Tản văn: Bên đời hiu quạnh

Tản văn: Bên đời hiu quạnh

Nhân một đêm mất ngủ, nhân một tâm thế hơi vui khi "nhà" đã ổn định chỗ chui ra chui vào, bỗng giật mình nhớ rằng gần một năm nay mình đã mất hẳn thói quen viết, kể từ khi bỏ làm báo "đi buôn", đồng nghĩa với việc mất hẳn thói quen đọc sách. Dù trong một lúc nào đấy, vẫn tự nhỏ với mình rằng cần phải tìm lại thói quen xưa cũ ấy, thói quen đã gắn bó biết bao nhiêu năm. Lục lại những ghi chép vụn ngày xưa, bỗng muốn gọi lại một tản văn cũ, viết năm 17 tuổi (thì phải) bằng một giọng văn ngô nghê đúng với tuổi của mình, đã tự đăng cũng như được đăng lại ở nhiều diễn đàn khác nhau. Nhớ ông, nhớ thói quen đọc sách, và nhớ nhạc Trịnh ngày ấy...
BÊN ĐỜI HIU QUẠNH
I. 
Sông bắt nguồn từ biển khơi
Hòn đá nảy cội từ cát bụi
Mỗi vật thể trong vũ trụ bao la này rồi cũng có một chốn bắt nguồn, một cõi nương thân.
Tình yêu nhạc Trịnh của tôi bắt nguồn từ đâu, và bao giờ? 
Khi ấy, tôi mười tuổi. Đấy là cái tuổi bắt đầu biết nghĩ và biết lo. Ngày ấy, nhà tôi đã tách ra ở riêng, song vẫn rất gần nhà ông ngoại. Nơi chúng tôi ở là một thị trấn nhỏ ngoại thành Hà Nội, buồn và heo hút. Ngày ngày người ta ngồi đếm những chuyến tàu hoả chạy qua, những con tàu màu xanh, đen hụ còi ầm ĩ. Và cả những chuyến xe tải thưa thớt vụt qua, để lại những đám bụi đặc quánh màu ghi xám. Tôi, ngày ấy là một cô học sinh giỏi văn nhất lớp, hàng ngày vẫn khệ nệ ôm cái cặp sách nặng chịch đi bộ dọc con đưòng đầy bụi đến trường. Mỗi buổi chiều về, chúng tôi rủ nhau đi tắt qua cánh đồng trồng rau cải và hoa, vừa đi vừa tha thẩn la cà. Mùa, những vồng hoa cải vàng óng và dập dờn bướm bay đã đi vào giấc mơ, chăm chút dần cho tâm hồn mơ mộng của tuổi bé thơ tôi.
Khác với chúng bạn, tôi không mấy khi về nhà mà thường rẽ vào nhà ông ngoại. Một ngôi nhà rất dài với một cửa hàng mặt đường để kinh doanh và buôn bán nhỏ. Càng đi sâu vào trong càng như lạc vào một thế giới khác. Một con đường lát gạch đỏ, hai bên là những chậu cây cảnh nhỏ thâm thấp, nhỏ xinh. Rồi đến một dãy nhà ba gian mái đỏ đã phủ rêu xanh vì mưa nắng thời gian, rồi đến một khu vườn rộng rãi,trông thẳng ra bờ đầm.Ông tôi sống ở dãy nhà ngang này, căn nhà lúc nào cũng lồng lộng gió và nắng. Mỗi lần đến chơi, dù những cuộc viếng thăm ấy là thường xuyên đi chăng nữa, tôi cũng thấy mỗi lần một khác. 
Ông tôi bị liệt nửa người từ năm bố mẹ tôi cưới nhau, trong một tai nạn bất ngờ. Ông sống bằng nghị lực và tình yêu dành cho cuộc đời. Ông cũng đã tham gia cuộc kháng chiến chống Mĩ, cũng đã đau thương vì chiến tranh, vì đất nước bị giày vò, song do căn bệnh dạ dày quái ác hành hạ, ông được đưa về nhà an dưỡng. Ngày ấy, mỗi buổi chiều tan học, hai ông cháu tôi lại ngồi trò chuyện bên chiếc giường nhỏ của ông, vì ông chỉ có thể ngồi và nằm. Hôm nào trời mát mẻ, tôi đẩy xe lăn đưa ông ra sau vườn ngắm cây cỏ, đất trời . 
Ông có một cái cassette rất cũ, song vẫn còn chạy tốt. Năm ấy, tôi mười tuổi. Tôi vẫn thường thấy ông nghe nhạc , những bài hát mang mang một chút buồn phát ra từ chiếc loa rè rè, nghèn nghẹt. Tôi đã say sưa với cái giọng mê mải, da diết như có ma lực của người hát ấy (mà sau này tôi mới biết là ca sĩ Khánh Ly) và cả những tình khúc mà tôi chưa kịp hiểu hết lời. Ngày ấy, tôi bắt đầu làm quen với Diễm Xưa, Hạ Trắng, Một Cõi Đi Về,...Ban đầu là giai điệu và giọng hát, từng ngày một thấm vào tâm hồn và những mảnh kí ức của tuổi thơ tôi, như những giọt mưa thấm vào lòng đất Mẹ. Bắt đầu là nỗi buồn vu vơ và diệu vợi. 
Tôi còn nhớ có những hôm tôi đến, rõ ràng vẫn những tiếng hát liêu trai ấy, mà ông lại vội tắt đi. Tôi đã hỏi: Tại sao thế hở ông? 
Và chỉ nhận được những tiếng im lặng thở dài.
Cũng có lần ông bảo:
- Cháu chưa nên biết, và biết cũng chỉ thêm đau thôi cháu ạ. 

Tôi không bằng lòng với câu trả lời đầy bí ẩn ấy, vì trẻ con có bao giờ thích mình bị coi là trẻ con? Vì thế thay vì bước vào, tôi tôi núp dưới mái hiên nhà và lắng nghe:
Đại bác đêm đêm dội về thành phố
Người phu quét đường dừng chổi đứng nghe....
Hàng vạn tấn bom trút xuống đầu làng
hàng vạn tấm bom trút xuống ruộng đồng
Cửa nhà Việt Nam cháy đỏ cuối thôn
Và tôi bắt đầu có ý niệm về cái chết như là một định mệnh, song song với nó là ý niệm về chiến tranh, sự tàn khốc, máu lửa , đau thương và chết chóc. Rồi cũng từ đấy trong tôi hình thành những chồi búp đầu tiên của tình yêu thương đồng loại,cũng như tôi bắt đầu biết yêu cuộc đời này. 
II.
Năm mười bốn tuổi, nhà tôi chuyển về gian trong cạnh gian ông ở, để chờ xây nhà mới. Ấy là vào hè. Đã thành thói quen, sáng nào tôi cũng nghe nhạc. Nhưng có vẻ như bị ảnh hưởng bởi chúng bạn , tôi chỉ nghe nhạc quốc tế. Những ca khúc tiếng Anh vui nhộn, giai điệu rún rẩy mà chỉ nghe một lần là quên. Những hôm tôi tìm đến với nhạc Trịnh cũng là tìm lại một khoảng kí ức tuổi thơ bị lãng quên, là những buổi sáng mùa hè mưa rào và oi nồng. Tôi thấy ông khác hẳn. Ánh mắt ông vui hơn mọi ngày. Lúc đầu tôi vô ý chẳng nhận ra. Hai nhà ở sát cạnh nhau, tôi bắt đầu mở nhạc to hơn, để ông nghe rõ hơn. 
Ông vẫn giữ thói quen nghe nhạc bằng cái cassette già cỗi ấy. Rồi thì đến một ngày nó lăn ra đình công, như một người già thảnh thơi nằm xuống sau khi đã vắt kiệt sức mình cho cuộc sống này. 
Ông thích nghe Khánh Ly hát, còn tôi lại thích Hồng Nhung hơn, vì chị ấy trẻ hơn và hợp với tôi hơn. Thời gian ấy tôi đã đánh mất nhiều thứ, những thói quen cố hữu cũng như những niềm vui thuở nhỏ, có lẽ bởi cuộc sống gấp gáp và xô bồ đã kéo tôi đi. 
Những hôm nghe Khánh Ly hát, thực ra là từ chiếc đĩa hát duy nhất mở đi mở lại không biết bao nhiêu lần, chỉ để dành cho ông nghe " ké", tôi thấy ông vui lắm. Ông ngồi trên giường, trước mặt là một bình trà nóng, một cái đĩa đựng toàn hoa nhài thơm ngát ,mắt dõi nhìn xa xăm. Nào tôi đã hiểu được ông đang nghĩ gì? Một lúc sau ông khe khẽ hát, hơi ông yếu và thấp, nghe buồn lắm:
Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi
Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt...
Lúc ấy tôi chỉ thấy buồn. 
III. 
Tuổi thơ tôi lớn dần cùng với những kí ức về ông ngoại, người mà tôi vô cùng yêu thương, người đã dạy cho tôi những khái niệm đầu tiên về âm nhạc, bắt đầu bằng những bản nhạc Trịnh bàng bạc buồn. Nhạc tình đôi khi buồn quay quắt, nhạc phản chiến đau thương mà nặng chất nhân văn. Chính vì thế dù tôi không một ngày nhìn thấy chiến tranh nhưng cũng có thể cảm được một phần của những điều đau thương nhất, cũng như có thể tưởng tưởng được những bức tranh ngập ngụa một màu tàn khốc, sự tàn khốc của chiến tranh xâm lược... 
Xác người nằm trôi sông, phơi trên ruộng đồng 
Trên nóc nhà thành phố, trên những đường quanh co. 
Xác người nằm bơ vơ dưới mái hiên chùa 
Trên giáo đường thành phố, trên thềm nhà hoang vu. 
Xác người nằm quanh đây trong mưa lạnh này
Bên xác người già yếu, có xác còn thơ ngây...
Lúc ấy cảm giác như mình cũng là một nhân chứng đang đi như mộng du giữa một rừng máu và xương trắng, “Bên xác người già yếu, có xác còn thơ ngây “. 

Ngày ấy Hà Nội vào mùa mưa. Những cơn mưa tầm tã, xối trời xối đất, làm cả không gian sùm sụp một màu xám bạc. Lúc này nhà tôi đã chuyển đi, cách xa nhà ông ngoại hơn 10 cây số, và tôi đã 16 tuổi. Cái tuổi mà một cô bé con muốn làm người lớn, ríu rít bận rộn với những băn khoăn, lo lắng, những náo nức của tuổi trăng tròn. Vì thế những chuyến viếng thăm ông ngày càng thưa thớt, loãng nhạt, đôi khi chỉ là một vài phút thoáng qua, hỏi han sức khoẻ rồi lại vụt biến đi. Tôi vẫn yêu ông, nhưng tôi không nhận thức được rõ rệt tình yêu ấy, nó ẩn sâu trong tiềm thức rồi. Khoảng thời gian chừng nửa năm ấy tôi không còn những phút trầm tư ngồi nhìn trời mưa trắng xoá, nhìn chớp giật sáng loà và bó gối nghe những giai điệu Trịnh mênh mang. Tôi cũng chả nhớ tôi đã nghe cái gì, vì kí ức nhạt nhoà lắm. Một phần vì tôi không ở gần ông để có một ai vô ý đánh thức thói quen xưa cũ này....
Năm ấy tôi mười sáu tuổi. Mỗi ngày, mỗi tuần tôi lại nhận được tin tức về sức khỏe của ông từ bố mẹ và các dì. Tin xấu lắm. Sức khoẻ ông yếu dần, cộng với suy sụp về tâm lý, khiến cho tình hình càng thêm tồi tệ. Dường như cuộc sống đã không buông tha cho ông, cũng như những đau đớn thể xác vì bệnh tật, dằn vặt vì cảm giác mình – kẻ vô dụng đang làm phiền con cháu ngày đêm đeo đuổi ông. Hai lần tự tử bằng thuốc ngủ, những ngày bỏ ăn.....Tôi bắt đầu chăm đến chơi với ông, hình như tôi có cảm giác mình cần phải níu kéo những giây phút cuối cùng. Tôi đẩy xe lăn đưa ông ra vườn, nói chuyện với ông, những câu chuyện vu vơ, đôi khi là chuyện âm nhạc, nhạc Trịnh, nhạc Văn Cao, nhạc tiền chiến, hay chuyện cây cỏ, lá hoa trong vườn.... Mỗi câu chuyện thường bắt đầu như thế này :
- Mấy hôm nữa cháu sẽ mua cho ông một cái băng Khánh Ly ông nhé! (vì băng của ông đã hỏng hết cả rồi)
- Mấy hôm nữa mình mua một cây ngọc lan trồng trong vườn nhà mình ông nhé! Ông thấy Hồng Nhung hát bài “Ngọc Lan“ của Dương Thiệu Tước thế nào? 
- Cây thiên lý nhà mình năm nay ra nhiều hoa ông nhỉ? Cháu bảo bà nấu canh cua thiên lý cho ông ăn tối nay ông nhá!.... Ông có nghe Khánh Ly không, cháu bật cho..... 
Những câu chuyện giản đơn thế thôi, những dự định nhỏ bé thế thôi, cũng làm cho ông sôi nổi hẳn lên, và niềm vui ấy dường như cũng lây lan sang cả tôi. Tôi và ông cứ sống trong cái thế giới riêng tư và nhỏ bé ấy, có cây cỏ, đất trời và nhạc Trịnh trong suốt cả tháng liền. 
Mùa hè đến, tôi cũng bận bịu với kì thi tốt nghiệp đầy cam go và vất vả. Những cuộc viếng thăm, chuyện trò cũng thưa hơn. Sức khoẻ của ông lúc mạnh lúc yếu, cứ thất thường linh tinh...
Thi tốt nghiệp xong, có kết quả, tôi xuống thăm ông để xả hơi. Ông vui lắm. Hôm ấy là đám giỗ cụ. Ông ngồi trên giường, cười vang khoe với họ hàng 
“Con bé Linh nhà tôi nó đỗ vào lớp chọn trường điểm của Hà Nội đấy các bà ạ...” và lắng nghe những tiếng xuýt xoa của họ hàng với ánh mắt long lanh niềm mãn nguyện.
Tôi dành cả một tháng hè để sửa sang lại đống băng cũ của ông, đem phơi phóng ra sân nắng cho khỏi mốc, rồi chỉnh chang, phân loại tủ sách đồ sộ của ông. Hai ông cháu tỉ mẩn ghi chép từng đầu sách, bọc bìa, dán gáy cẩn thận. Ông khuyên tôi nên đọc cái gì, đọc thế nào. Ông dần dần truyền thêm cho tôi tình yêu văn chương, cũng như ngày xưa ông đã nhen nhóm trong tôi tình yêu nhạc Trịnh. Tôi cảm thấy rõ rệt cái bóng cao cả yêu thương của ông bao trùm lên tâm hồn tôi, nhẹ nhàng như dòng suối làm mát tâm hồn tôi, bằng văn chương và những giai điệu Trịnh. 
Tôi vào lớp 10. Công việc chuẩn bị không mấy vất vả nhưng cũng lấy của tôi một ít thời gian, cộng thêm với tuần quân sự đủ để mười ngày liền tôi không xuống thăm ông. Đến ngày thứ mười một thì tôi nhận được tin ông mất đột ngột, đúng vào ngày mười sáu trăng tròn, một ngày sau rằm Trung Thu. 

Tôi lảo đảo bước đi trong căn phòng vắng bóng ông, mà vẫn như cảm thấy rõ mồn một bóng dáng ông đang ngồi đó, mắt lim dim thả hồn vào khoảng không thấm đẫm tiếng hát Khánh Ly, y như hồi tôi còn nhỏ.
Một lần nằm mơ, tôi thấy tôi qua đời....
Tôi nghe thấp thoáng giai điệu ấy, giai điệu của “Bên đời hiu quạnh“ ám ảnh tôi day dứt, nhạt nhoà lẫn trong tiếng kèn, phách não nuột của phường bát âm. Xunh quanh bà con chòm xóm đi ra đi vào nườm nượp, ai cũng thương ông sống tử tế, tốt bụng cả một đời.... 
Tôi thu mình trong góc phòng, nhắm mắt lại và cố gắng nói chuyện với ông, đúng hơn là với hơi thở ông còn vương vất quanh đây. Nghe những giọt nước mắt nóng hổi lăn lăn rát bỏng cả hai má. Cảm giác hối tiếc choán hết tâm trí mình, hối tiếc vì bao nhiêu dự định chưa làm được.“Ông ơi, cháu chưa mua cho ông cái băng Khánh Ly như đã hứa. Cháu còn chưa đọc hết cuốn “ Đất vỡ hoang “ mà ông bảo hay lắm. Bây giờ thì muộn rồi, cháu còn biết mua băng cho ai nghe nữa hở ông? .... “.Nhìn ra ngoài trời kia, một ngôi sao vụt sáng rồi vụt tắt. Mùi hoa thiên lý mát ngọt trên giàn còn ướt đẫm sương, mùi hoa bạch ngọc trong ngần, và ai đó đang mở nhạc Trịnh Công Sơn, những thứ ngày xưa ông rất thích, nhưng ông thì đã xa xôi lắm rồi. Tôi cũng biết rằng tôi đã mất một điều vô cùng quí giá, mất mát lớn lao nhất trong khoảng đời bé bỏng thuở ấu thơ. 
Ông tôi ra đi tháng chín năm trước, Trịnh Công Sơn mất vào tháng tư năm sau. Năm ấy tôi mười sáu tuổi... 

Theo https://www.facebook.com/

Bên đời hiu quạnh

Em nghe một bài hát, thấy đồng cảm trong những thanh âm đầy ẩn số ấy. Ngồi một mình, tĩnh lặng trong đêm, như có lần em từng bảo: chỉ có cấu hình “em và đêm” là tồn tại được mãi mãi… Không còn thấy quá cô độc, không còn cảm thấy cuộc sống vô nghĩa.

Ca khúc: Bên đời hiu quạnh

 Trịnh Công Sơn - Khánh Ly

Đôi khi thấy mình lạc lõng giữa dòng đời, đôi khi thấy mình sống mà cứ hư hư, thực thực. Em chẳng thể tìm lại mình sau bao nhiêu trải nghiệm trong cuộc đời.
Em nghe một bài hát, thấy đồng cảm trong những thanh âm đầy ẩn số ấy. Ngồi một mình, tĩnh lặng trong đêm, như có lần em từng bảo: chỉ có cấu hình “em và đêm” là tồn tại được mãi mãi… Không còn thấy quá cô độc, không còn cảm thấy cuộc sống vô nghĩa, nhưng
Lòng thật bình yên mà sao buồn thế
Giật mình nhìn tôi ngồi khóc bao giờ
Hai hàng nước mắt rơi xuống tự nhiên như là không thể nào khác được…. Tại sao thế nhỉ? Phải chăng là bởi bài hát là những gì em đang nghĩ? Em nhớ lại một triết lí của Trịnh: "Vì có tình yêu nên có âm nhạc. Vì có khổ đau nên có âm nhạc. Có hạnh phúc nên cũng có âm nhạc". Em không hiểu nổi và cũng không có tham vọng hiểu những gì mà Trịnh viết nhưng mà em thích cảm nhận Trịnh theo cách của riêng em.

Em thích vì đơn giản là em cảm giác buồn đến tận cùng, buồn đến mức em không thể buồn hơn. Để được hoà mình vào giai điệu và ca từ bài hát. Và rồi thoáng sợ vì em cũng đang thấy mình giống như thế. Một ngày bỗng chợt nhận ra mình ở một nơi xa lạ…
Một lần chợt nghe quê quán tôi xưa  
Giọng người gọi tôi nghe tiếng rất nhu mì  
Lòng thật bình yên mà sao buồn thế  
Giật mình nhìn tôi ngồi hát bao giờ
Như có ai đó từng gọi em từ một cõi xa vọng lại, tiếng gọi đồng vọng với thanh âm mà Khánh Ly đã cất lên…
Rồi một lần kia khăn gói đi xa
Tưởng rằng được quên thương nhớ nơi quê nhà
Lòng thật bình yên mà sao buồn thế
Giật mình nhìn tôi ngồi khóc bao giờ
Ca từ như nghẹn lại, nước mắt lại rơi xuống, tan vào với đêm. Chỉ còn em một mình, yên lặng đến rợn ngợp…
Đường nào quạnh hiu tôi đã đi qua  
Đường về tình tôi có nắng rất la đà  
Đường thật lặng yên lòng không gì nhớ  
Giật mình nhìn quanh ồ phố xa lạ
Đường nào dìu tôi đi đến cơn say
Một lần nằm mơ tôi thấy tôi qua đời  
Dù thật lệ rơi lòng không buồn mấy
Giật mình tỉnh ra ồ nắng lên rồi
Em nhận ra mình thật bình yên, bởi đâu có gì mà không bình yên đến thế. Em chẳng bị vướng bận bởi cái gì hết. Có thể cái em thấy là cái “Lòng thật bình yên mà sao buồn thế ...” là cái “giật mình". Bởi em là kẻ đang trốn chạy, em trốn chạy những gì đang diễn ra quanh cuộc sống của em, những ảo tưởng mà người ta gọi là vô tư”.
Em trốn mình vào những suy nghĩ không đầu và không cuối. Trốn những giây phút nước mắt rơi lặng lẽ đằng sau tiếng cười khô khốc. Em trốn tất cả ... Để rồi cũng chợt nhận ra mình cũng từng “hát bao giờ”, đã từng “khóc bao giờ”.
Em cũng đã từng nhận ra những cái tương tự như “Giật mình nhìn quanh ồ phố xa lạ”. Chợt nhận ra .... Dù thật lệ rơi lòng không buồn mấy. Giật mình tỉnh ra ồ nắng lên rồi. Em rất thích câu ca này bởi đúng là khi mà người ta có thể khóc người ta sẽ không cần phải buồn. Khi người ta khóc là đã trút được cả cõi lòng mình. Có lẽ thế. Đôi khi, em thèm được khóc cho thoả thích, khóc đến cạn nước mắt và ....
“Giật mình tỉnh ra ồ nắng lên rồi .....”

Theo http://www.tuanvietnam.net/