Hoá ra “nút” (= hút) lại là hành vi bày tỏ sự
trìu mến: trìu mến đối với cô đào và thực ra là đối với cái nghệ thuật đẹp đẽ
mà cô trình diễn đã khiến nhà thơ cảm động sâu sắc. Một cách trìu mến phải nói
là lạ lùng.
Ôi đi! Đoàn tiên lột khoả
thân
Hoan hô xác thịt chiếm ngôi
thần
Nhưng ta không nên quên là
Bích Khê còn có những bài thơ hoặc hàng loạt đoạn thơ về từng phần của thân thể
con người nói chung, không nhất thiết là phụ nữ: bàn chân, hộp sọ, cặp mắt,
trái tim, cặp lông mày, cặp đùi, cặp vú,… Có khi ông thể hiện tiếp cận mới này
bằng thao tác thơ vịnh quen thuộc:
Ôi khối mộng của hồn thơ chếnh
choáng!
Ôi buồng xuân hơ hớ cánh đào
sương!
Ôi bình vàng ôi chén ngọc đầy
hương….
Ôi! Sọ người! Sọ người!
Gương phép tắc! (“Sọ người”)
Ô cặp mắt đa tình ngời sắc
kiếm!
Một bàn chân ve vuốt một bàn
chân!
(“Bàn chân”)
Ôi! Cặp mắt của người trong
tợ ngọc
Sáng như gươm và chấp choá
kim cương!
(“Cặp mắt”)
Hãy nhớ rằng nhà thơ mỗi lần
nói tới một bộ phận thân thể thì mỗi lần ấy, cái được nói tới luôn luôn là những
bộ phận của thân thể sống. Ở Tinh huyết, những “mặt tươi”, những “môi son”,
những “vú nõn”, v.v… hiển nhiên đều được tiếp cận như vậy, nhưng không gây cảm
giác lạ, có lẽ vì đó là những bộ phận ở mặt ngoài thân thể. Ðối với cái sọ,
cũng thao tác “cắt riêng” như thế (gọi bằng cái sọ tức là chỉ vào phần chìm khuất
sau lớp da thịt tóc tai) lại dễ tạo cảm giác lạ, đôi khi cả cảm giác nhờm tởm
(như gợi nghĩ tới cái sọ đang phân huỷ). Thật ra ở Tinh huyết, cái sọ
không phải cái đầu lâu dưới huyệt mà là phần sống động gắn liền trên thân người,
có điều con mắt mơ của thi sĩ đã hình dung nó ra sao đó (chẳng hạn, ngầm gắn nó
với năng lực tư duy của con người?) nên thi sĩ có thể lên giọng ca tụng nó như
khối mộng, như buồng xuân, như hồ nguyệt…
Có thể nói phần thân thể người
hấp dẫn đến mức ám ảnh hồn thơ Bích Khê chính là cặp mắt. Tôi nghĩ ai đó (người
viết những dòng này chưa kịp làm) có thể dùng thống kê để thấy hình ảnh con mắt,
cặp mắt người, nhất là cặp mắt mỹ nhân, hiện diện thường trực ra sao trong thơ
Bích Khê.
Trong cả bài thơ dài nhan đề “Châu”, một
trong những cái mà hồn thơ tác giả dõi theo, dò hỏi chính là đôi mắt:
Hỡi đôi mắt! nơi ngươi là ngọc
thạch
Ngươi là ai? Ngươi hỡi!
Ngươi là ai?
Ở trường hợp này nhà thơ
không áp dụng kiểu thơ vịnh sự vịnh vật xưa cũ, trái lại, ông lúc thì trầm tư
lúc lại tự ngập chìm vào trạng huống mê loạn để làm hiện ra những ảo cảnh, nơi
mà mọi sự vật đều ở trong một trạng thái gần như tan loãng, quay cuồng, các phần
thân thể con người chuyển hoá, biến động một cách siêu thực tại:
Nhạc khiêu vũ đâu đây lan
sóng múa
Tôi tưởng chừng… da thịt biến
ra thơm
Những đầu lâu rã hết khí
xanh rờn
Những xiêm áo bay rờn trong
cảnh mộng
Cả địa ngục đi vào trăm lỗ hổng
Bắn tinh ra trộn trạo
giữa nguồn hương
(“Châu”, III)
Bài “Châu” là bài
cuối của phần cuối Tinh huyết (phần này mang tên Cuồng và
Ánh sáng). Có thể tìm thấy ở bài này khá nhiều nét siêu thực và tượng trưng
trong xúc cảm và sự thể hiện của tác giả.
Bản thân từ “châu” đã khá đa
nghĩa (đây cũng là từ mà ở miền ngoài ít thông dụng hơn so với ở miền trong),
ngoài những hàm nghĩa ít liên quan nên ta có thể tạm thời loại ra (những từ
“châu” đồng âm, trỏ một vùng đất lớn, hoặc trỏ một hòn đảo, một doi đất, bãi đất…);
còn lại, các từ “châu” trỏ hạt ngọc trai, trỏ dòng nước mắt, trỏ tính chất quý
giá… vốn đã không thật tách bạch nhau. Ở bài thơ này của Bích Khê, có thể cảm
thấy “châu” như một tinh chất quý báu, một chất thể biến hoá, như trạng thái
chung cục của những biến hoá. “Cặp mắt say thơ mộng” có thể “dần biến ra châu
trắng mịn mà”; đôi mắt đẹp trên pho tượng mỹ nhân có thể “biến ra châu nguyên vẹn
cốt thiên đàng”… Cho đến người nữ không rõ hình hài mà nhà thơ yêu mến “Em đã
là châu lệ cũng châu”, và chính tiếng nói của nhà thơ “Tôi chểt rồi tiếng nói
như châu”. “Thơ tôi” (đây là nhân vật trữ tình trong thơ Bích Khê tự xưng) vừa
“lưu luyến giữa dòng châu”, vừa có thể được “tượng hình bằng châu bằng lệ”…
Nhưng “châu” còn như chất thể đã tiết xuất ra, đã ứa trào ra, từ những gãy đổ,
từ những rạn vỡ:
Châu vỡ Thiên Tài lai láng cả
Chết rồi! khí phách của
tôi đâu?
Say mức say mơ say mất mây
Thần châu tôi xuất phút này
đây
Mau lên! Tinh tuý ngàn muôn
triệu
Thế giới – hư linh – hiệp lại
nầy
Qua suốt các đoạn của toàn
bài “Châu”, có thể thấy hồn thơ tác giả như một nhân vật chu du trong
thế giới ảo cảnh, dõi theo một đối tượng khi ẩn khi hiện, tha thiết muốn trò
chuyện với nó, –đối tượng đó là đôi mắt:
Tôi đã hôn lên đôi mắt thơ
Rồi mang đôi mắt ở trong mơ
Giờ đôi mắt hiện xanh như ngọc
Ám ảnh hồn tôi đến ngất ngư
Cuộc rượt đuổi của thi nhân
với cặp mắt tạo thành một thứ gần như hành động, gần như kịch tính cho cả
bài “Châu”. Mỗi khi cặp mắt hiện hình là “Toàn thân tôi rởn ốc / Cả
linh hồn óc não phổi tim gan…” Thi nhân muốn hỏi đôi mắt ấy thật nhiều thật nhiều:
Hỡi đôi mắt! hồ thuỷ tinh
trong suốt
Soi trần gian địa ngục vạn đời
ma
Hãy nói tên thần bí của muôn
hoa
Hãy kể hết nhiệm màu muôn thế
giới
Những bí quyết khi nhạc lên
vời vợi
Những thơm ngào phối hiệp giữa
trăng sao…
Người là ai? Người hỡi! Người
là ai?
Nhưng đôi mắt lờ lặng và mê
say
Nhìn đắm đuối không một lời
náo nức
Sau nhiều lần sáp lại và bị
lẩn tránh, cuối cùng, thi nhân dốc hết tâm nguyện, và ông đã nhận được lời đáp
từ cặp mắt:
Hỡi đôi mắt! ngươi hãy hiện
trên tay
Cho lòng ta ấp yêu nguồn suối
lệ
Hồn ta say trong nhạc vàng kể
lể
Tình ta dâng trong gợn sóng
thu ba
Cả máu đào tuỷ trắng với
xương ma
Cùng tinh loãng và bao nhiêu
bảo vật
Ðể xây đắp bàn thờ cao chất
ngất
Lút mây xanh và lút cả thiên
thai
Ngươi là ai? Ngươi hỡi!
Ngươi là ai?
Bỗng đôi mắt rưng rưng dường
rớm khóc
Nhưng cười nụ trong màu hoa
ánh ngọc:
Ta là CHÂU! Thi sĩ! Ta là
CHÂU!
Ðộ căng mang đôi chút kịch
tính, đến đây được giải toả. Nhưng hàm nghĩa “châu” đã không nhờ đó mà trở nên
dễ hiểu hơn. “Châu” như ý niệm chất thể, như ý niệm giá trị, vẫn mờ nhoè trong
những liên hội mà trực giác chỉ soi rọi từng lúc ít ỏi. Tuy vậy, hiệu quả gây
ám ảnh của nghệ thuật thơ không vì thế mà suy giảm. “Châu” chính là một hình ảnh
được láy đi láy lại như mô-tip chủ đạo (Leitmotiv) của toàn bài và do đó là một
tượng trưng. Một tượng trưng với hàm nghĩa nhân bản phổ quát.
3. Như đã nêu ở nhan đề
bài này, tập thơ Tinh huyết (in xong lần đầu vào tháng 12.1939 tại Hà
Nội, sau đó được phát hành rộng rãi) có thể được xem như điểm đánh dấu hai giai
đoạn phát triển của phong trào Thơ Mới 1932-45. Một số cây bút ở Hà Nội từng
tham gia phong trào Thơ Mới như Vũ Hoàng Ðịch, Ðông Hoài… đã nói cho tôi biết
nhận xét này của họ, và từ việc xem xét cứ liệu cụ thể, tôi cũng đi tới nhận định
như vậy.
Nếu mô tả thật khái quát tiến
trình Thơ Mới, có thể tóm gọn nó trong hai giai đoạn: giai đoạn đầu với vai trò
chủ đạo của những nhà Thơ Mới của (hoặc gắn với) nhóm Tự Lực Văn Ðoàn như Thế Lữ,
Xuân Diệu, Huy Cận… mà nét nổi bật chung về khuynh hướng nghệ thuật là thơ trữ
tình lãng mạn duy lý; giai đoạn sau với uy tín của Hàn Mặc Tử, Bích Khê…và
“trường thơ loạn” của họ mà dấu ấn rõ rệt về khuynh hướng sáng tác là sự xuất
hiện những đặc điểm tiền hiện đại chủ nghĩa hoặc hiện đại chủ nghĩa như tượng
trưng, siêu thực, suy đồi, tiền phong (Tất nhiên ở giai đoạn sau còn có khuynh
hướng trở về với nguồn thơ phương Ðông, nhưng ở một vài hiện tượng tiêu biểu của
khuynh hướng này như Xuân Thu Nhã Tập, người ta vẫn thấy những nét của
tinh thần tiền phong, tức là tinh thần hiện đại chủ nghĩa).
Cần phải nói thêm rằng, sớm
hơn Bích Khê vài ba năm, vào năm 1936, người sẽ là đại diện số một của “trường
thơ loạn” là Hàn Mặc Tử đã công bố tập thơ Gái quê, nhưng tập thơ này vẫn
chưa cho thấy tác giả của nó đã đi sang phạm vi tượng trưng, siêu thực; vào năm
1937, một đại diện khác, cũng đích thực của “trường thơ loạn” là Chế Lan Viên,
đã trình làng tập thơ Ðiêu tàn (cũng in tại Hà Nội) mà bài tự đề
tựa chính là tuyên ngôn của “trường thơ loạn”. Nhưng Ðiêu tàn (với phụ
chú là “thơ Chàm thơ Ma”) ra mắt chỉ khiến làng thơ đương thời ở đất Bắc
thấy “như một niềm kinh dị” (đây là mượn lời diễn tả của Hoài Thanh) chứ chưa
tìm được tri âm tri kỷ. Là vì khi ấy làng thơ đất Bắc vẫn còn đang tiếp tục
dành nhiều ngưỡng mộ cho các thi gia xuất hiện trên các cơ quan của nhóm Tự Lực
(các tờ Phong hoá, Ngày nay). Tập Thơ thơ của Xuân Diệu in thành
sách năm 1938, tập Lửa thiêng in thành sách năm 1940 nhưng khá nhiều
bài trong các tập này đã đến với người đọc từ dăm ba năm trước đó, chủ yếu cũng
trên các ấn phẩm của nhóm Tự Lực. Sang thập niên 1940, hoạt động văn nghệ của
nhóm Tự Lực sút kém rõ rệt; kiểu thơ của các thi gia gắn với Tự Lực cũng kém dần
sức hấp dẫn trong con mắt những người cầm bút trẻ. Ðến lúc này, người ta lưu ý
nhiều hơn đến những tìm tòi kiểu khác cho thơ tiếng Việt. Tập Tinh huyết vì
vậy là một trong những ví dụ hiếm hoi đáp ứng tâm thế ấy của giới sáng tác trẻ
đất Bắc.
Có thể tìm thấy ảnh hưởng của
“trường thơ loạn” trong sáng tác của một loạt cây bút thơ ở Hà Nội những năm
1940-46 như Hoàng Lộc (Từ tịch dương đến bình minh), Ðông Hoài (Giác linh hương),
Ðinh Hùng (Mê hồn ca) và nhóm Dạ đài (Trần Dần, Trần Mai Châu, Vũ
Hoàng Ðịch…). Trừ Từ tịch dương đến bình minh của Hoàng Lộc hiện chưa
tìm lại được văn bản nên về xu hướng của nó buộc phải dựa vào nhận định của các
nhân chứng (dựa vào Vũ Hoàng Ðịch, Ðông Hoài); ngoài ra các trường hợp khác đều
có văn bản tác phẩm để xem xét.
Nhìn chung, trong sáng tác,
các cây bút này đều xem trọng những gì như bất giác đến từ trực giác, từ vô thức;
họ thích thác lời những linh hồn của thế giới bên kia hoặc thích chuyện trò với
chúng; ý niệm thực tại ở họ như gồm cả cõi sống lẫn cõi chết và cái được nói đến
nhiều hơn lại là cõi chết; ở sáng tác của họ đôi khi cũng thấy cảm hứng đập phá
của phái tiền phong; họ cũng chú trọng sáng tạo nhạc tính của ngôn từ thơ ca.
Ðông Hoài phác vẽ một thứ “Ngẫu
tượng siêu luân’’:
Sặc sụa hương nào thơm xác
ma
Lòng đi âm phủ bước dương tà
Ðầu lâu ghé miệng hôn yêu dấu
Cổ mộ hoa lầu quỷ hát
ca
Trần Mai Châu ở bài “Theo
bóng tử thần’’ trở lại một đêm tàn sát nào đó từ cổ đại trung đại:
Trăng ơi! Trở lại đêm tàn
sát
Này ánh tà dương khóc bạo Tần
Em có buồn không, giờ tử nạn
Ta cười ghi lại nét phù vân
Nửa đêm sao biếc về trong mộ
Mừng cuộc hồi sinh hiện giữa
trần
Trong bài “Về nẻo thanh
tuyền’’, Trần Dần thác lời hồn ma một kẻ từng có uy quyền trên thế gian nay đã
mất hình hài đã nằm dưới thuỷ cung vẫn đe doạ đòi lại những gì đã mất:
Hồn ta mất mảnh thi hài
Về trên thế tục ta đòi cố đô
Tiếng ta than động trăng mờ
Từng đêm ta gọi lá cờ Nữ
Vương
Nếu mấy sáng tác lẻ tẻ của
Trần Dần, Vũ Hoàng Ðịch, Trần Mai Châu, Nguyễn Văn Tậu in trong Dạ đài số 1
chưa thể minh chứng đáng kể cho những điều họ nói trong “Bản tuyên ngôn tượng trưng” (cũng
in trong Dạ đài số 1), thì tinh thần của bản tuyên ngôn ấy lại được bộc
lộ rõ hơn trong tập Mê hồn ca của Ðinh Hùng. Tập thơ này mãi đến 1954
mới in thành sách, nhưng hiển nhiên đây là thơ của thời kỳ 1944-46 mà một số
bài đã đăng tải ngay những năm ấy (ví dụ bài đăng ở Dạ đài số 1).
Như tên gọi của nó, đây là
những khúc “mê hồn”, “lạc hồn”, những bài ca của một linh hồn chu du dấn bước
vào những miền lạ, hoặc thử làm lạ miền đất quen, chẳng hạn thử vào vai “người
rừng”, bước về “đô thị” để thấy “Ôi ngơ ngác một lũ người vong bản/ Mất tinh
thần từ những thưở xa xôi”, để thấy mình bị xa lánh và trở nên xa lạ, rốt cuộc
ra tay tàn phá đình tạ thành quách rồi trở lại núi rừng, trở lại cuộc sống
hoang dã:
Từng buổi hoàng hôn xuống
lạ kỳ
Ta nằm trên cỏ lắng
tai nghe…
Thèm ăn một chút hoa hoang dại
Rồi ngủ như loài muông thú
kia.
Dĩ nhiên linh hồn ấy cũng dấn
bước vào tình yêu, vào thế giới những “kỳ nữ”, những “người gái thiên nhiên”…Nhưng đáng nói hơn là linh hồn ấy hướng về trò chuyện với người gái dưới mộ,
dõi tìm bóng dáng tử thần… Linh hồn ấy như thuộc về cả cõi sống lẫn cõi chết,
thuộc về cả hiện tại lẫn các thời đại xa xưa…
Ai tìm ta đó trong đêm loạn?
Có gặp Thơ về, Nhạc hiển
linh?
Ta gọi thiên tai, cười
mệnh số …
Trong những lời ca lạc hồn ấy
đôi khi vang lên những lời như toan nói tiên tri:
Thế kỷ thanh bình nức nở qua
Ta nhìn nhau khóc tuổi trăng
già…
hoặc:
Thời đại Hoàng Kim đã phục hồi
Ta mừng Bạo Chúa sắp
lên ngôi
Tìm thơ vương giả, xuân lưu
huyết…
Thế giới mê hồn là cõi trời
loạn, là cõi hỗn độn, là nơi tử sinh chuyển hoá:
Bừng mắt dậy, lửa hồi sinh đỏ
rực
Thịt xương về trong cổ mộ
xôn xao
Hoả thiêu rồi ! Làn tử khí
lên cao
Chiều tái tạo bâng khuâng từng
ngọn cỏ…
Những đổ vỡ mà linh hồn này
cảm thấy ở đây là những đổ vỡ ở quy mô vũ trụ:
Trời lâm nạn, thôi! hành
tinh tan vỡ!
Chúng ta khóc như một
bầy thú dữ
Lòng dã man nghe trái
đất tan tành.
Mặc dầu cũng hướng tới một
thế giới siêu thực tại như tác giả Tinh huyết, nhưng ở Ðinh Hùng và các
thi gia Hà Nội kể trên, cõi siêu thực tại dường như vẫn bị viền khung bởi ý thức
duy lý của những cái tôi tác giả. Có vẻ như cái tiếng Việt xứ Bắc quá sáng rõ,
cái câu thơ lục bát, câu thơ bảy chữ hoặc tám chữ quá đều đặn đã phản lại tâm
thế điên rồ của họ, phản lại bước chân mê cuồng của họ. Thi nhân như là vẫn
luôn ở bờ bên này tuy biết có bờ cõi siêu thực tại bên kia; họ hầu như chưa mấy
khi nhập hồn mình được hoàn toàn sang đó như Hàn Mặc Tử đã làm được thường
xuyên trong Thơ điên (Ðau thương), Chơi giữa mùa trăng, Bích Khê đã
làm được khá thường xuyên trong Tinh huyết, Chế Lan Viên đã làm được ít
nhiều trong Ðiêu tàn.
Dầu sao những hiện tượng
trên đây ở giới làm thơ ngoài Bắc đầu những năm 1940 vẫn cho thấy những tìm tòi
của “trường thơ loạn” miền Trung giữa những năm 1930 là bước đi hữu lý trên hướng
cập nhật hoá những tìm tòi của thi ca thế giới đương đại vào thi ca tiếng Việt.
Họ không trực tiếp chịu ảnh hưởng cụ thể của một ai đó trong “trường thơ loạn”;
đơn giản là họ thấy ở những Tinh huyết, Ðiêu tàn, Ðau thương (Thơ điên)… một
hướng sáng tác khả thi, hứa hẹn đem lại cái mới vào thơ tiếng Việt. Một số kết
quả sáng tác quá ít ỏi của họ trong thời gian quá ngắn ngủi chưa in thành dấu vết
đáng kể vào thành tựu phát triển của thơ ca tiếng Việt. Tuy vậy, thể nghiệm
sáng tạo của họ cũng như của các tác gia “trường thơ loạn” cho thấy đây là một
hướng có thể trông cậy được nhằm đưa thơ tiếng Việt vượt qua thời đại những mẫu
mực của thơ mới lãng mạn duy lý.
[1] Hội thảo về Bích
Khê được tổ chức tại Quảng Ngãi.
Hà Nội, tháng 11-2005
Lại Nguyên
Ân
Theo http://phebinhvanhoc.com.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét