Lúc nào ra cổng tôi cũng mong gặp được nhà văn cũng đi ra cổng
từ nhà bên cạnh. Ngày xưa ấy nhà tôi ở số 69 phố Trần Quốc Toản. Ngày xưa ấy
tôi là một cô học trò Hà Nội bé bỏng, cổ quàng khăn đỏ. Nhà kế bên là số 71.
Nhà văn Nguyễn Đình Thi thuê một căn buồng ở đó sống và viết văn.
Một sớm chớm lạnh trên đường Hà Nội mà
tôi thuộc. Một bài ca Người Hà Nội mà tôi vẫn hát… Những gì mà tôi được
nghe về ông. Và bây giờ mỗi ngày, bước chân ra phố là tôi có thể gặp, có thể thấy
thật gần một nhà văn mà tôi luôn suy tưởng. Tôi một cô bé bắt đầu lớn, bắt đầu
có những rung cảm viển vông. Trong tưởng tượng đầy lãng mạn của tôi hình ảnh
thi sĩ, nhạc sĩ thật tuyệt vời. Tôi bị hình ảnh một thi sĩ trong tiểu thuyết nước
ngoài tác động và từ đó cứ hình dung về họ mơ màng như vậy.
Ngày xưa ấy còn cảnh bán nước sôi và thổi cơm thuê. Góc phố
nhà tôi, góc Trần Quốc Toản - Liên Trì có quán như vậy - quán phở ông Xiển,
bánh cuốn bà Cống và cơm nồi, nước sôi. Nhà văn của tôi trong bộ quần áo màu
nâu - bằng vải hay lụa nhỉ - không còn nhớ chính xác nữa, thường hay xách phích
đi mua nước. Người đi và người quay về. Phố Trần Quốc Toản của tôi ngày xưa ấy
yên tĩnh lắm. Phố của những căn biệt thự nhỏ nhắn xây từ thời Pháp thuộc. Tôi
thường ra đứng tựa cửa ngắm con đường nhỏ, thi thoảng có người đi bộ, đạp xe
qua, ngóng gió mát từ đầu hay cuối phố dạt về. Những lúc ấy mà tình cờ nhà văn
cũng đi ra… Tôi đứng và chờ ông đi mua nước quay về. Con người thật của ông khá
gần với hình ảnh thi sĩ mà tôi hằng tưởng. Ông lặng lẽ đi trên đoạn phố - lặng
lẽ trong thế giới của riêng ông. Cứ mỗi lần đi qua nhà 71 là tôi lại nhìn vào.
Có thể ông đang ngồi bên bàn cạnh cửa sổ và cắm cúi viết. Hình như lúc đó nhà
văn đang viết tiểu thuyết Vỡ bờ tập 2.
Tôi cứ giữ trong ký ức cảm xúc của mình và hình ảnh nhà văn
những ngày xưa ấy. Nếu như có nhiều những định nghĩa về hạnh phúc thì chút mơ mộng
của một cô bé vụng dại và thường dấu diếm làm thơ trong trong sổ nhỏ cũng có thể
coi là hạnh phúc - ngắn ngủi, thoáng qua và thơ mộng
Tôi thường thấy ông sau này khi truyền hình phát bài Người
Hà Nội do ca sĩ Lê Dung hát - nữ ca sĩ có giọng hát mà tôi yêu thích nhất.
Tôi đến thăm ông một lần ở bệnh viện cùng bạn văn chương. Bên ông là bà Tuệ
Minh - người có giọng đọc truyện trên đài thật dễ thương mà tôi yêu thích. Tất
cả là tình cờ. Tất cả là phút chốc. Bao đổi thay. Bao chuyện đời đến với mỗi
con người. Nhưng cái gì thuộc ngày xưa ấy, cái gì gọi là ban đầu thường khó
quên. Tôi thật vớ vẩn khi hay thi vị hóa một điều gì đó, một người nào đó và cứ
không đâu.
Tôi đến với văn chương - đây là nói đến gửi thơ đăng báo, in
thơ thành tập, rồi được gọi là nhà thơ - chậm. Tôi ngày xưa ấy - rụt rè, ngượng
nghịu. Tôi ngày xưa ấy bận rộn gia đình. Tôi vẫn viết - viết nhật ký bằng thơ về
tình yêu, về nỗi buồn riêng mình, viết bích báo lúc là học sinh, sinh viên, khi
làm cô giáo. Cũng được giải thưởng thơ ở trường khi là học sinh. Ngày còn bé được
vậy là sung sướng lắm. Nhiều bài thơ tình làm từ thuở sinh viên sau này mới in.
Nhớ lắm bài thơ đầu tiên được in báo Văn nghệ. Người chọn in cho tôi là nhà thơ
Phạm Tiến Duật.
Một người bạn - chị Vân Kim, cô giáo dạy văn, hay viết kịch,
quen nhà văn Phạm Tiến Duật, đã rủ và hẹn đưa tôi đến nhà anh để làm quen. Tôi
đã đến đây, đến chân cầu thang ngôi nhà năm tầng ở khu Trung Tự. Thôi tao
không lên đâu. Tao ngại lắm. Tôi đã nói với bạn mình như vậy. Tôi không là cô học
trò yêu văn lúc bé ở Trần Quốc Toản nữa. Tôi lúc này là cô giáo dạy văn, là mẹ
của những đứa con. Nhưng tôi vẫn là tôi xưa - ngài ngại, sờ sợ thế nào ấy. Nhà
thơ Phạm Tiến Duật ư (?) ngưỡng mộ lắm, cao xa lắm đối với tôi. Khi còn là sinh
viên tôi đã mua được tập Vầng trăng quầng lửa của anh. Thời ấy mua
sách khó lắm. Phải năn nỉ, phải quen biết, phải có tin sách vừa về may ra mới
mua được. Nấn ná rồi hai đứa cũng lên. Nhà thơ cởi mở, nhẹ nhàng nói chuyện với
bọn tôi. Rồi tôi cũng đưa mấy bài thơ chép trên giấy học trò cho anh. Bài thơ đầu
tiên đăng báo Văn nghệ là bài thơ mở đầu tập thơ đầu tiên của tôi, tập VIẾT CHO
MÌNH, nhan đề Mưa mùa hạ - Dễ dàng mưa mùa hạ/ Là tình yêu
của anh/ cái cơn mưa bất ngờ/ làm cho ai ướt áo… Từ bài thơ được đăng Văn nghệ
này, từ quen nhà thơ Phạm Tiến Duật, tôi vượt qua dần dần ngại ngần đến với
thơ, đến với mọi người.
Rồi tôi đi với trại sáng tác ở Hội
Nhà văn Hà Nội nghe các nhà văn, nhà thơ giảng bài, nói chuyện trong đó có nhà
thơ Phạm Tiến Duật. Tôi quen với anh hơn. Một lần đến báo Văn nghệ, tình cờ gặp
nhạc sĩ Trần Tiến. Anh Duật và Trần Tiến thân nhau. Tôi và Trần Tiến cũng có một
thời thân nhau. Loằng ngoằng đi đến lời mời của anh Duật - đến nhà mình ăn
cơm cả Kim Anh và Trần Tiến nhé. Thời gian định rồi. Anh Duật nói Kim Anh
đến sớm giúp anh nấu nướng nhé. Tôi đi chợ cùng anh - chợ ngay bên kia đường.
Các cô bán hàng cứ đon đả mời chào nhà thơ. Thì ra anh Duật cũng hay đi chợ. Anh
không quá xa xôi như tôi hay thi vị hóa các nhà thơ. Một người đàn ông trong
gia đình - đi chợ, nấu cơm, chăm con khi vợ còn đi dạy học xa. Bữa cơm hôm ấy
chỉ có chị Trần Thị Thắng đến (ngày ấy tôi chưa quen và thân với chị như bây giờ).
Trần Tiến đi đâu, tạt vào đâu rồi không rõ… Anh Duật đã đi xa. Trần Tiến chắc
cũng chả nhớ bữa cơm bỏ nhỡ hôm ấy. Đời mỗi người bao cuộc hẹn, nhất là người nổi
tiếng. Chẳng trách đâu. Chỉ nghĩ vậy thôi.
Tôi mời anh đến trường nói chuyện văn chương cho giáo viên và
học sinh toàn trường nghe. Cả trường đều nao nức. Ban Giám hiệu rất trịnh trọng
và cảm động. Anh là nhà thơ lớn mà. Mọi người đều ngưỡng mộ anh mà chưa bao giờ
được gặp gỡ. Như thế đấy, các nhà văn với nhau, gặp nhau luôn, biết nhiều điều
về nhau nên thấy bình thường, đôi khi còn không quý nhau. Với mọi người, với cả
trường tôi được các nhà thơ đến là vui lắm. Khi còn đi dạy tôi hay mời các anh
chị tới. Đã có lần là nhà văn Hòa Vang. Đã có lần là nhà thơ Trần Đăng Khoa…
Nói chuyện ở trường bồi dưỡng hay cụ thể hơn đưa phong bì thấp lắm. Tôi nhớ anh
Duật nói: catse của nhà thơ mà không bằng ca sĩ. Buồn thật. Một buổi ca nhạc tổ
chức cho học sinh chi phí rất cao. Một buổi nói chuyện thời sự, văn học thù lao
ít ỏi. Ngượng quá. Sau này tôi chẳng dám nghĩ đến đề xuất có những buổi ngoại
khóa như vậy. Các nhà văn, nhà thơ nói đều hấp dẫn lắm. Cả trường im lặng nghe,
vỗ tay rào rào, cười ồ vui vẻ. Hỏi về thành công của anh khi đi nói chuyện văn
chương, nhà thơ Phạm Tiến Duật nói ý là - anh chỉ dành hai, ba phần là nói với
thày cô thôi còn là nói với học sinh. Điều anh nói giản đơn mà tiếp thu đâu dễ.
Nhiều người đến nói chuyện kể cả chỉ có giáo viên thôi, nghe nghiêm túc lắm mà
cũng chối. Nói trước cả nghìn đứa trẻ, lại nói về văn học đâu có dễ. Việc dạy
cũng thế thôi. Từ anh tôi hiểu phải dạy văn sao cho học trò chăm chú nghe và
yêu thích.
Gia đình tôi hoạn nạn. Chồng tôi bị tai nạn phải nằm bệnh viện
cả tháng. Bao người quen tới thăm. Cảm thông chia xẻ. Tò mò xem xét. Thôi thì đủ
cả. Anh Phạm Tiến Duật tới, nắm tay chồng tôi và khóc. Nhà thơ mà, xúc động lắm.
Viết đến đây nghĩ đến tình cảm của anh mà nhớ. Anh dành cho vợ chồng tôi tình cảm
đáng yêu của nhà thơ - lãng đãng mà chân tình. Rồi những thời gian qua. Rồi những
lần gặp gỡ… Sau này khi anh ốm nặng 2 vợ chồng tôi tìm đến thăm. Anh trả lời
qua điện thoại ríu rít chỉ đường. Anh ra tận đầu ngõ đón, ôm vai chồng tôi cùng
đi vào. Đấy là lần gần anh nhất, chỉ có anh thôi, vui vẻ - thân thiết cuối
cùng. Sau này tôi có vào viện thăm anh cũng là với mọi người, đứng im lặng góc
giường bệnh. Vĩnh biệt anh. Một bản thơ xin đốt thành tro/ Gửi cho gió hay gói trong
im lặng.
Từ bài thơ đầu tiên đăng báo Văn nghệ tôi đến dần với báo
chí, đến dần với các nhà văn nhà thơ. Tôi nhớ báo Độc Lập nơi mỗi khi tan lớp,
tôi thường tới. Nơi ấy có nhà thơ Ngô Quân Miện, nhà thơ Băng Sơn và nhà thơ
Vân Long. Tôi tìm đến một nơi yên tĩnh. Tôi tìm đến những người mà tôi kính trọng
và có thể đưa các anh đọc những sáng tác mới. Tôi còn viết các bài viết ngắn về
giáo dục in trên báo Độc Lập. Những bài viết xưa ấy tôi hay cắt lại giữ làm kỷ
niệm. Bây giờ những bài viết còn lưu. Nơi báo Độc Lập và các nhà thơ lớn kính
trọng đã khích lệ tôi mạnh dạn, cởi mở để đến với văn chương. Buồn nhất là khi
2 anh Ngô Quân Miện và Băng Sơn đi xa tôi đang trong vòng xoáy của cuộc đời
mình, lấn bấn ở xa với nỗi vất vả của riêng mình. Bây giờ chỉ còn được gặp nhà
thơ Vân Long. Mừng thay khi anh đã cao tuổi mà vẫn đi xe máy, vẫn cười rất vui
và vẫn viết.
Nhớ về những ngày xưa ấy. Nhớ về những cảm xúc văn chương của
mình ngày xưa ấy. Gặp được một nhà thơ nổi tiếng, in được một bài thơ ở báo nào
đối với tôi cũng là một niềm vui. Bây giờ nhiều tuổi rồi, quen biết các nhà văn
nhà thơ nhiều rồi, cảm xúc khi gặp gỡ có khác đi, chỉ niềm vui vẫn có. In thơ
nhiều rồi mà gửi thơ đi đâu vẫn thấp thỏm, thấp thỏm giống như ngày xưa ấy. Cảm
ơn. Cảm ơn những cảm xúc ban đầu rất lãng mạn đã giữ mãi trong sáng tác của tôi
trên cuộc đời này.
Bùi Kim Anh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét