Nén nhang không khói đến
Chu
Trầm Nguyên Minh
“Lời tình
buồn”. Thơ, nhạc
và các bản dịch. Anh, Pháp, Ý.
Lời ngỏ:
Bài này viết vào đầu tháng
1/2014, lúc anh Tâm (CTNM) nhập viện. Lúc đó đã có 2 bản dịch ra tiếng
Pháp và tiếng Ý của Elena. Dù rất mệt nhưng anh Tâm cũng cố gắng viết và
gửi cho tôi bài viết về nguồn gốc và những liên quan về “lời tình buồn” để làm
tư liệu.
Vừa rồi khi đến thăm anh ở bệnh
viện Triều An anh Tâm nói còn thiếu bản dịch sang tiếng Anh. Tôi có nhờ HKO
nhưng lúc này chị rất bận. Anh nhờ tôi thay anh viết mail nhờ nhà thơ Đặng Lệ
Khánh.Mới đầu chị Khánh cũng hơi ngại việc dịch thơ nhưng khi biết tình hình sức
khỏe của anh Tâm đang chuyển biến xấu … thì ngay chiều hôm đó tôi nhận được
bản dịch qua mail. Mừng quá, tôi copy vào bài viết và gửi cho anh. Nhưng
lúc này anh đã phải thở oxy và không mở mail được.
Hôm 18/2/2014 tôi gọi điện
thăm anh nhưng mãi đến chiều mới liên lạc được. Chị Tùng Vân cho hay là lúc đó
anh đang ngủ. Chị cho biết là lúc sáng chị có mở mail và đọc lại bài viết này
cho anh nghe. Anh rất vui và xúc động.. 16h ngày 19/2 thì nghe tin anh đã
từ giã bạn bè…
Tôi xin gửi bài viết này như
thắp một nén nhang không màu khói để tiễn anh về cõi vô thường. Và tưởng
nhớ những ngày chung sống cùng anh và các bạn văn ở nhà bs Thiện tại Paris.
(http://xunau.org/2013/10/03/cuoc-hoi-ngo-cua-nhung-trai-tim/#more-12627)
20/1/2014 TVD.
Nhà thơ Chu Trầm
Nguyên Minh
Gần 50 năm trước bài thơ
Lời Tình Buồn của Chu Trầm Nguyên Minh xuất hiện như một lời chia taytrong tâm
trạng bấp bênh, mang đầy nuối tiếc của kẻ ra đi mà chẳng biết ngày về…
“Anh đi rồi” vang lên như lời than thở của kẻ đang giã từ đời sống bình yên để
bước vào cõi đạn bom. Cuộc ra đi đó là dấu chấm hết của đời thư sinh, xếp bút
nghiên để cầm lấy súng. Bản tính hiền hòa, CTNM mang súng mà có lẽ chắc chẳng
biết phải dùng súng để làm gì. Trong lòng anh chỉ mang nặng những âu lo,
trước mắt anh chỉ có một bầu trời đầy sa mù nên lời thơ của anh âm thầm vang
lên như một nỗi buồn thân phận. Cá nhân. Nhưng cũng là tập thể, của những trai
tráng cùng thời…
Chỉ với câu thơ đầu : “ Anh
đi rồi còn ai vuốt tóc”…. Bài thơ đã ngân lên như một khúc nhạc nhẹ nhàng,
nhưng cũng đầy day dứt, xót xa khi phải xa cách trong tình yêu.
Chỉ một từ "đi” thôi
nhưng sao nó làm nỗi buồn như kéo dài đến vô tận! Từ "đi '' ở đây không hẳn
là chuyển động… mà còn là sự chia ly, là kéo dài khoảng cách không gian giữa
hai kẻ yêu nhau, sẽ không còn thấy, không còn gặp, không còn được tình tự, âu yếm
nhau nữa.
Một cảm giác cô quạnh
khi hai người không được sống bên nhau. Sự chia ly làm kẻ ra đi buồn da diết và
tình yêu sâu sắc của anh dành cho người ở lại lúc này đang lớn lên như biển như
trời. Những câu hỏi kế tiếp chính là nỗi băn khoăn của kẻ ra đi: "đêm xuống
rồi em buồn không hỡ?” Trời sa mù tầm tay với âu lo…
Chắc chắn là chỉ trước lúc xa nhau con người mới cảm nhận hết tình yêu thương,
sự mất mát và nỗi cô đơn. Ý tưởng không mới, cũng chẳng lạ… thế nhưng người đọc
thơ anh cứ nghe lòng buồn da diết - Có lẽ nó giải bày niềm khát khao hạnh phúc
và nỗi đớn đau lúc chia ly trong tình yêu bằng cảm xúc rất thật, rồi ngôn
ngữ và nhạc điệu đã làm cho cảm xúc thăng hoa? Đọc thơ anh, không khó nhận
ra là lời thơ tự nhiên tuôn chảy, hoàn toàn không cường điệu hay cố gắng tạo
ra những tiếng kêu thê thiết… mà âm vang vẫn man mác, trầm buồn.
Anh đi rồi còn ai đưa đón…
Nỗi lo lắng đơn giản mà
xúc động. Những câu hỏi sau đó còn được anh liên tiếp, phóng bút đưa ra,
dồn dập… như sự hốt hoảng này chính là nỗi buồn/nhớ đang giăng ngập hồn
mình. Nó chiếm lĩnh trọn tâm hồn kẻ ra đi.
Bởi ra đi trong thời khói
lửa chiến tranh là sự ra đi một đi không trở lại.
Quá khứ
không quay về... Có còn lại chỉ là những kỉ niệm về ngày xưa. Những hoài niệm
làm người đi day dứt… nên “đi rồi” mà như vẫn đứng đó, ngẩng nhìn về phía sau,
vì, chỉ một chút nữa thôi là không còn chi nữa. Không còn mái tóc xanh “trùng
dương sóng lượn” không còn cả ngôn ngữ để “ nói hết yêu thương”.
Đi, mà lòng vẫn ao ước được
ở bên em... ở đâu cũng được, dưới thấp hay trên cao, thậm chí lơ lửng giữa
bầu trời như một đóm sao…miễn là được nhìn thấy em, chiêm ngưỡng em… chăm lo
cho em mọi thứ. Nhưng đi rồi…thì không gian xa khuất… nên lòng “..chợt buồn đứng
ngóng bâng khuâng”
Bâng khuâng. Và lo sợ. Vì ngày mai biết đâu anh sẽ không còn sống, hay sống
sót trở về mà một phần xương thịt đã gửi lại núi rừng.
Bài
thơ chỉ có vỏn vẹn 112 chữ nhưng chứa đựng bao điều muốn nói. Ngắn, nhưng cô đọng
những tâm tình, những âu lo, mất mát, của tuổi thanh xuân chìm sâu hun
hút theo dòng lịch sử của một thời chinh chiến.
Bài thơ khi đọc lên, tự nó
đã thấy buồn. Rồi qua lời hát nó còn da diết hơn. Thê thiết
hơn. Ngôn ngữ trữ tình thanh thoát còn được bay lượn trên làn sóng âm thanh làm
lòng người nghe cảm nhận một cảm giác chơi vơi. Đó có phải là kí ức về một thời
trai trẻ, về mối tình đầu... mà ai ai trong chúng ta cũng sẽ giữ mãi? Cho dù
ngày sau có ra sao đi nữa...có chết đi…thì vẫn hạnh phúc vì đã có được một tình
yêu nồng thắm… “Phúc yêu em dấu lần quá khứ ”…Âm thanh du dương
cao vút rồi khép lại bằng “Nụ hôn đầu rụng xuống hư vô” …
Rồi tất cả chìm vào hư không… Còn lại chăng chỉ là một nỗi buồn, tiếc, nhớ…
mênh mang…
Thơ là một dòng suối mà ngôn
ngữ là con thuyền chuyên chở cảm xúc, nhờ thứ ngôn ngữ cô đọng đó nên “cái bên
trong” của nhà thơ... lan ra bên ngoài...tưới mát tâm hồn và chạm đến trái tim
người đọc. Thế nhưng xưa nay hiếm có những bài thơ mà âm vang dừng lại thật
lâu, đọng lại trong tâm người thưởng thức..
Phần
lớn những vần thơ đến với chúng ta chỉ trong một thoáng, nó như bức tranh mây
đa sắc xuất hiện giữa bầu trời...và hình như chỉ khi nào có một họa sĩ tài hoa
bằng nghệ thuật độc đáo của mình, nắm bắt được hình ảnh bất chợt, vẽ lên tranh
thì hình tượng ấy mới trở nên cụ thể, hư ảo và sắc màu cùng hiện thì cảm xúc của
nhà thơ mới được hình tượng hóa : và người yêu thơ mới có thể cảm nhận hết
sự cộng hưởng của giai điệu và lời ca.
Bài thơ Lời Tình Buồn của CTNM nhẹ nhàng và ngôn ngữ tự nó có mang theo
âm tiết như một bài ca. Nhưng phải nói thêm là tiếng vang của nó sẽ vụt tắt nếu
không bắt gặp bàn tay tài hoa của Vũ Thành An. Chính có sự gặp gỡ này thì ngôn
ngữ và âm thanh mới giao thoa và những cung bậc cảm xúc được vang lên bằng một
thứ âm thanh len lỏi vào trái tim người nghe, ngân vang và được lưu giữ mãi.
Bài hát đã chắp cánh
cho những vần thơ ngọt ngào, da diết ... bay cao, lay động lòng người.
Nhiều năm sau nghe lại Khánh Ly (*)…giọng hát có lúc trầm buồn,
có khi cao vút, khơi dậy trong lòng người nghe những nỗi nhớ của một thời yêu
thương, lòng vấn vương bao kỷ niệm của hương xưa, của thuở chiến chinh, của trời
mây non nước… Lời Tình Buồn cuốn hút, mang tâm hồn tôi bay ngược về quá khứ, hất
tung những hình ảnh bị che mất dưới lớp bụi mịt mờ của thời gian…
Trong cảm xúc ấy, xin ghi lại
ở đây bài thơ Lời Tình Buồn của Chu Trầm Nguyên Minh:
LỜI TÌNH
BUỒN
Anh đi rồi còn ai vuốt tóc
Lời tình thơm sách vở học
trò
Đêm xuống rồi em buồn không
hở
Trời xa mù tầm tay với âu lo
Anh đi rồi còn ai đưa đón
Áo em bay khuất mất thiên đường
Tuổi hai mươi vòng tay chờ đợi
Ngôn ngữ nào anh nói hết yêu
thương
Anh đi rồi còn ai chiêm ngưỡng
Cổ em cao tay mười ngón
thiên thần
Tóc em xanh trùng dương sóng
lượn
Anh chợt buồn đứng ngóng
bâng khuâng
Anh đi rồi còn ai tình tự
Đêm đầy trời ru tiếng nhớ bơ
vơ
Phúc yêu em dấu lần quá khứ
Nụ hôn đầu rụng xuống hư vô.
Chu Trầm Nguyên Minh
...và bản dịch
sang tiếng Anh của Đặng Lệ Khánh:
Love Blue
Once I am away, no one will
softly touch your hair
Loving words - sweet as
school years – no longer murmured to your ears
Night is falling now, are
you feeling heartbroken
Misty fog is dripping down
filling your arms with worriment
Once I am away, no one will
pick you up and see you off
Paradise becomes unreal, so
is your fluttering dress
Being twenty something, we
are waiting for embraces
No word, nor language can
describe my love enough
Once I am away, no one will
adore your graceful neck
And your fingers so heavenly
delicate
Your long hair flows like
soft waves in the ocean
Standing here, in sudden
sadness, I am longing for none
Once I am away, there will
be no one to share your love
The night sky is filled with
songs of remembrance and sorrow
The joy of loving you will
soon be flowing into the past
And our first kiss will be
falling into emptiness
và hai bản dịch sang tiếng Pháp và tiếng Ý của Elena Pucilo Truong
Les paroles tristes pour un
amour
Je suis parti ….Qui te
caressera les cheveux?
Les mots d’amour parfument
encore les cahiers
Tu seras triste quand
tombera la nuit
Et le ciel brumeux te
remplira de souci
Je suis parti...Qui
t’accompagnera?
Vole la bande de l’ao dai ,
en voilant le paradis
A vingt-ans , les bras sont
ouverts en attendant un amour
Par quels mots je pourrais
exprimer tout mon sentiment?
Je suis parti....Qui
adorera
Ton long cou et tes doigts
d’ange
Tes cheveux, fluctuants
comme une vague de l’océan?
Et le regard se perd dans la
tristesse...avec émotion
Je suis parti....à qui tu
t’es confieras ?
Le ciel nocturne
murmure la nostalgie mélancolique
La chance de t’avoir aimée ,
maintenant me fait oublier notre passé
Et le premier baiser sombre
déjà dans le rien...
Bản dịch sang tiếng
Ý:
Le parole tristi per un
amore
Sono partito, chi ti
accarezzera’ i capelli?
Le parole d’amore profumano
ancora i quaderni
Sarai triste quando
calera’ la notte
E il cielo nebbioso ti
riempira’ di preoccupazione.
Sono partito..chi ti
accompagnera’?
Il lembo di ao dai vola,
velando il paradiso
a vent’anni, le braccia
sono aperte in attesa di un amore
Con quali parole
potrei esprimere tutto il mio sentimento?
Sono partito… chi
adorera’
Il tuo lungo collo e le
dieci dita d’angelo
I tuoi capelli, fluttuanti
come l’onda dell’oceano?
E lo sguardo si perde nella
tristezza...con emozione
Sono partito... con chi ti
confiderai?
Il cielo notturno sussurra
la malinconica nostalgia
La fortuna d’averti amato
ora mi fa dimenticare il nostro passato
Ed il primo bacio già
sprofonda nel nulla...
Cuối cùng xin mời các bạn lắng nghe Lời Tình Buồn qua tiếng hát của Khánh Ly.
Trương Văn Dân
Theo http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/
Theo http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét