Bùi Giáng - Nhất phiến tài tình thiên cổ lụy

Bùi Giáng - Nhất phiến tài tình thiên cổ lụy

Bên Trung Quốc gọi nhà thơ Lý Bạch là “trích tiên” có nghĩa là ông tiên bị đày nơi đất Trích. Thì tôi cũng đặt nickname cho Bùi Giáng là… trích tiên, nhưng là ông tiên bị trời đày đọa.

Tôi bảo vệ quan điểm ấy ngay từ hồi làm cố vấn văn hóa văn nghệ cho họa sĩ Ớt tức Huỳnh Bá Thành, thời anh còn sống và làm Tổng Biên Tập báo Công An TPHCM đầu  thập niên 1990. Có lần anh hội ý với tôi về kịch bản phim MÊNH MÔNG TÌNH BUỒN (chuyển thể từ tiểu thuyết LUẬT NHÂN QUẢ mà tôi và Huỳnh Bá Thành là đồng tác giả). Anh Thành nói đại khái muốn cho thêm vài phân đoạn về sự có mặt của Bùi Giáng trong phim và hỏi tôi có ô kê không, thì tôi gật đầu cái rụp. Tôi trả lời: “Ô kê, vị trích tiên đó sẽ xuất hiện trong tư thế một đạo sĩ hoặc một nhà hiền triết giả điên để quan sát tấn tuồng   đời”. Huỳnh Bá Thành sửng sốt: “Chú mày phong ông Bùi lên hàng trích tiên sao?” “Đúng. Ông Bùi ra đời để chịu cảnh… nhất phiến tài tình thiên cổ lụy”.

Vườn tượng tại Viện y dược học dân tộc: Bùi Giáng, và phía xa 

bên mặt, www.tcs-home.org/photos/album-2/...jpg/view

Cuộc thí nghiệm của chúng tôi về Bùi Giáng đã làm cho điện ảnh bớt tính… quốc doanh và thêm phần phong phú. Lần đầu tiên lão thi sĩ giang hồ thứ thiệt múa may giữa cõi trần gian ta bà được đưa vào phim đẹp như siêu cao thủ hành khất Hồng Thất Công của kiếm hiệp Kim Dung. Mà so sánh Bùi Giáng là “siêu cao thủ” cũng chẳng sai. Chỉ nội chuyện ông đứng múa may bất chấp trời mưa trời nắng giữa các ngã tư giao lộ để “chỉ đường” xe cộ chạy đúng chiều thay cho đèn xanh đèn đỏ cũng đủ phải… kính nể. Ngày nào cũng làm “cảnh sát giao thông” từ 8 đến 12 tiếng đồng hồ liên tục như thế chứng tỏ nội công ông quả thật phi phàm.

Mùng 2 Tết Quý Dậu vị “Mạnh Thường Quân” của tôi và ông là Huỳnh Bá Thành chết bất đắc kỳ tử. Tôi và ông mỗi người rơi nước mắt một kiểu. Đúng một năm sau vào ngày giỗ đầu vị cố Tổng Biên Tập, chị Ninh (vợ Huỳnh Bá Thành) nói với tôi: “Anh Ba Ớt hồi còn sinh tiền hay nói họ Bùi có hai kẻ chọc trời khuấy nước là Bùi Giáng và Bùi Chí Vinh. Ông Giáng ghé thắp nhang hồi nãy rồi, bây giờ Bùi Chí Vinh đốt cho anh Ba điếu thuốc trên bàn thờ đi”. Coi, tự nhiên tôi và Bùi tiên sinh dù chẳng họ hàng gì với nhau (tuy cùng họ Bùi) nhưng định mệnh gần như sắp đặt sẵn trên cửa miệng của vị Mạnh Thường Quân Ba Ớt. Thật ra định mệnh sắp đặt từ cách đây 25 năm trước. Cách đây 25 năm tôi và mấy huynh đệ giang hồ ngồi cụng ly nửa đêm ở góc chợ Gò Vấp. Trong mấy huynh đệ có Lã Văn Cường, Nguyễn Hải, Hồ Lê Thuần (con trai cố bí thư Thành Đoàn Hồ Hảo Hớn)… Chúng tôi nhậu nhằm vào lúc Bùi Giáng rời chùa Long Huê gần đó ra chợ quậy tưng bừng khói lửa với một cây chổi rách tượng trưng cho ấn kiếm. Gọi là ấn kiếm vì Bùi Giáng luôn vỗ ngực xưng vương bất cứ lúc nào cao hứng. Đêm đó “vua cỏ” Bùi Giáng làm bà con chạy tán loạn và ông múa chổi tiến về phía chúng tôi. Ông vừa đi vừa khạc thơ rồi dòm trừng trừng vào mặt tôi. Trong cơn say xỉn ngất trời, Hồ Lê Thuần xúi tôi đọc thơ đáp lễ. Thế là người ngồi người đứng xuất khẩu thành thi qua lại liên tục. Không biết Bùi tiên sinh “phê” thơ tôi ra sao, chỉ biết Người tự động quỳ xuống bàn chúng tôi dâng cây chổi rách lên và tuyên bố “Đêm nay Trẫm thay mặt cựu hoàng Bảo Đại giao ấn kiếm cho thế hệ trẻ”. Câu nói đầy tính “chính trị” và đối phó của Bùi Giáng bắt buộc tôi phải nhận cây chổi và làm một bài thơ tặng ông tại chỗ, có chép lại nhét túi ông đàng hoàng, xin mạn phép ghi ra đây để người đọc biết sự tỉnh táo và khôn ngoan của Bùi Giáng:

CÁCH LẠY CỦA BÙI GIÁNG

“Liên tồn, l… tiên, liền tôn”

Bác Bùi chưa gặp đồng môn đây mà

Ta hăm bảy tuổi đăng khoa

Bác hơn sáu chục mới là Trạng Nguyên

“Bác đi, bi đát” cơn điên

Để mua trí tuệ “l… tiên, liên tồn”

“Riêng ta” thành “ra tiên” con

Lúc say xỉn vỗ hậu môn cười khà

“Bán dùi Bùi Giáng” xót xa

“Bình Chí Vui” ta vốn là “Bùi Vinh”

Bác không màng nhắc triều đình

Có đâu ta nỡ cố tình làm vua

Chi bằng giữa chợ say sưa

Bùi to Bùi nhỏ đi lùa các em

Kìa sao bác lạy như điên

Đợi ta đỡ dậy chiêu hiền nữa sao?!?

Cuộc hội ngộ thứ hai xảy ra khoảng đầu năm 1990 khi tôi chở hiền thê Hương Lan lúc đó mang bầu đứa con đầu lòng ghé chơi nhà Nguyễn Lương Vỵ, thi sĩ kiêm Trưởng phòng Văn Hóa Thông Tin quận Phú Nhuận. Tại phòng khách có mặt sẵn hai dị nhân Bùi Giáng và Joseph Huỳnh Văn. Sau khi làm thủ tục chào hỏi, Bùi tiên sinh hất hàm với tôi: “Phu nhân của Bùi hậu sinh có chữa hả, đặt tên gì chưa?”. Tôi trả lời rằng chưa thì Bùi Giáng vỗ bàn cái rầm: “Trẫm đề nghị đặt tên cho hậu duệ Bùi hậu sinh là Bùi Vương. Bởi họ Bùi chưa có ai làm vua cả”. Phát ngôn của Bùi Giáng làm cả bàn phì cười, lúc đó tôi giả tảng nhắc lại kỷ niệm cùng với Hồ Lê Thuần và mấy huynh đệ hội ngộ ông ở chùa Long Huê, Gò Vấp. Kỷ niệm sâu sắc đến mức tôi ghi lại bằng bài thơ HỌ BÙI đọc ra trước mặt ông, khiến ông hết sức tự hào:

HỌ BÙI

Ta kiếm hoài một gã họ Bùi

Trong lịch sử từng làm hoàng đế

Chỉ thấy họ Đinh, Lê, Trần, Lý

Thay phiên nhau mặc áo long bào

Gượng cười ba tiếng mà rơi lệ

Bùi gia trang tuyệt giống rồi sao?

Không xưng vương thì ắt cường hào

Ta bỏ sử đi tìm kinh sách

Nguyễn Đình Chiểu đui mà thấy hết

Gọi ngay ông Bùi Kiệm đến chào

Chao ôi thủy tổ nhà ta lạ

Khinh ngai vàng, mê gái thật sao?

Không xưng vương thì ắt xưng tao

Ta bỏ sách đi lùng tứ phía

Chùa Long Huê có người mũ tía

Trải chiếu rơm viết một chữ Bùi

Ta giả nhà sư đi ngắm nghía

Biết rằng Bùi Giáng ghé am chơi

Thế thì dòng dõi nhà ta quậy

Tửu sắc đều say đến bốc trời                                                  

Không lập đế vì ưng rượu đế                                   

Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi

Không lập chúa vì ưng nữ chúa                                 

Thà lên… Bùi mãi, chẳng lên ngôi!

Chỉ cần hai ví dụ có nhân chứng, vật chứng trên đây tôi thiết tưởng độc giả cũng đoán được Bùi tiên sinh điên hay tỉnh. Theo tôi, điên hay tỉnh tùy phản xạ và đề kháng của chính ông khi tiếp xúc với người lạ. Gặp kẻ ác, kẻ vô cảm, kẻ ăn hiếp phụ nữ trẻ con và súc vật thì ông điên tới bến. Còn gặp tâm hồn tri âm tri kỷ đồng điệu thì ông tỉnh táo như “trích tiên” Lý Bạch chứ sao.

Mộ phần Thi sĩ Bùi Giáng. See in Google Earth; 

Share on: www.panoramio.com/photo/7234367

Thực ra định mệnh còn bắt tôi và Bùi tiên sinh đối tửu đối thơ trong những lần gặp nhau. Tôi nhớ có lần hẹn hò với nhà thơ Nguyễn Đức   Sơn (hạ sơn từ núi Đại Lào) tại quán cà phê Hội Văn Nghệ TP 81 Trần Quốc Thảo, Quận 3 thì trời… sắp mưa. Trong lúc “ngồi đồng” vì Nguyễn Đức Sơn chưa đến, tôi trò chuyện với anh Bùi Bảy và Vũ Ngọc Giao cho đỡ buồn. Ai ngờ đang trò chuyện rôm rã bỗng Bùi Giáng vác một túi vải đi đến. Trong bộ cánh “cái bang” Bùi tiên sinh mở túi vải cho bầy chó con chạy lăng xăng rồi múa may một điệu nhảy bộ lạc quanh bàn chúng tôi, sau đó kéo ghế ngồi gấp bởi… trời trút mưa đột ngột. Bùi tiên sinh chỉ mặt tôi rồi phán: “Bùi hậu sinh xuất khẩu ngay một bài thơ về trú mưa cho Trẫm. Thơ hay lát nữa Trẫm đãi két bia”. Dưới sự chứng kiến của những người cùng ngồi, sau khoảng 15 phút bài thơ HIÊN MƯA của tôi ra đời. Bài thơ khiến ông Bùi rất khinh khoái. Xin phép chép bài thơ ra đây cho các bạn thưởng thức:

HIÊN MƯA

Một hôm lãng xẹt mưa rơi

Giọt thưa giọt nặng khiến đời có hiên

Ta vào trú tuổi thanh niên

Chưa hai thứ tóc đã quên thiếu thời

Một hôm lãng xẹt mưa rơi

Thất thanh ta gọi em ơi đỡ buồn

Ngoài hiên đám trẻ bất lương

Coi thường phụ nữ cởi truồng tắm mưa

Trong hiên người lớn chẳng vừa

Nâng ly kể chuyện ngày xưa đa tình

Ta ngồi nghe ngóng văn minh

Uống một mình thấy hai mình ngất ngư!

Sau bài thơ tôi ứng khẩu, Bùi tiên sinh phun một loạt thi phẩm “tiếng lái” của ông. Thơ ông “độc” và “siêu” đúng trường phái Hồ Xuân Hương và tôi cũng tung hai bài thơ tiếng lái là bài QUỐC KỲ và ĐẢO NGỮ HÀNH đáp lễ. Bùi Giáng khoái chí quá tuyên bố: “Khanh là hậu sinh đối với Trẫm về thơ tiếng lái. Khanh thuộc loại “lái dỏm” bởi Hồ Xuân Hương và Trẫm đã làm trước rồi”.

Tôi bật cười và buộc phải chứng minh trường phái thơ “không giống ai” của mình. Đó là kiểu thơ chơi chữ tối đa nhằm xả stress. Cụ thể tôi bỏ các dấu gồm “dấu huyền, dấu hỏi, dấu sắc, dấu ngã, dấu nặng” xuống các mẫu tự của 24 chữ cái hoặc các từ ngữ để chúng hóa thành thơ. Xin thí dụ một vài đoạn ở đây:

BÃO

Giữa cuộc đời giông bão

Ta ruột xé gan bào

Văn miếu nuôi cường bạo

Triều đình nuôi hổ báo

Mình ta nuôi chiêm bao

QUẬY

Ở biển ta là cá quẫy

Sao ngươi đem bỏ mặt quầy

Giang hồ có câu phải quấy

Lẽ nào ta chịu lăn quay

Lẽ nào ta không dám quậy?

THƠ

Có con ong thợ

Không thèm hít thở

Khí hậu đền thờ

Cho nên có thớ

Mật thành ra thơ

Cuối cùng chúng tôi kéo rốc qua quán bia đối diện ăn mừng cuộc tao ngộ chiến thành công tốt đẹp.

Ngày Bùi Giáng mất, xác quàng tại chùa Vĩnh Nghiêm tôi có đến viếng ông. Thức một đêm cạnh quan tài Bùi tiên sinh cùng với bà chị nghệ sĩ Kim Cương (người lo hậu sự cho đám ma Bùi Giáng). Đêm đó chị Kim Cương và điêu khắc gia Phạm Cung đồng ý với tôi rằng sự nghiệp thơ ông Bùi không chỉ nằm trong sáng tác mà còn nằm trong chính cuộc đời của một vị trích tiên. Rằng ông giả điên như một “hành giã”. Thuở còn sống ông chỉ chơi với trẻ con, chuồn chuồn, châu chấu mà không hề quan tâm đến những kẻ hò reo tên tuổi hoặc ăn theo hư danh của mình…

Nhắc về chuyện thương yêu muông thú và bảo vệ môi trường phải nói ông Bùi là người có tình nghĩa số một, ông coi chim chóc cũng như con người. Tôi nhớ có lần gặp ông nằm khóc bù lu bù loa như con nít trước nhà Nguyễn Lương Vỵ bèn ngồi xuống hỏi tại sao thì ông giãy đành đạch mếu máo: “Bùi hậu sinh biết không Trẫm gửi một con chim se sẻ cho Phượng vợ thi sĩ Vỵ chăm sóc nào ngờ con chim sẻ bị con mèo hoang ác ôn mở cửa lồng ăn thịt nên quyết đến đây đòi lại xác con chim để làm đám ma long trọng cho nó”.

Viết đến đây cũng quá đủ để nói về tính cách của ông. Một vị trích tiên “tỉnh trong điên” và “điên trong tỉnh”. Bài viết này dù có muộn màng sau ngày giỗ của ông nhưng cũng là một nén nhang thắp cho bậc tiền bối “nhất phiến tài tình thiên cổ lụy”. Chỉ vì một chút tài tình mà vướng lụy ngàn năm.

Cuối tháng 9-2010

Bùi Chí Vinh

Nguồn: vanchuongviet.org
Theo http://www.bichkhe.org/