Thuyết Thiên Địa vạn vật nhất thể
trong khoa học hiện đại
Xưa nay nhiều người thường cho rằng Khoa học có cái nhìn khác
biệt với các nhà Huyền học, Ðạo học. Ðã đành, không phải là các khoa học gia có
cùng một đường lối như nhau, nhưng cũng đã có những khoa học gia chứng minh được
rằng các nhà huyền học (Mystics) và khoa học gia đã nhận ra rằng Vũ trụ này có
một bản thể duy nhứt. Người đã làm được chuyện này là nhà vật lý Fritjof Capra.
Năm 1976, ông cho in quyển The Tao of the physics. Sách này đã được nhiều
nhà xuất bản in lại. Mới đầu là nhà xuất bản Shambala, rồi đến Quality Book
Club, rồi đến Bantam Edition. Từ 1976 đến 1977, Shambala in lại sách bốn lần.
Quality Book in lại một lần năm 1977. Bantam từ 1977 đến 1984 in lại tất cả
chín lần.
Fritjof Capra viết rằng khoảng năm 1970, một hôm ông ngồi ngoài bãi biển đã chứng
kiến thấy vũ trụ chuyển hóa trong ông và quanh mình ông, như một vũ điệu vũ trụ.
Ông thấy cát, đá, nước và không khí là những phân tử, nguyên tử rung động, va
chạm lẫn nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, tiêu diệt lẫn nhau. Ngoài ra còn thấy những
luồng vũ trụ tuyến thường xuyên phả qua làn không khí, gây nên những va chạm,
những sự hủy diệt lẫn nhau. Trước đây, ông chỉ biết chuyện này trên lý thuyết,
trên toán học. Bây giờ ông mới thấy thế giới quanh ông và trong thân thể ông nhảy
nhót theo nhịp điệu vũ trụ. Ông cảm động đến rơi lệ và ghi chép lại trên giấy
những cảm giác mà ông có được. (1)
Ông không những là một khoa học gia mà còn mê say triết học và huyền học Á
Châu. Ông càng ngày càng nhìn thấy rõ sự tương đồng giữa những cái nhìn của các
nhà huyền học Bà La Môn, Phật giáo, Kinh Dịch và Lão giáo với những khám phá mới
nhứt của khoa Vật Lý Lượng tử (Quantum Physics) hiện đại.
Ông chủ trương vạn vật trong vũ trụ này đồng thể và hỗ tương ảnh hưởng lẫn nhau
(The unity of all things and mutual interrelation of all things). Bản thể rốt
ráo ấy của Vũ trụ, Bà la Môn gọi là Brahman, Phật giáo gọi là Dharmakaya,
Tathata hay Suchness (Pháp thân, Chân Như), Lão giáo gọi là Ðạo. Khoa học hiện
đại cũng chủ trương y thức như vậy (2).
Ông đã dành cả một chương "The Unity of all things" để bàn về Vạn vật
nhứt thể. Ông nhận định đại khái rằng trong đời sống bình thường, con người
không biết rằng vạn vật là nhứt thể mà cho rằng vũ trụ này có nhiều sự vật khác
nhau, có nhiều chuyện khác nhau. Sự phân biệt này tuy cần cho đời sống hằng
ngày, nhưng không đúng với thực tại. Sự phân tách này là do sự biện phân sắp xếp
của khối óc chúng ta mà thôi. Tưởng rằng vũ trụ này sai biệt lẫn nhau, và có
nhiều biến cố khác nhau là chuyện huyễn vọng (illusion, maya). Ðạo Bà La Môn và
đạo Phật cho rằng huyễn vọng đó sinh ra là do Vô minh (Avidya) hay là sự dốt
nát (ignorance) của ta. Khi con người biết định tĩnh (Samadhi), sẽ tìm thấy sự
nhứt quán của vũ trụ.
Sự nhứt quán của vũ trụ là đặc điểm của các nhà huyền học, và cũng là sự mặc khải
của khoa vật lý học hiện đại. Càng đi sâu vào lòng nguyên tử, vào đáy lòng vật
chất, ta càng thấy điều đó hiện ra. Càng sánh Khoa học hiện đại với triết học Á
Ðông ta càng thấy vạn vật là nhứt thể, và vũ trụ này có liên quan mật thiết với
nhau. (3)
Ông trình bày vấn đề trên rất khéo léo. Trước tiên ông trình bày cái nhìn của
khoa học hiện đại. Sau đó ông trình bày cái nhìn tương tự của Bà La Môn, của Phật
Giáo, của Trung Hoa, của Kinh Dịch, của Lão Giáo, của Zen. Tiếp đến, ông cho thấy
những điểm tương đồng về Nhứt thể, về Siêu xuất âm dương, về Không gian Thời
gian, về Vũ trụ sinh động, về Sắc Không, về Vũ điệu vũ trụ v.v... Ðại khái ông
cho rằng vũ trụ này là nhứt thể. Chỉ nhìn thấy mâu thuẫn là cái nhìn phiến diện.
Không gian và thời gian là một, không thể tách rời nhau. Vũ trụ này biến thiên,
chuyển động chứ không phải ù lì, chết chóc, rời rạc. Sắc, Không là một; và tất
cả chúng ta đều đang nhảy múa trong một vũ điệu có lớp lang tiết tửu của vũ trụ.
Ông đi đến một cái nhìn chung như vậy dĩ nhiên vì ông vừa là một nhà huyền học
(Mystic) vừa là một nhà khoa học. Khi ông trình bày vấn đề theo khoa học, thì
có nhiều điểm ta có thể không bắt kịp. Nhưng khi ông trình bày vấn đề theo huyền
học và đạo giáo thì ta thấy rất là sáng tỏ.
Trước hết, ông nhận định rằng có hai cách hiểu biết: Một là hiểu biết bằng trực
giác (Intuitive consciousness), hai là hiểu biết bằng lý trí (Rational
consciousness). Upanishads cũng có hai loại hiểu biết: Hiểu biết cao (Higher
knowledge) và hiểu biết thấp (lower knowledge). Hiểu biết cao là hiểu biết về đạo
giáo; hiểu biết thấp là hiểu biết về khoa học. Phật giáo cũng có hai loại hiểu
biết: Tuyệt đối và tướng đối (absolute and relative knowledge). Theo ông, thì đạo
Lão và triết học Trung Hoa gọi Hiểu biết bằng trực giác là Hiểu biết Dương, còn
hiểu biết bằng lý trí thì gọi là Hiểu biết Âm.
Hiểu biết bằng lý trí là nhận định về đời sống thực tại với những sự việc xảy
ra trong kinh nghiệm và môi trường quanh ta. Lúc này ta dùng trí khôn để phân
tích, đo lường, so sánh, phân loại. Vì hiểu biết bằng lý trí bao giờ cũng cần
đo lường, phân loại và sắp xếp nên dĩ nhiên là sự hiểu biết này rất bị giới hạn,
như Heisenberg đã nói: Một từ ngữ nào, một khái niệm nào, cho dù là trong sáng
đến đâu cũng chỉ có tầm ứng dụng rất hạn chế (4).
Cho nên đạo gia Á Châu dạy ta đừng nên cho những khái niệm đó là thực tại. Tuy
ngón tay cần để chỉ trăng, nhưng ngón tay không phải là trăng. Lờ để bắt cá, bẫy
để săn thỏ, nhưng khi đã bắt được cá, được thỏ rồi thì phải quên lờ, bẫy đi.
Á Châu dạy ta đi tìm Chân lý rốt ráo siêu xuất trên lý trí, trên ngũ quan, như
Upanishads đã nói: Cái gì vô thanh, vô hình, hằng cửu, vô xú, vô vị, vô thủy vô
chung, cao hơn mọi sự, bền vững nhứt, ai mà tìm thấy nó sẽ trở nên bất tử (5).
Tại sao, chỉ là một con người, mà sao lại lắm loại chân lý như vậy? Theo tôi vì
Âu châu đã có cái nhìn sai lạc về con người. Không thể nói được rằng con người
chỉ có xác, có hồn mà phải nói con người có đủ Tam Tài, Thiên, nhân, địa trong
mình nghĩa là có Thần, Khí, Tinh. Thiên hay Thần ở trong cùng, giữa là Nhân hay
Khí, ngoài cùng là Tinh hay Vật.
Vì có Thần nên con người mới có Tuệ giác, có trí Bát Nhã (Intuition), mới có được
sự hiểu biết cao siêu, mới có thể trở thành thần thánh (Intuitive Knowledge).
Vì có Hồn nên con người mới thích dùng Trí Khôn, Trí Lự (Intellect) mà đi tìm về
khoa học, triết học. (Rational knowledge) Vì có Xác nên con người mới biết dùng
ngũ quan (Sensory perception) mà tìm hiểu. Tuy nhiên rất ít người có được tuệ
giác, được trí Bát nhã, nên đành dắm mắt tin theo người đi trước.
Ravi Ravindra, tác giả quyển Science and Spirit cho rằng xưa Hi Lạp, Ấn
Ðộ và Công giáo đều tin rằng con người có ba phần là Thần, Hồn, Xác. Thánh Paul
đã dùng ba chữ Thần, Hồn, Xác trong 1 Thessalonians, 5, 23.
Thần là Ðại Ngã trong ta, Hồn là Tiểu Ngã trong ta. Tiểu ngã phải nhường bước
cho Ðại Ngã, cho Thần như Ðạo Lão đã nói Tâm tử Thần hoạt.
Cho nên Hồn mới là cái mà ta cần phải lưu tâm uốn nắn rũa mài. Chúa Jesus nhiều
lần cũng dạy phải diệt trừ Tiểu Ngã (Mat, 10, 39, Mc 8, 34-35; Luc 17, 33; 14,
36; Jn 12, 25). Bao nhiêu câu Kinh thánh này dạy Diệt trừ Tiểu Ngã, mà chữ Tiểu
Ngã hay Hồn Kinh Thánh Vulgate viết đúng là Anima hay Hồn, nhưng các bản dịch
xưa nay đều dịch Âme hay Anima ở các đoạn này là Sự sống. Thành thử câu văn trở
nên vô nghĩa. Giáo chủ Mohammed cũng dạy phải chế ngự Tiểu Ngã, hay Hồn mình.
ông nói : Chinh phục ngoại cảnh không khó, chinh phục hồn mình mới là khó (6).
Ravi Ravindra cho rằng Descartes là người đã coi Hồn và Thần là một, và gọi Hồn
và Thần đều là Mind. (Science and Spirit, Editor and Principal Author Ravi
Ravindra, Paragon House, New York, 1991, p. 338-339). Thế là con người thay vì
có ba phần đã bị Giáo Hội Công Giáo (Công đồng Latran IV (1215) Vatican I
(1869-1870), và Descartes (1546-1650)) rút xuống còn có hai phần. Do đó mà
những nhận định về con người trở nên sai chệch (7).
Capra mời chúng ta đi vào khoa học vật lý cổ điển của Newton, của Laplace
(Classical Physics); vào vật lý học hiện đại (Modern physics) với những thay đổi
nhãn quan qua các thế hệ để đi từ Vật lý Nguyên tử (Atomic Physics) đến Vật lý
Lượng tử (Quantic physics) với cái nhìn hiện đại về vũ trụ.
Thiết tưởng chúng ta cũng nên có một vài khái niệm về vấn đề trên. Trước hết
Capra cho rằng vào khoảng thế kỷ VI trước C.N., Hy Lạp đã có Vật lý và hiểu Vật
lý là sự tìm hiểu về bản thể sự vật (8). Thủa ấy, có
trường phái Milesian (Milesian School). Họ coi vạn vật đều sống động. Họ chưa
phân biệt tinh thần và vật chất. Thales coi vạn vật đầy thần minh. Anaximander
coi vũ trụ như một cơ thể có linh khí (pneuma) chuyển hóa bên trong.
Sau đó Heraclitus (thế kỷ V) chủ trương vạn vật biến hóa vô cùng, biến hóa do cặp
ngẫu lực tướng đối. Tướng đối nhưng vẫn hòa hợp. Và Logos xiêu xuất trên sự đối
chọi đó. Chủ trương của Heraclite cũng giống Thái Cực và Âm Dương trong kinh Dịch.
Tiếp đó là Trường phái Eleatic cho rằng có vị thần linh đứng đầu vạn vật. Trưởng
môn là Parmenides và học trò ông là Zeno. Parmenides cho rằng vũ trụ này không
có biến thiên.
Rồi đến những người chủ xương ra thuyết Nguyên tử: đó là Leucippus và
Democritus (thế kỷ V). Họ coi thế giới này rốt ráo gồm những cục gạch đầu tiên
(basic building block). Ðó là những phần tử chết, di chuyển trong chân không
(They were purely passive and intrinsically dead particles moving in the void).
Sức chuyển động chúng sau này được coi là năng lực tinh thần, khác hẳn với vật
chất. Và từ đấy Âu châu mới phân biệt rõ về vật chất và tinh thần, xác và hồn.
Và các triết gia cho rằng con người phải chú trọng đến đời sống siêu linh, đến
hồn, đến vấn đề luân lý, hơn là đến vật chất.
Từ đó với ảnh hưởng của Aristotle và của Giáo hội La Mã, con người không tiến
được nữa trong vòng 2000 năm từ thế kỷ V trước Công Nguyên đến thời kỳ Phục
hưng hay Phục Sinh ở âu Châu (thế kỷ 14 - thế kỷ 15). Mãi đến khoảng giữa thế kỷ
XV, Âu Châu mới bắt đầu đi vào con đường khoa học, mới biết quan sát, thí nghiệm,
mới biết dùng toán học hỗ trợ cho khoa học. Galileo (1564-1624) được coi là cha
đẻ của nền khoa học hiện đại.
Song song với sự khai sinh của Khoa học và tiếp theo đó là sự phân tách đến triệt
để giữa tinh thần và vật chất. Sự tách biệt giữa tinh thần và vật chất xảy ra
vào khoảng thế kỷ XVII do ảnh hưởng Descartes. Descartes gọi Tinh thần là cái suy
tư (Res Cogitans) và vật chất là cái trải rộng ra (Res Extensa). Vật chất là
cái gì không sống động, và theo Descartes thì thế giới này là những bộ phận của
một máy móc khổng lồ. Isaac Newton (1642-1727) cũng xây dựng Vật lý trên quan
điểm này. Từ giữa thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XIX, quan niệm của Newton coi vũ
trụ này như một máy móc lấn, hoàn toàn thống trị Âu Châu. Âu Châu coi Thượng đế
như vị vua ngồi trên cao, chỉ huy thế giới này bằng những định luật vĩnh cửu.
Các định luật mà các nhà bác học đi tìm chính là những định luật vĩnh cửu đó,
mà thế giới này phải tuân theo.
Triết học Descartes cho đến nay vẫn còn có một tầm ảnh hưởng lấn đến đời sống hằng
ngày. Cogito ergo sum, Tôi suy tư nên có tôi. Câu này đã khiến người Âu Châu trở
thành những Ngã riêng rẽ nằm trong thân xác. Như vậy tâm thần đã hoàn toàn tách
rời khỏi thân xác, và trí thức (the Conscious will) đối nghịch với bản năng
(Involuntary instincts). Rồi mới con người lại còn được chia ra thành nhiều
ngăn lớp khác tùy theo tài năng, ý thức, tâm tư , tín ngưỡng mình v.v... và gây
ra không biết bao nhiêu là va chạm do những lẫn lộn và thất vọng về siêu hình.
Thế giới bên ngoài cũng được phân thành vô số sự vật. Cái nhìn gẫy vụn này được
áp dụng vào xã hội và thế giới được chia thành nhiều nước, nhiều sắc dân, đạo
giáo, chính tri Sự tin tưởng rằng những mảnh vụn đó - trong ta, quanh ta, trong
xã hội ta - là có thật, có thể được coi là nguyên nhân gây ra muôn điều bất ổn
trong xã hội, trong môi trường và trong xã hội hiện nay. Sự phân tách, chặt cắt
này đã làm ta xa rời vạn hữu, xa rời con người. Nó đã đem đến sự phân phát bất
công về tài sản, đã gây nên mọi thảm họa chính trị và kinh tế, gây nên những
cao trào bạo động, gây nên những ô nhiễm ngoại cảnh và làm cho đời sống tinh thần
và thể chất ta thêm bệnh hoạn. Như vậy, sự phân tích và cái thế giới máy móc của
Descartes vừa có hại vừa có lợi. Nó lợi cho khoa học cho máy móc nhưng hại cho
nền văn minh chúng ta. Cái hay nhứt là khoa học thế kỷ 20 này là tuy nó sinh ra
từ cái nhìn lưỡng đoạn và từ cái thế giới máy móc của Descartes, đã bỏ được cái
nhìn trên và trở về được với quan niệm nhứt thể của các Ðạo gia Á Châu.
Các Ðạo Gia Á Châu coi vũ trụ như là một vật sống động. Và vạn vật vạn sự mà
ngũ quan thấy được như là muôn loài muôn sự, thật ra là vẫn liên kết, gắn bó với
nhau, liên hệ với nhau và chỉ là những biến hóa của một thực thể duy nhứt (9).
Sở dĩ con người không có cái nhìn như vậy là vì u mê (Avidya) mà thôi. Mã Minh đại
sĩ nói: "Khi tâm loạn sẽ thấy vũ trụ là vạn hữu; nhưng khi tâm mà tịnh
thì sẽ không còn thấy thế nữa" (10)
Sự chuyển động biến hóa là đặc điểm cố hữu của sự vật, nên cái sức chuyển hóa
đó không thể ở ngoài các vật mà thật đã ở trong lòng mọi vật. Chính vì vậy mà
các Ðạo Gia Á Châu, khác với các triết gia Hy Lạp, đã chủ trương rằng Thượng đế
không phải giám sát hồng trần từ trên trời cao mà thực ra đã ở ngay trong lòng
con người. Upanishads chủ trương: Ðỗng ngự trong vạn hữu, nhưng không phải là vạn
hữu. Tuy vạn hữu là xác thân Ngài nhưng vạn hữu không hề hay biết. Ðỗng đó chỉ
huy muôn loài từ bên trong. Ngài là Hồn bạn, Ðỗng bất tử, đớng chỉ huy từ bên
trong. (11)
Frifjop Capra chứng minh rằng cái nhìn của các Ðạo Gia và khoa học gia hiện đại
về vũ trụ là một. Cả hai đều chủ trương vũ trụ này là nhứt thể và hỗ tương ảnh
hưởng đến nhau. Càng đi sâu vào lòng vũ trụ, khoa học càng thấy vũ trụ là nhứt
thể hỗ tương ảnh hưởng đến nhau, và người quan sát cũng không thoát ra ngoài hệ
thống đó được.
Chúng ta hãy cùng Fritjop Capra đi sâu vào khoa học hơn, Ta sẽ sánh vật lý cổ
điển của Newton với Vật lý hiện đại.
Vật lý học Newton
Trước khi vật lý học hiện đại ra đời, thì có Vật lý học
Newton. Vật lý Newton là vật lý ba chiều. Newton chấp nhận không gian là tuyệt
đối, thời gian là tuyệt đối, và vận chuyển từ quá khứ, đến hiện tại, đến tương
lai. Trong không gian và thời gian tuyệt đối đó có những phân tử vật chất chuyển
vận.
Vật chất được coi như là những khối nhỏ (mass points), rắn chắc, bền vững,
không thể phá tán. Như vậy quan điểm Newton về Nguyên tử cũng giống Hy Lạp. Cả
hai cũng đều phân biệt cái Có và cái Không (the Full and the Void), vật chất và
không gian. Vật chất có hình thù cố định. Vật chất bao giờ cũng thụ động.
Newton khác với Democritus ở chỗ là Newton tin rằng giữa các phân tử có một
năng lực hoạt động trên nó, mà nay ta gọi là sức hớp dẫn. Và Thượng đế đã làm
cho thế giới này chuyển động, như một cái máy khổng lồ được chi phối bằng những
định luật bất biến. Vật lý Newton dựa trên sự vận chuyển của các hành tinh. ông
cũng như Laplace (1749-1827), tin rằng mọi sự là tất định, và có thể dùng toán
học mà tính ra được hết.
Tuy nhiên cái nhìn của Newton đã bị xụp đổ từ khi Michael Faraday (1791-1867)
và Clerk Maxwell (1831-1879) tìm ra được Từ Ðiện Học (Electromagnetism) và Từ
trường. Newton chỉ biết có Sức (force) chứ không biết gì là Trường (field). Thế
là Vật Lý Newton đã bị Ðiện từ học (Electromagnetism) vượt qua mặt. Tiếp theo
là nhân loại biết thêm về Ðiện động học (Electrodynamics), và người ta khám phá
ra rằng ánh sáng cũng có từ trường, từ điện và vượt không gian bằng những Làn
sóng. Rồi người ta thấy rằng Truyền thanh, Radar, Ánh Sáng, Tia Quang tuyến X,
tia Gamma, Vũ trụ tuyến đều là những làn sóng. Ðiều mà Newton không hề biết tới.
Thế là cho đến đầu thế kỷ XX, người ta có hai lối giải thích vũ trụ: Một là lối
giải thích theo Newton, hai là lối giải thích theo Ðiện động lực học
(Electrodynamics).
Khoa học hiện đại
Ba chục năm đầu thế kỷ XX, đã hoàn toàn thay đổi cái nhìn của
Vật lý. Người ta tìm ra được Thuyết tướng đối, và Vật lý nguyên tử. Hai sự kiện
này đã phá tan nhãn quan của Newton. Ngày nay không còn không gian và thời gian
tuyệt đối nữa, không còn có những hạt nguyên tử riêng rẽ nữa, không còn nói được
rằng vật chất hữu hình được khiên dẫn bằng những nguyên nhân cố định, không còn
nói được rằng có thể biết thế giới một cách khách quan. Vật lý học mới không chấp
nhận cái nhìn trên nữa.
Người có công xây dựng Vật lý học mới là Albert Einstein (1879-1955). Einstein
đưa ra thuyết Tướng đối (Theory of Relativity), và đóng góp vào thuyết lượng tử
(Quantum Theory). Năm 1905, Einstein đưa ra thuyết Tướng đối hẹp (Special
theory of Relativity) hợp nhứt khoa Cơ Học (Mechanics), và khoa Ðiện động lực học
(Electrodynamics). Ông cũng còn gắn liền thời gian với không gian, coi thời
gian là chiều kích thứ tư của vũ trụ. Einstein cho rằng vạn sự tùy theo sự đo
lường của mới người trở nên khác nhau. Einstein còn cho rằng vật chất là năng lực,
theo phương trình E=mc2. Năm 1915 ông đưa ra thuyết Tướng đối rộng (General
Theory of Relativity), và chủ trương sức hớp dẫn có thể làm cong không gian và
thời gian. Như vậy từ nay không còn không gian và thời gian tuyệt đối của
Newton nữa. Từ nay cũng không còn không gian trống rỗng nữa (Empty space).
Rồi người ta tìm ra được quang tuyến X, tìm ra được các chất phóng xạ
(Radiooactive substance) và thấy rằng nguyên tử có thể biến hình, và vật chất
có thế thay hình đổi dạng được. Người ta thấy Nguyên tử còn sinh ra được các
tia Alpha, Beta, Gamma. Ernest Rutherford (1871-1927) đã dùng tia Alpha để bắn
phá trong lòng sâu nguyên tử. Sau đó lại khám phá thêm rằng nguyên tử được sắp
xếp như những hành tinh, và người ta tìm ra được các định luật về hóa học dựa
trên vật lý nguyên tử.
Năm 1920 nhiều khoa học gia góp sức để tìm ra các định luật đó như Niels Bohr
người Ðan Mạch, Louis de Broglie người Pháp, Erwin Schrodinger và Wolfgang người
Áo, Paul Dirac người Anh, Werner Heisenberg người Ðức. Các nhà khoa học trên thấy
càng đi vào lòng vật chất, vạn vật càng khó hiểu và mâu thuẫn. Tại sao ánh sáng
lại vừa là phân tử vừa là ba động. Max Planck (1858-1947) nhận ra rằng sức nóng
chẳng hạn không phả ra đồng đều nhưng từng đợt, mà ông gọi là những túi Năng lực
(Energy packets). Einstein gọi túi năng lực đó là quantum. Einstein còn cho rằng
không cứ gì là ánh sáng mà tất cả điện từ cũng đều phả năng lực ra như vậy. Thế
là chúng ta bắt đầu đi vào Vật Lý Lượng tử (Quantum Physics). Chúng ta không biết
chắc bao giờ Ánh Sáng là phân tử và khi nào nó là ba động, chỉ đoán chừng được
mà thôi. Ðó là Nguyên lý bất định của Heisenberg (12).
Vật lý lượng tử như vậy đã phá tan nhãn quan của Newton, và không còn có những
vật cứng cố định, những định luật tất định nữa. Ði vào lòng vũ trụ, lòng vật chất,
nay chỉ còn thấy những ba động, sự vật tướng liên tướng ứng lẫn nhau mà thôi.
Thuyết lượng tử cho ta thấy bản chất vũ trụ là một, và không còn có những
nguyên tử cố định, những viên gạch căn bản xây nên vũ trụ. Xưa người ta tưởng
Nguyên tử là nhỏ nhứt. Té ra không phải vậy. Nguyên tử còn có Proton, Positron,
Electron. Meson, Baryon v.v... Năm 1935, người ta tưởng Nguyên tử chỉ có sáu
tiểu nguyên tử, đến năm 1955 người ta tìm ra được 15 tiểu nguyên tử, nay ta đã
tìm ra được hơn 200 rồi.
Như vậy trong Vật lý hiện đại, vũ trụ này được coi là cái gì linh động, là cái
gì toàn khối, toàn bích, và người quan sát không tách mình ra ngoài nó được. Từ
nay không còn không gian, thời gian riêng rẽ, không còn sự vật riêng rẽ. Cái
nhìn trên rất giống cái nhìn của các Ðạo gia Á Châu. Sau khi chứng minh đại loại
như vậy rồi, ta đã thấy Capra đi vào chi tiết để chứng minh.
Vật lý học Newton nhìn thấy Vạn, và đã đi từ Nhứt đến Vạn, Còn Vật lý Lượng tử
nhìn thấy Nhứt, và đã đi từ Vạn về Nhứt. Nhìn thấy Vạn thời ai cũng làm được,
nhưng nhìn thấy Nhứt xưa nay thực không mấy ai. Về phía Ðạo Giáo chỉ có một số
Ðạo Gia thượng thặng mới nhìn thấy Nhứt. Về phía Khoa Học gia, ta thấy phải có
nhiều người hợp lại mới tìm ra được Nhứt. Ta thấy chỉ có một số khoa học gia
thượng thặng như Einstein, Max Plank, Werner Heisenberg, Schrodinger,
Rutherford, Niels Bohr, Louis De Broglie, Eugene Wigner, Fritjof Capra v.v... mới
làm nổi chuyện này. Werner Heisenberg khi quyết tâm từ giã Vật Lý Newton để đi
tìm con đường vào khoa Vật lý lượng tử đã ví mình như Kha Luân Bố đi tìm Tân Thế
Giới. Ông viết đại khái rằng: Cái hay của Kha Luân Bố chính là vì đã dám rời bỏ
vùng mình đã biết, và dương buồm tiến về phía Tây, vượt xa điểm mà lương thực
đã dự trữ để đủ trở về. Ðối với với Khoa học cũng vậy, nếu muốn tìm ra đất mới,
thì không thể nào cứ mãi ở yên trong bến bờ của những học thuyết sẵn có mà phải
chịu liều vọt bước ra đi.
Tôi thấy Capra hợp nhứt được khoa học và đạo học, công lao đó không phải là nhỏ.
Nó có thể giúp cho nhiều học giả tới nay chưa có lập trường sẽ hồi tâm chuyển
hướng. Vạn vật là một đã được Eckhart xác định. Eckhart viết: Mọi cái mà con
người thấy như là Vạn thù bên ngoài, thật ra chỉ là một. Ở đây, cọng cỏ, gỗ, đá
mọi sự đều là một. Ðó là cái gì thâm sâu nhứt. (13)
Thảo nào mà Dịch Kinh từ mấy nghìn năm nay đã nói Âm Dương tướng thôi nhi sinh
biến hóa. Và Âm Dương luôn biến từ cái này sang cái kia, không có gì là cố định:
rốt ráo chỉ còn có Hư Vô, Không Tịch. Niels Bohr đã nhận Hình Thái cực làm phù
hiệu của ông, và công nhận rằng Contraria sunt complementaria (Opposites are
complementary), tức là không có gì là mâu thuẫn nhau cả.
Tuy khoa học đã tìm ra được rằng vạn vật là nhứt thể, như không biết được rằng
nhứt thể đó là gì. Ngược lại các đạo gia đã thấy rằng nhứt thể đó là Thực tại tối
hậu (Ultimate Reality). Người thì gọi đó là Brahman, là Chân Như, là Pháp Thân,
và Ðạo, là Trời. Eckhart gọi đó là Thần của Hồn (The Spirit of the Soul); Hugh
of St. Victor gọi là Mũi nhọn tâm hồn (Acumen mentis), Thánh Teresa of Avila gọi
đó là Tâm Ðiểm linh hồn (Center of the Soul); thánh Jerome gọi đó là Tàn lửa
linh hồn (Spark of the Soul); Upanishads gọi đó là Atman [Thou art that; it is
Atman (Self) which is Brahman.] Ấn độ cũng còn gọi đó là Khí Prana, hay
Purusha, hay Atman hay Brahman v.v... Như vậy Prana cũng tướng đương với chữ Thần
(Spirit, hay Pneuma). Tuy nhiên các đạo gia đều đồng thanh cho rằng cái thực tại
tối hậu ấy hay con người tối hậu ấy, ta phải tìm cho ra ngay trong tâm thần của
ta, bằng Thiền định, bằng Yoga hay bằng Kundalini. Phương tiện không quan trọng.
Ðiều quan trọng là cái hiểu biết rốt ráo của mình (14).
Ta phải biết chúng ta ai cũng có hai phần: Một phần hằng cửu, bất biến. Ðó là Bản
thể chúng ta (Noumenon, Essence). Một phần là biến thiên, vô thường, vô định.
Ðó là tất cả những hiện tượng biến thiên trong ta (Phenomenon, Accidents). Bản
thể vĩnh cửu là Niết bàn. Ảo hóa biến thiên là Luân hồi, sinh tử.
Chúng ta phải biết dùng đời chúng ta, dùng mọi khả năng biến hóa của chúng ta,
để mà thoát khỏi vòng luân hồi ảo ảnh, để mà tìm lại được Chân Nguyên, Chân thể
của Chúng ta, đó là Ðạo, là Trời. Ta có thể gọi đó là Phối thiên (Mystical
Union with God), là đạt đạo Yoga (Finding Yoga), là đắc Ðạo (Finding the Tao),
hay Giác Ngộ (Enlightenment, hay Self- Realisation). Trong dĩ vãng đã có vô số
người lên tới trình độ này (15).
Mới hay ta sinh ra đời không phải là vô mục đích. Rõ ràng là ta phải biết dùng
đời ta để biến thiên, tiến hóa. Chúng ta là những con người Biến Thiên
(Becoming) và Tiến Hóa. Gopi Krishna nói: Chúng ta, bạn cũng như tôi, chúng ta
phải tiến để thực hiện chân ngã chúng ta, để cho tâm hồn ta nhận ra được và thực
hiện được bản thể thần minh của chúng ta (16).
Ước gì chúng ta kẻ trước người sau đều bước được vào con đường này. Ðó là bổn
phận của mới người chúng ta. Không làm được nó kiếp này, sẽ làm trong các kiếp
sau. Tôi nhớ lời Kinh Upanishads:
Từ ảo ảnh xin đưa tôi về thực tại,
Từ tối tăm xin đưa tôi về ánh sáng,
Từ tử vong, xin đưa tôi về bất tử (17).
Chú thích:
1.- Fritjof Capra, The Tao of Physics, Bantam Books, 1984, Preface to the
first edition, p. XIX.
Nguyễn Văn ThọTheo http://www.thienlybuutoa.org/
Theo http://www.thienlybuutoa.org/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét