Sự tích ngày tết ông Công ông Táo
Không biết tục cúng Ông Táo đã có từ bao giờ nhưng theo
các vị cao niên kể lại thì đây là phong tục đã có từ rất lâu và có rất nhiều điển
tích về ngày lễ ông Công, ông Táo được lưu truyền trong dân gian. Nhân ngày 23
tháng Chạp, chúng tôi xin giới thiệu với bạn đọc một số điển tích được các bậc
cao niên thường kể lại cho con cháu.
Tích 1
Truyền thuyết xưa kể lại có hai vợ chồng nghèo khổ quá,
phải bỏ nhau, mỗi người một nơi tha phương cầu thực. Sau đó, người vợ may mắn lấy
được chồng giàu. Một năm, vào ngày 23 tháng Chạp, đang đốt vàng mã ngoài sân
thì thấy một người ăn xin bước vào, nhận ra chính là chồng cũ nên người vợ động
lòng, đem cơm gạo, tiền bạc ra cho.
Người chồng mới biết chuyện, nghi ngờ vợ. Người vợ đâm khó xử,
uất ức lao vào bếp lửa, tự vẫn. Người chồng cũ đau xót, cũng nhảy vào lửa chết
theo. Người chồng mới ân hận, lao vào lửa nốt! Trời thấy cả ba người đều có
nghĩa nên phong cho làm "vua bếp". Và từ đó, dân gian mới có câu ca rằng:
Thế gian một vợ một chồng
Chẳng như vua bếp hai ông một bà
Tích 2
Theo người Việt Nam, Táo quân là chức Ngọc Hoàng thượng đế
trao cho ba người có mối tình thâm nghĩa nặng: nàng Thị Nhi và hai chàng Trọng
Cao, Phạm Lang. Thị Nhi có chồng là Trọng Cao. Tuy ăn ở mặn nồng tha thiết với
nhau, nhưng mãi không có con. Vì vậy, dần dà Cao hay kiếm chuyện xô xát dằn vặt
vợ.
Một hôm, chỉ vì một chuyện nhỏ, Cao gây thành chuyện lớn,
đánh Thị Nhi và đuổi đi. Nhi bỏ nhà, lang thang đến một xứ khác và sau đó gặp
Phạm Lang. Phải lòng nhau, hai người kết thành vợ chồng. Phần Trọng Cao, sau
khi nguôi giận thì quá ân hận, nhưng vợ đã bỏ đi xa rồi. Ray rứt và nhớ quay quắt,
Cao lên đường tìm kiếm vợ.
Ngày này qua tháng nọ, tìm mãi, hết gạo hết tiền, Cao phải
làm kẻ ăn xin dọc đường. Cuối cùng, may cho Cao, tình cờ tìm xin ăn đúng nhà của
Nhi, nhằm lúc Phạm Lang đi vắng. Nhi sớm nhận ra người hành khất thân tàn ma dại
đúng là người chồng cũ của mình. Nàng mời vào nhà, nấu cơm mời Cao. Đúng lúc
đó, Phạm Lang trở về. Nhi sợ chồng nghi oan, nên giấu Cao dưới đống rạ sau vườn.
Chẳng may, đêm ấy, Phạm Lang nổi lửa đốt đống rạ để lấy tro
bón ruộng. Thấy lửa cháy, biết Cao ở trong đó, Nhi lao mình vào tính cứu Cao
ra. Thấy Nhi nhảy vào đống lửa, Phạm Lang thương vợ cũng nhảy theo. Cả ba đều
chết trong đám lửa.
Thượng đế thương tình thấy 3 người sống có nghĩa có tình nên
phong cho làm vua bếp hay còn gọi là Định phúc Táo Quân và giao cho người chồng
mới là Thổ Công trông coi việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ Địa trông coi
việc trong nhà, còn người vợ là Thổ Kỳ trông coi việc chợ búa. Không những định
đoạt may, rủi, phúc họa của gia chủ, các vị Táo còn ngăn cản sự xâm phạm của ma
quỷ vào thổ cư, giữ bình yên cho mọi người trong nhà.
Tích 3
Hai vợ chồng nghèo, chồng đi buôn, vợ làm ruộng nên chồng thường
xa nhà thỉnh thoảng mới về, đôi khi đi suốt năm mới về. Rồi một chuyến đi biền
biệt không tin tức, không tiền bạc gởi về. Người vợ chờ cả 10 năm vẫn biệt
tích. Sau đó người vợ lấy một người chồng khác làm nghề săn bắn; người này nuôi
một đầy tớ tên là Lốc.
Một hôm chồng mới và Lốc đi săn vắng nhà, đột nhiên người chồng
cũ trở về và cho biết sở dĩ đi biền biệt là vì gặp giặc bắt lưu lạc trong rừng
nay mới trốn thoát về được. Người vợ chỉ còn biết ôm chồng cũ khóc than, và dọn
cơm rượu mời ăn. Khi chồng mới sắp về người vợ đưa chồng cũ ra đống rơm ẩn tạm.
Chủ và tớ đi săn về được một con cầy. Chồng giục vợ đi sắm mọi thứ để làm một bữa.
Trong khi người vợ đi vắng, người chồng và đầy tớ đốt đống
rơm để thui cầy. Lửa vô tình đốt cháy thiêu người chồng cũ đang ngủ say. Giữa
lúc đó, người vợ về thấy thế, rất đau đớn, tự cảm thấy như thể vì mình mà chồng
cũ chết, nên nhảy vào đống lửa chết theo.
Người chồng mới thương tiếc vợ, cũng đâm đầu vào lừa. Người đầy
tớ vừa thương chủ vừa hối hận vì chính tay mình châm lửa thiêu chết người cũng
nhảy nốt vào lửa chết theo.
Ba vợ chồng sau đó được Diêm Vương cho hóa làm ba ông đầu
rau. Còn người đầy tớ được hóa làm đồ dùng chặn đống nhấm, quen gọi là "thằng
Lốc". Trong tranh vẽ Táo quân, thường thấy vẽ người đầy tớ có nghĩa đứng cạnh
ba người...
Lễ vật cúng Ông Táo được chuẩn bị vô cùng chu đáo và trang trọng
thể hiện sự thành kính của các gia chủ. Lễ vật gồm có: mũ Táo Quân thường có 3
cỗ (chiếc) gồm một của nữ thần không có cánh chuồn, 2 của nam thần có cánh chuồn,
kèm theo áo quan, hia (hài), tiền vàng, tiền bạc cùng bệ bằng giấy. Nhưng để giản
tiện, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh
chuồn) kèm theo một chiếc áo và một đôi hia. Theo sách "Nam Định địa dư
chí" của tiến sĩ đốc học Khiếu Năng Tĩnh thế kỷ XIX, thì mũ, áo, hia của
Táo Quân màu vàng. Nhưng có sách lại nói màu sắc tùy thuộc từng năm, ứng với
các hành Kim (vàng), Mộc (trắng), Thủy (xanh), Hỏa (đỏ), Thổ (đen).
Ngoài những đồ “vàng mã” sẽ được hóa vàng sau lễ cúng ông Táo
vào ngày 23 tháng Chạp cùng với bài vị cũ để lập bài vị mới thì lễ vật còn có
hoa quả (chuối, bưởi, quất vàng, hoa cúc…), trầu cau, hương đèn, cỗ mặn (xôi,
thịt, rượu), và cá chép sống ở miền Bắc, ngựa với đầy đủ dây cương, yên ở miền
Trung. Theo quan niệm của người miền Bắc thì ông Công, ông Táo khi đi lên thiên
đình phải cưỡi cá chép vì chỉ có cá chép mới có thể vượt vũ môn hóa rồng bay
lên trời. Cá chép được mua thường là chép nhỏ màu đen tuyền hoặc vàng đỏ khỏe mạnh,
sau đó được bỏ vào trong chậu xinh xinh để lên trên bàn thờ cúng cùng các lễ vật
khác. Đến chiều thì phóng sinh cá ra ao hồ, sông suối…
Cùng với các lễ vật chay thì mâm cỗ mặn để cúng tiễn ông Táo
đi nhanh về sớm cũng được các gia chủ chuẩn bị rất chu đáo. Dù khó khăn hay khá
giả, các gia đình vẫn cố gắng sắm một mâm cỗ với đầy đủ các món ăn truyền thống
để tỏ lòng biết ơn với các vị Định phúc Táo Quân. Mâm cỗ cúng ông Táo truyền thống
gồm có: Xôi gấc, thịt nấu đông, nem rán, giò nạc, cá chép rán, thịt lợn luộc,
lòng gà nấu măng, món xào, dưa cải, rượu trắng, chè sen ở miền Bắc còn trong
Nam có thêm xôi chè, trám hoặc thịt kho tàu, giò xào, dưa kiệu…
Đặc biệt, theo tục xưa còn truyền thì mâm cỗ cúng không thể
thiếu một con gà luộc ngậm hoa hồng, nhưng gà cúng ông Táo phải là gà cồ mới gáy
bởi các gia chủ muốn cầu xin Táo Quân lên tâu với Ngọc Hoàng Thượng Đế
cho con trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con gà
cồ vậy!
Ngày nay, phong tục cúng ông Táo, ông Công không được tổ chức
chu đáo và nhiều nghi lễ như xưa. Chỉ một chậu cá, một mâm cỗ đơn giản với
gà luộc, xôi gấc, chè kho mua sẵn và một vài món mặn là xong mâm cỗ để nhớ ơn đến
tổ tiên và các vị thần đã bảo vệ cho gia đình mình một năm an bình, thịnh vượng.
Sưu tầm
Theo http://suphamyenbai.edu.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét