Khương Hữu Dụng cả cuộc đời dâng hiến cho thơ

Khương Hữu Dụng cả
cuộc đời dâng hiến cho thơ

Có những ngày bình thường lại làm nên bước ngoặt trong đời. Với người sáng tác, nó làm nên bước ngoặt trong sáng tác. Ngày 17.3.1926 là một ngày như thế với nhà thơ Khương Hữu Dụng.
Đó là ngày cụ Phan Bội Châu đến nói chuyện với học sinh Trường Quốc học Huế. Nếu không có cái ngày đặc biệt đó, và không có mối quan hệ thâm tình sau đó giữa một học sinh “trong Quảng” trẻ trung, đầy nhiệt huyết nhưng đang “giữa ngã ba đường” với một nhà lão thành cách mạng, một nhà yêu nước vang danh khắp trong và ngoài nước, một chí sĩ và một nhà thơ tranh đấu cho độc lập dân tộc, một người yêu nhân dân bằng cả “huyết lệ” của mình, nếu không có cuộc gặp gỡ tình cờ nhưng dường như định mệnh đó, chắc hẳn Khương Hữu Dụng đã là nhà thơ thuộc phong trào Thơ Mới, như nhiều nhà thơ theo học ở Huế ngày ấy.
“Con đường sống của bọn nghèo ta/ Có một, và duy chỉ một, là:/ Tranh đấu luôn và tranh đấu mãi/ Cho ngày mai đẹp hơn ngày qua” (Con đường sống – 1936). Tôi còn nhớ, ngày tôi học cấp 2, đâu như lớp 6 hay 7 gì đó, tôi đã được học bài thơ này trong phần “Văn học cách mạng”. Bài thơ ký tên tác giả Thế Nhu. Sau mấy chục năm tôi mới biết, đó là bài thơ của bác Khương Hữu Dụng. Có thể nói, bác Dụng đã mở đầu sự nghiệp thơ của mình bằng những bài thơ tranh đấu, những bài thơ yêu nước.
Khương Hữu Dụng đã tuyệt đối chân thành với thơ, chân thành với mình và với người. Bắt đầu sự nghiệp bằng những bài thơ thương dân, yêu nước đầy day trở, về cuối đời làm thơ, Khương Hữu Dụng lại “bi bô” hồn nhiên những bài thơ viết cho trẻ nhỏ, những bài thơ tình nồng hậu, trẻ trung:”Khẽ gửi đường dây một nụ hôn/Nụ hôn ủ kín giữa tâm hồn…/Tình ta nồng nhiệt hơn dòng điện/Dù ở hai đầu vẫn ấm hơi” (Nghe điện thoại – 1996)
Ngay sau ngày Toàn quốc kháng chiến 1946, Khương Hữu Dụng đã có “Một tiếng chim kêu sáng cả rừng” – “tiếng chim” ấy là trường ca Từ đêm Mười chín nổi tiếng.
Đây là bản trường ca được viết theo tinh thần “Có cổ phong dùng cổ phong, có thơ mới dùng thơ mới, có thơ tự do dùng thơ tự do” – một trường ca bắc cầu về thi pháp, từ “thơ cũ” chuyển sang “thơ mới”, từ thơ truyền thống chuyển sang thơ hiện đại. Cảm hứng sử thi, sự xúc động ngột ngạt trước một đại cảnh hào hùng và bi thương khi toàn dân vùng lên kháng chiến đã chắp cánh cho trường ca của Khương Hữu Dụng những thăng hoa tư tưởng, thăng hoa hình ảnh, thăng hoa ngôn từ.
Bây giờ bình tĩnh đọc lại, có thể thấy trong trường ca có nhiều đoạn tả kể hơi dài, văn chương có hơi tự nhiên và có vẻ thiếu trau chuốt. Nhưng ta hãy hình dung một cảnh lở núi, ta sẽ thấy thật khó để “trau chuốt” để văn hoa trong hoàn cảnh ấy. Chỉ có trào cuộn, bùng vỡ, tung tóe, sôi sục… Không phải lúc nào người làm thơ cũng có được cơ may để sáng tác trong tâm trạng như thế, được viết hết mình vì chính những điều thiêng liêng và gần gũi như thế. Những hy sinh chói lọi có, thầm lặng có đã được ngợi ca trong tác phẩm này, một trong những trường ca đầu tiên của nền văn học cách mạng Việt Nam, và là trường ca thành công nhất trong những ngày đầu Toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp. Hùng thiêng sông núi đã nhập vào ngòi bút Khương Hữu Dụng, khiến thi sĩ viết được những dòng thơ xuất thần, quật khởi: “Tay trao tay, dìu, kéo tới/ Chân theo chân, dò, né bên/ Lên: bám vào mây, xuống: bíu gió/ Trượt chân: suối cuốn một làn rêu!”.
9/8/2023
Thanh Thảo
Nguồn: Báo Thanh Niên
Theo https://vanhocsaigon.com/