Nữ nhà thơ Cát Du và những nỗi niềm sâu lắng

Nữ nhà thơ Cát Du và
những nỗi niềm sâu lắng

Nữ nhà thơ Cát Du tên thật là Nguyễn Kim Dung. Chị tốt nghiệp Đại học Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, nguyên là cán bộ Chi cục Hải quan tỉnh Bình Dương, hiện sinh sống tại thành phố Thủ Dầu Một, Bình Dương. Các tác phẩm của chị đã xuất bản: Cảm (2004), Nàng (2010). Tập thơ Cảm của chị từng đạt giải A Giải thưởng Huỳnh Văn Nghệ giai đoạn 2000 – 2005. Năm 2012 Cát Du được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam và là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam đầu tiên của tỉnh Bình Dương.
Những năm gần đây, Cát Du tham gia các hoạt động nhiếp ảnh. Có lẽ chị muốn tìm khoảng trời sáng tạo mới. Tuy vậy, chị vẫn nặng lòng với thơ và có thêm nhiều tác phẩm đạt độ chín, đánh dấu bước phát triển mới trên con đường sáng tác của mình như: “Không rõ nguồn cơn”, “Ngày hôm nay trôi chậm”, “Chuỗi nguyên”, “Em không mang nổi một tình yêu mạnh hơn nỗi chết”, “Đã chiều rồi sao thơ không đến?” …
Cũng như bao phụ nữ khác, Cát Du luôn nặng tình với quê hương, với mọi người xung quanh và cuộc đời mình đang hằng sống. Tấm lòng của chị thật bình dị, đôn hậu và sâu lắng. Những tháng ngày cách xa, chị nhớ lắm “cánh đồng mùa cũ”, nhớ bao kỷ niệm những ngày xưa (“Mẹ” – Cảm). Chị yêu quý biết bao những khoảnh khắc tươi đẹp của cuộc đời. Chị sợ những khoảnh khắc ấy trôi qua mau. Chị băn khoăn, dục giã:
“Dậy đi nào
Mai Nụ ơi
Các bạn em đã váy xòe vàng chóc
Đang hây hẩy đợi tình
Mà em còn ngáy ngủ
Sao chẳng chịu hé mi
Không sợ lỡ mất cái xuân thì
Thoáng qua?”
(“Xuân thì” – Cảm)
Chị đớn đau trước cái chết của người dì, người mà chị xem như người mẹ thứ hai (“Mẹ ơi!” – Nàng). Chị xót xa khi chứng kiến cái nghiệt ngã đáng thương của một người em gái:
“Em là một quả xanh tròn trĩnh, dễ thương.
không bụi
Lâu dần bụi phủ lên em một lớp dày.
không xóa
Tôi vẫn nhận ra em trong lớp áo – bụi mù
Tôi ấn thử vào em, căng tròn, xanh ngắt
Bụi vỡ ra, vỏ xanh vỡ ra
Em úng rồi!!!
Em úng rồi trong chiếc áo rất xanh”
(“Chín sớm” – Cảm)
Nỗi niềm của Cát Du trong thơ được bộc lộ qua nhiều cảnh huống, nhưng chủ yếu qua tình yêu. Đó là tâm tình của một người phụ nữ có tâm hồn nhạy cảm, sâu sắc, giàu lòng vị tha và khát vọng vươn tới sự hoàn mỹ nhưng kém may mắn. Nàng khao khát yêu và được yêu, được an vui trong niềm hạnh phúc đủ đầy. Nàng cảm nhận đến tận cùng nỗi đau chia cắt. Nàng cố bứt phá để vượt qua những ẻo le, ngang trái, nhưng rồi có lúc nàng cảm thấy như đang “đi trong mê lộ”. Dù sao, người đời vẫn rất quý mến nàng, bởi trải qua bao “cát bụi”, tâm hồn nàng vẫn bình dị, sáng trong, tính cách nàng vẫn dịu dàng, đằm thắm.
Trước hết, người phụ nữ trong thơ tình Cát Du có một tấm lòng đa cảm và đôn hậu. Nàng luôn cảm nhận rất rõ thanh âm của tình yêu, dù là những lời “thầm thì” từ “một trái tim lạc lõng” tình cờ nàng gặp bên đường:
“Sáng nay tôi ra phố
Gặp tình duyên bất ngờ
Một trái tim lạc lõng
Rơi bên hè phố vui
Chợt gọi tôi thầm thì:
“Em yêu! Này em yêu!”
(“Ra phố” – Cảm)
Nàng khát khao một tình yêu – lẽ đương nhiên là một tình yêu chân chính. Nàng  hiểu rằng, khác với các loại vật dụng có thể ra ngoài tiệm đặt lấy, tình yêu nếu đặt được phải đặt ở tiệm của Thượng đế. Nhưng, tiệm của Thượng đế ở đâu? Nàng băn khoăn, tiếc nuối:
“Giá như em biết
Thượng đế đã ngủ quên
Không thổi linh hồn vào pho tượng
Em sẽ mách cho Ngài:
“Còn một chiếc xương sườn cô đơn”
(“Em cần” – Cảm)
Nàng buồn khi tình đến muộn:
“Quạnh hiu chiều buồn, mắt đỏ
Bâng khuâng một lối đi về”
(“Buồn” – Cảm)
Rồi với giác quan đầy nhạy cảm và tinh tế của người phụ nữ có trái tim nồng cháy, nàng bắt gặp và nhận ra những biểu cảm kỳ diệu của tình yêu:
“Con mắt tình yêu không dấu vào đâu được
Cứ nhìn theo em đằm đằm
Theo chiều em bước
Ngó nghiêng
Con mắt tình yêu không lẫn vào đâu được
Cứ ve vuốt tay em nồng nàn
Nồng nàn
Đôi môi tình yêu cứ chum chúm gọi mời
Chỉ đôi chân là đứng lại
Sợ gió vô tình gặp tình si”
(“Con mắt tình yêu” – Nàng)
Nàng mơ màng, ước vọng:
“Anh!
Nếu có một ngày em rơi vào ký ức anh
Anh hãy cầm tù em lại
Để em được một mình trong miền nhớ của anh
Về hạt cát đi rong
Anh!
Nếu có một ngày em rơi trong mắt anh
Hãy khép mi thật chặt
Để em được một mình trong mắt anh
Hình hạt cát đi rong…”
(“Cát” – Nàng)
Nàng cảm nhận rất rõ những nấc thang cảm xúc khi yêu và được yêu, dù là những biểu hiện giản đơn nhất:
“Thân thể ngủ chỉ bàn tay thức
Bàn tay thức đánh thức bàn tay
Hai bàn tay xôn xao cùng dậy
Nắng nhập nhòa chúng nó vào yêu”
(“Bàn tay” – Cảm)
Nàng trân trọng biết bao niềm hạnh phúc khi được thực hiện thiên chức thiêng liêng của người phụ nữ. Hãy nghe nàng thủ thỉ với người mẹ kính yêu của mình trước niềm hạnh phúc to lớn ấy:
“Mẹ có nghe trong gió mùa thi thoảng
Tiếng đâm chồi nẩy lộc của mầm xanh?
Con cũng đang mùa như thế
Ôi, mẹ sẽ có một nụ hồng nhỏ nhoi bụ bẫm
Kêu: “bà”
(“Mẹ” – Cảm)
Câu thơ “Con cũng đang mùa như thế” thật bình dị, dễ thương, chất chứa biết bao niềm vui, niềm tự hào và mãn nguyện. Nhưng rồi một ngày nàng cảm thấy tình yêu sao quá mong manh:
“Đêm
Thở dài thườn thượt
Người đàn ông trở mình
Người đàn bà trở mình
Chỉ chiếc gối là im thinh
Chiếc gối lắng nghe
Tiếng đồng hồ thở gấp
“Khúc khắc, khúc khắc”
Con thằn lằn trên tường tắc lưỡi:
Sao nhịp đập chẳng đều nhau?
Nhịp chẳng đều nhau!”
(“Đêm” – Cảm)
Cái “nhịp đập chẳng đều nhau” ấy cuối cùng cũng dẫn tới sự ẻo le, bất hạnh. Nàng cảm nhận đến tận cùng nỗi buồn đau khi phải lẻ bóng, cô đơn ngay trong ngày lễ tình nhân:
“Ngày Valentine em ngồi ngắm mưa
Nước mắt của ai nhiều đến vậy?
Chắt từ nỗi buồn nào ra?
Nỗi buồn lớn quá!
Hèn chi
mưa vỡ òa
Em có khóc không?
mà nước mắt cũng vỡ òa
trong mắt em
mằn mặn”
(“Ngày Valentine” – Nàng)
Nàng bảo rằng không đợi, nhưng sao nàng nhận thấy “hình như dấu rêu mòn một chút/ như có dấu chân ai?”. Nàng bảo nàng biết “người dưng” “đi mãi không về” nhưng sao tai nàng cứ lắng nghe “tiếng xe ngoài ngõ?”. Nàng van lơn: “Chỉ cần có ai đó để cười”. “Nàng rút rỗng mình ra” để hình bóng người ấy không còn bên nàng “mà sao vẫn nặng”. Nàng muốn “vứt nỗi buồn đi”, muốn “thoát” khỏi nỗi nhớ, muốn “trốn sau mây” nhưng sao thấy mông lung quá. Nàng đi một mình trong đêm và bàng hoàng thốt lên:
“Sao chân em đen thế
Em dẫm phải bóng mình ư?
Ừ, em dẫm bóng mình
Bóng mình đen          
Chân em đen
Chân đen chạy khỏi bóng đen
Bóng đen chộp bàn chân nhỏ
Á!
Chân nhỏ tõm vào đêm
Thút thít
Thút thít
Có tiếng nấc
Đen!”
(“Đen” – Nàng)
Nàng nhận ra mình với một phiên bản có lẽ là khác hẳn với chính nàng của ngày hôm qua:
“Người đàn bà lười
Ngủ muộn
Chẳng thèm mơ
Sáng ngày chẳng thèm mở mắt
Nàng đắm chìm trong thẳm đêm
Tìm kiếm chân dung mình
Không thấy chân dung màu gì
Cũng chẳng có hình dong
Chỉ thấy
Thân phận đùng đục và trái tim trong suốt…
Người đàn bà bừng mắt
Thấy mình trong suốt
Chẳng có hình dong.”
(“Người đàn bà lười” – Nàng)
Qua bao biến cố, nàng ráng lắng nghe và suy ngẫm nhưng chỉ cảm nhận được những âm thanh và hình ảnh mang “nỗi buồn vạn kiếp”; ráng “ngồi thiền” để bình tâm tìm ra “nguồn cơn” nhưng cuối cùng chỉ thấy mình “u mê” như đang“đi trong mê lộ”:
“Người đàn bà không rõ nguồn cơn
Lắng nghe những âm thanh soàn soạt dưới bụng mình
Những thanh âm rất lạ
Như trồi lên từ nỗi buồn vạn kiếp
Trồi lên gương mặt người tình
Nỗi buồn u u…
Người đàn bà thiền lâu mà không ngộ
Khi ngộ rồi lại có một u mê
Người đàn bà đi trong mê lộ
Hốt nhiên lại gặp gió trời
Thổi toang!”
(Không rõ nguồn cơn)   
Nàng muốn giải thoát những éo le, ngang trái, muốn tìm một chỗ đứng với ước vọng thiết tha:
“Để có thể bắt đầu
Khi em muốn
và kết thúc
lúc em cần
mà vẫn trong một chuỗi
chuỗi nguyên
không xáo trộn
vạn ngày
yêu”
(Chuỗi nguyên)
Chẳng rõ liệu nàng có được điều ước vọng ấy hay không? Chỉ biết, qua bao nỗi buồn đau, nàng vẫn giữ được tâm thế cân bằng, vẫn có được hành vi xử sự nhân văn, đúng mực, vẫn xanh tươi nỗi yêu đời và niềm khát vọng đẹp đẽ. Một buổi chiều – chắc là một buổi chiều đẹp trời – nàng trông ngóng “chàng” thơ:
“Đã chiều rồi sao thơ không đến?…
Có phải thơ về thăm cánh đồng mùa lũ
Lúa sông Hồng có trĩu hạt không?
Có đi ngang qua đền Trưng Nữ
Thắp giùm em một nén nhang trầm
Tiện ghé Tràng An một tí
Thăm đền thờ hai đức Đinh Lê
Về Ba Vì đi lên núi Tản
Thăm Sơn Tinh cùng với vua Hùng
Chiều Hồ Gươm mênh mang nỗi nhớ
Sóng bồn chồn nghe khúc biệt ly…
Hay thơ về ngang qua Ải Bắc
Ngồi sụt sùi nhỏ lệ khóc Sao Khuê
Gió trùng trùng thơ về Pác Bó
Ánh sao khuya dằng dặc lối về”
Thì ra, nói là nàng ngóng chờ thơ nhưng nguồn thơ đã có sẵn trong lòng. Vóc dáng thơ khỏe khoắn, cường tráng, oai linh như một thiên thần. Thơ mang một sứ mệnh thật cao cả, thiêng liêng. Nàng vui mừng reo lên:
“Thơ về rồi
Về rồi
Thơ vươn vai Phù Đổng
Gánh trên vai hai chữ san hà
Chạy băng băng”
(Đã chiều rồi sao thơ không đến)
Thơ Cát Du là nỗi niềm sâu lắng được bộc bạch như những lời tâm sự thủ thỉ. Có lẽ Cát Du đã luôn lắng nghe tiếng lòng mình để ghi lại những rung động từ miền sâu thẳm nhất. Cũng vì vậy, ranh giới giữa nội dung và hình thức thể hiện trong thơ chị gần như bị xóa nhòa. Người đọc ít cảm nhận được sự dụng công của tác giả bởi mỗi chữ, mỗi câu đều hòa nhập với cảm xúc của chủ thể. Nỗi niềm Cát Du như đã “chín” sẵn trong lòng và được thốt ra một cách tự nhiên, không cầu kỳ, tô vẽ. Thật ra, đó là kết quả của một quá trình lao động nghệ thuật hết sức nghiêm túc của tác giả. Toàn bộ các sáng tác của Cát Du là một chuỗi thống nhất. Những vấn đề trên đây đã tạo nên một giọng điệu, một phong cách rất riêng của hồn thơ Cát Du, và đó là điều rất đáng quý ở thơ chị.
13/5/2024
Nguyễn Quế
Theo https://vanchuongphuongnam.vn/