Con đường cái quan - Trường ca của Phạm Duy

Con đường cái quan - Trường ca của Phạm Duy

Trường ca Con đường Cái quan đưa ra một lữ khách đi trên đường Xuyên Việt, đi từ Ải Nam Quan đến mũi Cà Mau, đi từ ngày lập quốc cho đến khi đã hoàn thành xứ sở, đi trong lịch sử và lòng dân, đi tới đâu cũng có tiếng dân chúng địa phương ca hát chúc tụng lữ khách đi nối liền được lòng người và đất nước...

Trường ca Con đường Cái quan  gồm có ba phần:

Phần thứ nhất: "Từ miền Bắc..." mang tính chất hào hùng của miền quê cha đất tổ;

Phần thứ hai: "... Qua miền Trung..." với tình thương yêu chan chứa niềm xót xa;

Phần thứ ba: "... Vào miền Nam" tỏ sự vui mừng của con người cả thắng thiên nhiên để hoàn thành nước Việt.

Trường ca Con đường Cái quan là sự tổng hợp của nhiều đoản ca mang những tên riêng biệt và có thể trình bày lẻ loi. Toàn bài còn là một nhạc cảnh, trình diễn với đầy đủ nhân vật mang sắc phục của ba miền.

Phần thứ nhất: TỪ MIỀN BẮC 

Con Đường Cái Quan #1/3 miền Bắc

... mở đầu là tiếng hát vu vơ của một thôn nữ miền Bắc

1. Anh đi trên đường cái quan (Hát ví)

người lữ khách trả lời rằng...

2. Tôi đi từ ải Nam Quan (Hành khúc)

Người nhớ thương ai hơn là nàng Tô Thị, lúc này đang đứng đợi người ở đầu nguồn! Nhưng người vọng phu lại khuyên người đi đừng có trở về! Vì nếu người về thì nàng chẳng thành đá và chẳng được người đời thương mến nữa... Nàng Tô Thị ru rằng...

3. Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa (Hát ru)

Người lữ khách từ biệt miền thượng du. Có dân chúng vùng núi rừng hát tiễn đưa...

4. Người về miền xuôi

Người lữ khách về đến trung du. Qua bến đò ngang, gặp cô lái hát mừng người...

5. Này người ơi (Tình ca)

Người lữ khách về đến thủ đô miền Bắc...

6. Tôi đi từ lúc trăng tơ (Hành khúc)

Phần thứ hai: QUA MIỀN TRUNG 

Con Đường Cái Quan #2/3 miền Trung

Vào tới miền Trung, một lũ trẻ chạy ra đón lữ khách

1. Ai đi trong gió trong sương (Hát lý)

Và một bà mẹ ôm con, ru rằng...

8. Ai vô xứ Huế thì vô (Hát ru)

Qua thôn xóm, gặp lúc ngày mùa, lữ khách nghe thấy tiếng hò của người dân đang giã gạo.

9. Ai đi trên dặm đường trường (Hò giã gạo)

Lữ khách muốn được như nàng Huyền Trân khi xưa, đi vào phía Nam bằng một tấm lòng! Người nghe thấy tiếng hát của Công chúa vọng lên...

10. Nước non ngàn dặm ra đi (Tình ca)

Công chúa Huyền Trân muốn nói rằng con đường thiên lý dù sao cũng không dài bằng con đường đi vào lòng người. Nàng mong lữ khách mau nối tiếp công việc đi vào Đất Nước và lòng người của nàng khi xưa.

Lữ khách vội ra đi, để lại sông Hương và giọng hò của cô gái Huế

11. Gió đưa cành trúc la đà (Hò trên sông)

Lữ khách cất tiếng hát qua đèo để vào vùng ven bể

12. Tôi xa quê nghèo ruộng nghèo (Hò giã gạo)

Phần thứ ba: VÀO MIỀN NAM 

Con Đường Cái Quan #3/3 miền Nam

Lữ khách vào tới miền Nam, nghe tiếng hò của một cô gái

13. Anh đi đường vắng đường xa (Hò ơ)

Lữ khách mừng rỡ hát khúc hành ca

14. Nhờ gió đưa về (Hành khúc)

Cô gái miền Nam muốn được đi bên lữ khách trên con đường và trong cuộc đời

15. Đi đâu cho thiếp theo cùng (Tình ca)

Từ biệt miền Bắc với tâm trạng của chồng nàng Tô Thị. Vào miền Trung với mối tình của Huyền Trân công chúa, nhưng tới miền Nam lữ khách đã tìm được lương duyên ở cảnh và người. Lữ khách kết duyên cùng cô gái miền Nam! Dân chúng miền Nam hò mừng vợ chồng mới...

16. Đèn cao Châu Đốc - gió độc Gò Công (Hò lơ)

Đôi vợ chồng son cưỡi sóng Cửu Long giang về miền hậu giang thành lập thôn ấp...

17. Cửu Long giang (Âu ca) và Về miền Nam (Hành khúc)

Thành lập xong cuộc đời trên đất miền Nam màu mỡ, họ hát cám ơn rằng...

18. Giã ơn cái cối cái chày (Hò ru) và Về miền Nam (Hành khúc)

Lữ khách đã tới cuối con đường xuyên Việt. Tạm dừng chân, người mong con đường cái quan sẽ có ngày hết ranh giới để người được mãi mãi đi trong một duyên tình dài

19. Đường đi đã tới (Đoạn kết)

Phạm Duy

Nuôi từ những năm 1954

Bỏ dở dang những năm 56-58

Hoàn thành mùa Xuân 196

Ghi chú: Toàn bộ Trường ca Con đường Cái quan được chụp lại từ tập nhạc Ca khúc cho ngày mai  của Nhạc sĩ Phạm Duy do Nhà xuất bản Quảng Hóa ấn hành năm 1970.

Phạm Hoài Nhân

Theo http://phnhan.vncgarden.com/