Cơn đau trong hành trình tìm cái đẹp

Cơn đau trong
hành trình tìm cái đẹp

Kể từ tập thơ “Chút sen còn lại” (2021), “Cỏ bạc triền đê” (2021), “Thắp lửa” (2023), những trong trẻo mến thương dần chuyển thành những phức cảm và khát khao chân nhân đắc ngộ của Hồng Thanh Quang. Tập thơ “Giác ngộ” vừa mới được xuất bản hồi tháng 8.2025 là hành trình tu tập với vô vàn trúc trắc, rối lẫn, hỗn mang của tâm hồn và thế sự. Ta lại gặp Hồng Thanh Quang- người trở về sau những cơn đau, bậc trí giả luôn tự truy đuổi mình tới tận cùng trong hành trình giác ngộ.
Tập thơ “Giác ngộ” được tập hợp từ 330 bài thơ của Hồng Thanh Quang. Đây là tập thơ sáng tác thứ mười của ông, lột tả hành trình giác ngộ để đắc đạo. Con đường đạt tới chân lý không phải là con đường thuần túy. Trong tư tưởng của nhân loại, hành trình tu tập của Đức Phật và Jesu hay các đấng bề trên đều trải qua nhiều gian truân và tột cùng gian khó. Trong văn học hiện sinh, tự do tinh thần phải qua cuộc chiến tinh thần với nhiều khoảnh khắc sinh tử. Hồng Thanh Quang không phải là nhà thơ hiện sinh nhưng trong tập thơ “Giác ngộ” bộc lộ chất hiện sinh rõ rệt, phản ánh một hành trình đi theo quy luật chung của nhận thức mà vẫn mang sắc thái riêng gắn với bản ngã.
Ở “Giác ngộ” có một số khác biệt so với các tập thơ trước của Hồng Thanh Quang. Tập thơ “Chút sen còn lại” như hương sen ngan ngát, mỗi bài thơ là một đóa sen. Tập thơ “Giác ngộ” lại như một cuộc hành trình, mỗi sáng tác tựa như một điểm đến, một trạm dừng chân mà ngay ở trạm nghỉ vẫn đầy suy tư, đấu trí. Cấu trúc các bài thơ có sự phá cách hơn hẳn trước, với các bài thơ ngắn, câu chữ có lúc như rơi vụn, mệt mỏi, nhiều ẩn ức. Các câu thơ văn xuôi của ông như sự trải lòng, có một số bài thơ thể lục bát mang nỗi buồn ước lệ. Hình tượng nhân vật không thuần túy như sen, hay “em” mà đa dạng, nhân vật trữ tình được bộc lộ trong nhiều không gian và thời gian khác nhau, có lúc ồn ào, hỗn tạp, nhuốm tính thế sự. Chất đa đoan trong “Giác ngộ” là của một tâm hồn thơ đau đáu với biến cố chính sự, một người già mệt mỏi nhưng trái tim vẫn đầy nhiệt tình và trách nhiệm với đời, vừa có ý từ chối, buông bỏ mọi sự nhưng lại vướng mắc xiềng xích của trần gian.
Tinh thần thơ mang vẻ trầm mặc phương Đông và có lẫn tinh thần hiện sinh của phương Tây. Những bài thơ tự sự của ông chất chứa tâm sự, nặng lòng hơn trong mọi chuyện. Nỗi niềm thi sĩ nhiều khi được đặt trong những câu thơ sắc ngọt cứa vào lòng, những đợt sóng cuồn cuộn khi đứng trước đổi thay của thế sự, ông chịu sự truy đuổi của chính ông trong cuộc kiếm tìm sự cân bằng. Tinh thần của “Giác ngộ” là một hành trình tu tập, nó từng phảng phất ở các tập thơ trước, nhưng ở đấy, ta thấy nổi bật những mâu thuẫn giữa tồn tại và sống, giữa buông bỏ và trách nhiệm, những ồn ào xô bồ và im ắng, những câm lặng và quẫy đạp ở bên trong. Đôi khi lại có một nỗi buồn đẹp, trang nhã, không dễ khơi được thổ lộ trong những câu thơ mang tính ước lệ:
Thế rồi buồn cứ nhiều thêm
Thương ai thả lá bên thềm rêu xưa
Những câu thơ trên dễ khiến nhớ đến những câu tả cảnh của Nguyễn Du, phảng phất nét thơ Đường nhiều thế kỷ trước. Có lúc sự đau đớn, cô độc, hoài nghi, bám víu vào thơ như chất hiện sinh:
Tôi cần một sự chính danh
Cho cơn bão linh hồn…
Trước sự đổi thay, bất ngờ trước thang giá trị mới, Hồng Thanh Quang hoang mang trước sự cả tin của chính mình, ông tự nhắc bản thân: “Đừng sợ hãi những lời cay đắng/Đừng vội tin những tiếng ngọt ngào!”. Nhắc mình như vậy, ông cũng xác định hành trình tu tập mà đau đớn đến mấy, mệt mỏi đến mấy vẫn không được phép bỏ cuộc. Bởi ông chấp nhận một cuộc đau đớn để trả “nợ” đời, trả nợ thâm tình.
Thì vẫn biết sắp đến rồi ga cuối
Khách đồng hành đã vợi bớt nhiều thêm…
Sao ta vẫn muốn được dài lâu nữa,
hững nợ đời, gắng gỏi cùng em…
(Tháng sáu)
Bao nhiêu đớn đau nhưng Hồng Thanh Quang vẫn giữ nhiều niềm tin và hy vọng. Ông chắc chắn hơn và thấm thía hơn những quy luật, tính tất yếu của hiện hữu “Sau giông bão tất yếu trời lại sáng/ Sa mạc nào cũng không mãi vô biên”.
Sau bao nhiêu giằng xé nội tâm, ông giác ngộ sâu sắc hơn về cuộc đời, con người, về chính mình. Giác ngộ về những hiện diện quanh mình mang tính quy luật như nhân- quả, về những hiện tượng đánh lừa bản chất: “những cú lao như xuống dốc không phanh, những dâng hiến tự biến mình thành sa mạc”. Qua bao nhiêu điểm đến, ông biết con đường lấy chân kinh cực kỳ gian nan. Bản thân sự đa cảm quá đỗi của ông khiến ông ngồi không cũng “sinh chuyện”, huống chi, ông lại là người trải nhiều chuyến đi, điểm đến, những biến cố của chính mình và rất nhiều bạn bè. Những hợp âm của cuộc sống trở thành phức cảm trong chiếc vỏ bình yên khi ông nhớ đạo diễn Doãn Hoàng Giang, hay khi ông nhớ tới những con sông (sông Mã, sông Lam, sông Nhật Lệ, sông Hương, bến Ngự Bình), những cánh đồng, ga tàu, thành cổ, sân chùa (chùa Hương), làng bản…
Trước bao mùa hoa gạo, hoa phượng, hoa sen, và cả “bông hồng không đợi mùa vẫn nở”, ông xác định hành trình chịu những cơn đau cả về thể xác và tinh thần, chấp nhận những già nua, chậm chạp. Trải bao lần “nước chảy bèo trôi”, “độc hành” , “biết phận”. Hồng Thanh Quang có lúc xa xôi “Dẫu sao cũng cảm ơn người/ Để ta hiểu được lở bồi nhân gian…”. Có lúc sự đau đớn nằm ngay ở những câu thơ lý trí về mối quan hệ giữa những con người, rằng “Những chung tay chỉ tốt lúc ban đầu”, “Những sự thật hóa ra là nói dối/ Chân lý nằm ở đáy những niềm đau…”
Qua vụn vỡ, ông nhặt được viên ngọc của mình dưới đáy tâm hồn:
Mình tu không nệ đứng ngồi
Miễn sao vẫn được luân hồi nhân tâm.
(Mình tu)
Hồng Thanh Quang vốn mong muốn giữ nhân tâm cùng với trải nghiệm xã hội khiến ông nhận thức được rằng lười cũng là một dạng tu. Nhưng đó là “lười chạy vạy”, “lười cầu cạnh” chứ không phải lười lao động. Ông khát khao đắc ngộ,  chấp nhân đau trong tu tập và tìm thấy hệ giá trị đó là sự sống, là hạnh phúc, tình yêu. Chàng trai Hà thành hào hoa, yêu cuồng nhiệt, đắm say ngày nào nay đã để tình yêu trở thành trầm tích. Trải qua nhiều cơn đau đớn, bĩ cực, trái tim đa cảm của Hồng Thanh Quang lại phải neo ở những khoảnh khắc chấp chới giữa sinh tử khiến ông nhắc đến sự sống nhiều hơn hẳn. Rằng:
Phận một ngày được sống
Coi như là lộc giời
(Trò chuyện với mèo)
Có thể nói, “Giác ngộ” có lúc mang đến những câu chuyện và mong muốn có vẻ giản đơn nhưng sâu xa lại là thước đo hạnh phúc của con người. Với ông “hạnh phúc khi tới già vẫn sống”. Qua những hành trình của Hồng Thanh Quang, con đường tu tập đang ở một bậc mới, sẽ có ai đó hỏi rằng: liệu giác ngộ có phải sự dừng lại? Tôi nghĩ là không. Người giác ngộ để đi tiếp và sống tiếp, để tiếp tục tu tập trong bể đời, giữ sự sống và giữ lửa. Nếu để ý thể thức thơ, ta sẽ thấy câu kết mở và dấu ba chấm điển hình trong mỗi bài thơ của “Giác ngộ”,  việc luận bàn, nghĩ, hành động trong mỗi bài thơ là một sự mở ra. Quá trình chuyển hóa này là sự lắng lại để sống trong một hành trình đẹp tiếp theo.
9/11/2025
Mai Thị Hạnh Lê
Theo https://vanhocsaigon.com/