Cảm nhận về tập thơ "Bước chân và khoảng lặng" của nhà thơ Duy Bằng

Cảm nhận về tập thơ "Bước chân
và khoảng lặng" của nhà thơ Duy Bằng

Bước chân và khoảng lặng là tập thơ thứ tám của nhà thơ Duy Bằng. Sau những tập thơ: Mưa ngày xưa - NXB Văn nghệ, Khoảng trời xanh - NXB Văn học, Bến heo may - NXB Văn nghệ, Câu thơ chạm vào sông nước - NXB Hội nhà văn, Thầm thì con chữ - NXB Thanh Niên, Tìm lại mùa nhau, NXB Thanh Niên, Sóng sánh thời @ - NXB Hội nhà văn. Và nhà thơ còn xuất bản thêm Văn xuôi, truyện vừa Chuyện tình thời @ - NXB Thanh Niên. 
Tập thơ “Bước chân và khoảng lặng” của nhà thơ Duy Bằng rất tình cảm và rất là Duy Bằng. Rất Duy Bằng như thế nào thì khi đọc xong tập thơ của Duy Bằng mọi người sẽ rõ. Và mọi người sẽ hiểu không ít thì nhiều về một phần cuộc đời của nhà thơ trong tập thơ này, mà tôi cảm giác như là nhật ký thơ trong từng giai đoạn của nhà thơ Duy Bằng từ gia đình cho đến xã hội. Hầu như những nơi nào anh đi qua anh đều lưu lại vào thơ. Cho nên những bài thơ của Duy Bằng cứ như những lời tự sự. Mà sợi tóc mỏng manh kia đã là hình tượng để cho nhà thơ suy tư và trăn trở ngay từ đầu trang sách. Một triết lý nhân sinh không phải những điều gì con người muốn là được hoặc muốn là làm được. Mà phải đấu tranh và kinh qua biết bao nhiêu gian khổ mới có được cuộc sống như mong đợi. Hình tượng sợi tóc của nhà thơ Duy Bằng là vậy.
Dại khôn từng sợi tóc  
Nối mãi vẫn chưa cùng 
Bay hoài như hạt bụi 
Một đời chỉ hư không
(Hư không)
Nhà thơ đã nhìn cuộc đời và chiêm nghiệm chỉ có bốn câu thơ mà đã luận không biết bao nhiêu điều trong cuộc sống. Nào là: “Dại/ khôn/ sợi tóc/ nối/ hạt bụi/ đời/ hư không”. Suy cho cùng thì tất cả chỉ là hạt bụi. Cái kết của con người cũng từ “cát bụi lại trở về cát bụi” nói như nhạc sĩ Trịnh Công Sơn “Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi. Để một mai tôi về làm cát bụi”… Cuộc đời con người cũng đúng như những mỹ từ ví von vậy. Mà ai cũng đều biết rằng con người lúc lọt lòng là trần trụi thì khi nhắm mắt trở về cát bụi cũng trần trụi như thế. Tóc mỗi ngày mỗi rụng. Ở đây nhà thơ Duy Bằng đã nhìn sợi tóc bằng sợi dại và sợi khôn. Đúng là cặp mắt của thi nhân kinh khủng thật. Họ tưởng tượng được tất cả những điều có và không. Quả tuyệt vời cho sợi tóc của thi sĩ Duy Bằng nó màu nhiệm đến vô cùng.
Năm mươi hai bài thơ của Duy Bằng đã trăn trở trong cuộc sống của nhà thơ qua rất nhiều giai đoạn. Và mẹ đã là bài thơ đầu tiên mà nhà thơ trân trọng ở đầu tác phẩm của mình. Ôi tình mẫu tử muôn đời thiêng liêng và trân quý. Cho dù mẹ có hiện diện hay mẹ đã về thiên cổ thì tấm lòng của những người con không bao giờ nguôi nỗi nhớ. Mẹ bao giờ cũng là hình bóng yêu thương nhất của mọi người cho dù có ở vào tuổi nào đi nữa… Tình cảm không chỉ là phái nữ mới nhớ, mới thương ray rứt. Mà người đàn ông khi nhớ về mẹ cũng nặng lòng không kém gì phái nữ. Những câu thơ dành cho mẹ đã về miền thiên cổ khi tác giả đang cách xa quê hương cả nửa địa cầu. Tôi nghĩ rằng những người con xa quê sẽ đồng cảm nhiều hơn với tác giả.
Mẹ thành hương khói bay qua 
Mẹ như mây trắng la đà gió sương 
Con đi mỏi bước dặm trường 
Buồn vui đất khách lòng thương nhớ về 
Nửa vòng trái đất xa quê 
Nhớ ngày giỗ mẹ con chia tấc lòng
(Mẹ hóa thành thơ)
Có lẽ không ai nghĩ rằng với một người đàn ông làm thơ mà lại nặng lòng, đớn đau khi nghĩ về cái thuở của mẹ từ khi bước chân về nhà chồng với những tất bật sớm hôm tần tảo. Với tâm trạng cũng là đàn bà tôi thực sự xúc cảm thật nhiều khi đọc những câu thơ này của Duy Bằng. Mà chỉ có người đàn ông làm thơ mới giải tỏa được nỗi lòng. Còn không thì chỉ biết chôn chặt vào tim những nỗi nhớ thương khi nghĩ về mẹ.
Mẹ gồng gánh riêng tư 
Về nhà chồng từ năm trăng tròn tuổi 
Sớm tối ngoài đồng rong ruổi 
Chân không bén đất 
Tất bật một mảnh đời 
Làm dâu nhà người 
Bơ vơ xứ lạ
(Một mảnh đời)
Nơi xứ người nhà thơ ở hầu như cái lạnh gần như quanh năm. Nên nhà thơ đã phải thảng thốt với cái từ là “mùa chi lạ”. Mùa đông và xuân thì đã đi qua. Vậy mà tới mùa hạ khí hậu nơi đây vẫn còn khắc nghiệt giá băng.
Tháng tư rồi tuyết vẫn chưa tan 
Cơn gió lạnh ùa về mang theo rét mướt 
Nắng rong rêu hè sang chậm chạp 
Em co ro chiếc áo lạnh mùa đông
(Mùa chi lạ)
Ở xứ người hầu như tình cảm của nhà thơ dành cho gia đình và cháu chắt là điều chính yếu. Cho dù có ngồi xe bao nhiêu giờ mệt mỏi chỉ để được gặp cháu thì âu đó cũng là điều hạnh phúc. Những yêu thương đó lại tăng thêm cảm xúc cho nhà thơ để bật thành những lời tin yêu nhất dành cho đứa cháu của mình trong gia đình. Mà sau những ngày mệt mỏi của cuộc sống thì nơi trở về của mọi người cũng chỉ là mái ấm gia đình. (Ở đây không bàn tới cuộc đời của những con người sống trong cô độc).
Tám tiếng chạy xe hơi 
Từ Canada về Mỹ 
Đường mùa thu lá vàng và mây trời thủ thỉ 
Cùng với người chia vui dặm đường xa 
Giữa đất khách quê người 
Tình mặn mà  
Ta nới rộng vòng tay bè bạn 
Giờ cháu là thành viên lớn 
Dòng họ nối dài nửa trái đất vòng quay
(Mừng cháu ngoại)
Nhà thơ Duy Bằng đã xót thương cho loài cỏ dại dưới mưa bão tuyết. Hình như người thơ nào cũng vậy. Chỉ có nhìn cỏ cây bị vùi dập thôi mà lòng cũng đau cũng xót. Nhìn cảnh người thì “thương vay khóc mướn”. Huống chi tâm sự của mình thì nó sẽ ray rứt biết là chừng nào.
Chịu vùi mình dưới lớp tuyết đóng băng 
Tưởng chết chìm trong huyệt mộ 
Lạnh cóng lấp vùi bão gió 
Hạt mưa dăng vây kín tiếng thở dài
(Sức sống loài cỏ)
Hình ảnh của một người khác phái luôn là cảm xúc mạnh nhất với thi nhân. Cho dù không có đi chăng nữa thì nhà thơ vẫn hư cấu cho mình một đối tượng để nên thơ. Và nhà thơ Duy Bằng thật lãng mạn trước em.
Níu vạt áo thời gian 
Nhìn em mà chẳng nói 
Ngoài trời đầy sương khói 
Trắng tuyết phủ áo đông 
Lạnh hoang chim di trú 
Cây trút lá đợi mùa 
Ta về nơi băng giá 
Tìm ngọn lửa tình xưa
(Đôi mắt mùa đông)
Với nhà thơ Duy Bằng thì hình ảnh người vợ luôn hiện diện trong thơ mà nỗi nhớ nhung mong đợi dường như nó luôn quấn quít bên tác giả.
Biển lấp lánh chìm dần vào đêm sâu thẳm  
Có người vợ hiền dõi mắt nhớ xa khơi 
Tắt nắng rồi nhiều cuộc tình lang thang chơi vơi 
Nhiều cuộc hẹn hò đi không trở lại 
Nhiều thiếu phụ xỏa tóc buồn đợi ngày nắng mới 
Giọt sương bắt đầu rơi 
Ta giơ tay vuốt sợi tóc mình 
Thời gian trôi 
Em chưa kịp về nắng chiều vội tắt
(Chiều tắt nắng)
Nhà thơ đã viết hết nỗi lòng mình ở bài “Ngọn nến sinh nhật”. Nói như cuộc sống này những điều gì ta làm được cho ngày hôm nay thì ta cứ làm. Đi được thì cứ đi. Không phải chờ đến lúc được nghỉ ngơi mới đi được, mới làm được. Đừng chờ đợi những rảnh rỗi ở đời sống này. Vì sẽ chẳng bao giờ ta thấy rảnh. Ở tuổi nào thì có niềm vui ở tuổi đó. Vẫn có những công việc và những điều mà người ta phải làm.
Những ngọn nến lung linh tuổi ngày sinh nhật 
Lấp lánh gọi về những năm tháng đi qua 
Một ngọn nến 
Một tuổi đời duyên nợ 
Nhật ký hành trình nối bước chân xa 
Mùa đi qua trăng bao lần tròn khuyết 
Giờ nến thắp tuổi mình 
Vui đếm ngược thời gian 
Nơi đất khách quê người 
Ngọn nến cháy sang trang
(Ngọn nến sinh nhật)
Em (cũng như anh) luôn luôn là đề tài gợi nhớ những nỗi niềm mãnh liệt trong thi nhân. Dù đó là hình bóng thực hay chỉ là hư cấu. Duy Bằng đã hình tượng bước chân em của tuổi học trò như một kỷ niệm khó phai trong lòng dù có qua đi bao nhiêu giông gió thì em vẫn là nỗi buồn đẹp nhất trong lòng tác giả.
Em đi rồi thành phố vắng về đâu 
Đi một bước mang nỗi buồn một bước 
Đời chông gai làm sao em hiểu được 
Có phải đồng Ria đắp đuổi mộng thiên đường 
Trời Sài Gòn men nắng áo còn vương 
Gọi em về xóa những chiều thơ dại 
Đường kỷ niệm còn đây 
Tuổi học trò chưa ngái 
Bằng lăng bên đường đang tím mùa chờ đợi
(Vết chân để lại)
Có mùa thu nào không vấn vương những sợi khói tình vàng như màu lá úa mà anh vẫn cứ ngẩn ngơ đợi chờ người, để rồi cánh cửa không bao giờ buồn khép. Từ khuôn mặt tới mái tóc cho đến bước đi đã là những ảo ảnh trong tâm hồn tác giả những ngôn từ vời vợi thấm đẫm một mùa thu.
Thu vừa đến 
Mây lang thang theo gió 
Lá vàng chiều ngơ ngẩn rơi nghiêng 
Cửa vẫn ngóng 
Đợi người về chưa khép 
Dấu chân ai để lại vết loang buồn 
Thu se lạnh mang theo mùa duyên nợ 
Khách ngọt ngào 
Nhan sắc em đa đoan 
Tóc ai bay đọng vệt dài trên phố 
Câu thơ anh 
Gian díu nét thu buồn
(Vào thu)
Nhà thơ luôn cảm xúc trước tất cả những hình ảnh thực cũng như mộng hoặc những hình tượng vô tri vô giác. Mà điều nào cũng gợi cho tác giả những câu thơ tự hỏi đến nao lòng.
Mưa nắng thời gian 
Bạc phếch áo người 
Tượng Nữ Thần tay giơ cao ngọn đuốc 
Chân đạp xích xiềng 
Khát tự do, khát chân trời mơ ước
(Chỉ là giấc mơ)
Phố thì xưa nhưng nỗi nhớ về em thì không bao giờ cũ. Dù có qua bao nhiêu mùa trở gió thì người thơ vẫn âm thầm, vẫn đau đáu về em trong chờ đợi dẫu tàn trăng mà em không đến. Em xưa lắm từ một thời sắc phượng nhưng anh vẫn không quên. Ôi có ai biết được tình yêu tác giả nó sống mãi như những sợi khói tình đeo dài trong thơ, nếu như ta chưa một lần đọc thơ Duy Bằng.
Nhớ không em 
Ta đã qua bao mùa trở gió 
Bằng lăng bên đường mấy lần tím nụ 
Cơn giông về thổn thức quặn lòng mây 
Ta đợi em trên góc phố chiều nay 
Lúc nắng nhạt 
Hoàng hôn vắng 
Ta đợi em đêm tàn trăng lạnh 
Phố vẫn xưa 
Cây me già còn đó 
Hè đã qua mấy lần phượng đỏ 
Em chưa về có nhớ đến phố xưa
(Nhớ phố xưa)
Đọc xong tập thơ Duy Bằng với nhận xét riêng tôi, nhà thơ quả thực là mẫu người mà mọi người đã có câu: “Nhà thơ là phải nhân hậu, phải bao dung”. Và đúng vậy, những bài thơ anh trong tuyển tập này tôi không thể nào trích hết được vào đây. Tôi chỉ biết gói gọn anh đã viết xuyên suốt tập thơ không thiếu một đề tài nào. Nhà thơ lúc thì ở Việt Nam, lúc thì qua xứ người với gia đình. và tác giả cũng trăn trở trong tình bạn như những vần thơ của Nguyễn Khuyến:
“Rượu ngon không có bạn hiền 
Không mua không phải không tiền không mua”.
Nơi xứ người anh đã dõi tìm về người bạn của mình (dù là trong tất cả những quán xá…), nhưng cũng không biết bạn mình ở nơi đâu giữa thành phố mênh mông này. Và rồi chỉ còn lại bài thơ nhớ về bạn với tựa đề: “Những chiều Cali”- Với câu tặng thật trìu mến “Tặng anh Khải”
Cali chiều nắng nỏ 
Xuôi ngược dòng xe như thác đổ 
Tôi tìm bạn nơi đâu 
Thành phố rộng quá quê người 
Phố xá hào hoa 
Tôi mon men từng bước chân tôi 
Từng cửa hàng ăn người Việt 
Từng quán cà phê thơm giọt 
Thắp hy vọng tìm vết chân quen 
Tôi tìm bạn 
Xóa ngọn lửa chiều buồn 
Giặt giũ u hoài quá khứ 
Khi bão táp riêng tư không còn nữa 
Bạn sống nơi đâu
Nâng bước chân thời gian 
Tôi âm thầm tìm bạn những chiều nắng tràn 
Không gian nhảy múa mà lòng trống vắng 
Với Duy Bằng thì cha mẹ, vợ, người tình, quê hương và bạn bè… nhà thơ đã chắt lọc những mỹ từ hầu hết trong tập thơ này. Như: Kho báu tình yêu, Bài thơ không gửi, Con sông nhỏ, Hẹn em chợ tình Khâu Vai, Rượu rót tràn tay, Hoa bí vàng, Hà Nội ngày mưa, Cha tôi, Con xúc xắc, Sài Gòn ngày giáp tết, Chuyện là cuối đông, Hoa sữa, Vị tướng huyền thoại v.v… Và tôi tin rằng khi đọc xong tập thơ tập thơ “Bước chân và khoảng lặng” của nhà thơ Duy Bằng. Mọi người sẽ nhìn Duy Bằng với tất cả thân thương trìu mến vì những câu thơ hay thật thà của tác giả. Một nhà thơ Duy Bằng rất Duy Bằng là vậy.
14/11/2020
 Dung Thị Vân 
Theo https://vanchuongphuongnam.vn/