Xin đừng trách đa đa
“Xin Đừng Trách Đa Đa” - Huyền Sử Một Loài Chim Hay Chính Mối
Tình Bí Ẩn Và Huyền Hoặc Của Nhạc Sĩ Võ Đông Điền?
“Tôi đã trở về thăm mảnh đất Bình Dương thân yêu. Bên
dòng sông xanh mang theo tuổi thơ hoa bướm và cả tuổi thanh xuân chôn kín những
nỗi buồn.
Tình yêu đến với tôi như những cánh lục bình mang đầy hoa tím
trôi lênh đênh, dập dìu trên sóng nước buổi hoàng hôn...Rồi tôi ra đi, hành
trang tôi mang theo là những mảnh vở của trái tim chất chứa nhiều kỷ niệm của
quê hương... Xin đừng trách người ơi!” (MNP)*
Tôi đến viếng thăm HVHNT tỉnh Bình Dương nằm đối diện bên
dòng sông Sài Gòn vào những ngày cuối tháng 12 năm 2008 để thực hiện một nhiệm
vụ quan trọng là thăm viếng nghiã trang QĐBH của nhóm QGNT Heritage giao phó.
Những ngày mùa đông khí hậu Bình Dương thật ấm áp. Những cơn gió từ dòng sông
thổi vào mát rượi và làm rung động, xao xuyến những hàng cây trồng dọc ven bờ.
Bình Dương thay đổi nhiều quá! Và khi tôi trở về, tôi đã trở thành
người lạ .
Người tôi gặp đầu tiên là nhà thơ Trần Bình Dương. Đôi mắt
anh sáng lên khi nhìn thấy tôi. Anh hỏi “Em về bao giờ? Bao giờ đi?”
Tôi ngồi xuống bên cạnh và đáp “Em sẽ đi sau Noel.” Trần Bình Dương chưng hửng
hỏi “Uả, sao đi sớm vậy. Ở lại ăn Tết với tụi anh nữa chớ.” Tôi cười và lắc đầu
“Em không có ngày phép lâu hơn hai tuần”. Trông anh già, gầy, xanh xao hơn bảy
năm trước. Tôi hỏi thăm anh được vài câu và thấy anh đang ngồi bên quán cóc bên
đường uống cà phê với bạn bè nên tôi phải vào trong văn phòng của HVHNT. Tôi vẫn
nhớ cái nghèo của chúng tôi, cái nghèo đã đưa đẩy chúng tôi trở thành bạn bè
văn nghệ. Tôi vẫn thương mến qúy anh như ngày xưa. Tôi không biết anh đang bị bịnh
nặng. Và năm nay, vào ngày 8 tháng 4 năm 2010, tình cờ lên mạng, tôi đọc được
bài thơ Chu Ngạn Thư đăng trên báo điện tử VCV khóc anh làm tim tôi đập hụt một
nhịp vì đau đớn. Vậy là Châu đã vĩnh viễn bỏ chúng tôi ra đi. Còn đâu lời hẹn
trở về thăm Châu. Khi anh Võ Đông Điền cho tôi biết tin anh bệnh thì tôi lại ngại
đến nhà viếng thăm vì sợ làm phiền.
Tôi xuất hiện bất ngờ khiến anh Võ Đông Điền ngỡ ngàng. Anh
buông tờ báo xuống, khuôn mặt rạng rỡ nụ cười. Giọng nói miền Nam, quen thuộc, ấm
áp của anh rót vào tai tôi: “Em về hồi nào vậy?”. Tôi đáp: “Tối thứ sáu vừa
qua. Anh vẫn như xưa, không già đi và không bao giờ thay đổi.” Anh hỏi tiếp:
“Chừng nào em đi? Em có ở lại ăn Tết với tụi anh không”. Tôi cười cười đáp: “Em
chỉ có 2 tuần nghĩ phép thôi. Em sẽ đi sau Noel.” Anh lại hỏi: “Sao em đi sớm vậy?”.
Giọng nói Anh cảm động và rất vui. Tôi cũng mừng rỡ khi gặp anh và nhiều văn
nghệ sĩ như nhà thơ họ Lê, nhà thơ Nguyễn Công Dinh, nhà biên khảo
Nguyễn Hữu Học, nhạc sĩ Phan Hữu Lý , Ca sĩ Thăng Long nhà thơ Tiến Đường, nhà
văn Phan Hai, Thảo Đường, Phạm Hùng, Huỳnh Bạch Yến, anh Tư Phúc... Tất cả các
anh chị là những người bạn tâm giao của tôi hơn 30 năm. Tôi vẫn còn giữ mãi những
ấn tượng tốt đẹp về các văn nghệ sĩ đã cùng tôi chia sẻ vui buồn trong những
ngày tháng long đong đầy khổ hạnh.
Nhạc sĩ Võ Đông Điền vẫn như xưa dù chúng tôi xa nhau hơn 20
năm. Anh và tôi dạy chung một trường. Anh là giáo sư âm nhạc, còn tôi dạy văn.
Anh giản dị, hiền hậu, ít nói. Trên khuôn mặt thầm lặng của anh chỉ có đôi mắt
trầm tư, buồn buồn, đa cảm như ẩn chứa một vùng trời mênh mông của cây trái,
sông nước Bình Dương. Đôi mắt đó như nói với tôi tất cả những nốt nhạc mà anh
đã gởi vào từng ca khúc. Tôi viết văn nhưng văn của tôi chứa nhiều lửa làm rát
bỏng những khuôn mặt đạo đức giả và quyền thế của Hiệu Trưởng, Hiệu Phó và những
tay nịnh hót trong trường. Ngày tôi rời Việt Nam không ai hay biết và ngày tôi
về cũng không ai hay. Tôi ra đi âm thầm và trở về cũng âm thầm không ồn ào. Tôi
như một chiếc bóng lặng lẽ đến và đi. Bạn bè cũ gặp lại nói rằng tôi vẫn giản dị
như ngày xưa. Tôi không phải là những Việt Kiều rủng rỉnh tiền đô ăn chơi vung
vít, khoe của, khoe tiền.
Sau hơn 20 năm, tôi chỉ gặp nhạc sĩ Võ Đông Điền hai lần. Lần
đầu tiên năm 2001, tôi gặp anh trong phòng văn nghệ và ôm vai anh trong một
phút để nói vài lời từ biệt. Tôi thoáng thấy đôi mắt anh ngỡ ngàng, vui vui rồi
lắng đọng lại đó một câu hỏi? Ai đây? Anh đang tham dự một cuộc họp nên tôi ra
về. Tôi nghĩ anh không còn nhận ra tôi.
Đây là lần thứ nhì, tôi gặp lại anh. Hai anh em ngồi kể chuyện
cho nhau nghe. Anh rất ít nói, ai nói gì anh chỉ lắng nghe và cười. Tôi kể cho
anh nghe những ngày sống xa quê hương. Mỗi khi nghe ai hát bài “Quê Hương” tôi
lại nhớ nhạc sĩ Giáp Văn Thạch và người bạn gái của tôi (người yêu anh). Khi
nghe ai bài hát “Xin Đừng Trách Đa Đa” tôi lại nhớ đến Võ Đông Điền. Tôi nhớ bạn
bè, nhớ quê hương Bình Dương tha thiết. Tôi hỏi anh: “Anh sáng tác bản nhạc
“Xin Đừng Trách Đa Đa” vào lúc nào vậy?”. Anh nói đùa một câu: “Em đi mấy năm
sau thì anh nhớ em nên sáng tác bài hát nầy. Vậy có vừa lòng chưa?”. Tôi cười
vì biết anh chỉ nói đùa. Tôi lại hỏi anh: “Lần trước em trở về Việt Nam chắc
anh không nhận ra? Anh còn nhớ em mặc áo gì không?” Anh đáp: “Nhớ chứ. Em mặc bộ
đồ đen. Khi anh họp xong, anh đi tìm em thì em đã biến mất”. Anh lấy trong tủ
ra hai cái diã DVD tặng tôi: “Quê Hương Những Khúc Tình Ca” gồm có 12 bản nhạc
chọn lọc, và “Cánh Hoa Bay” gồm 8 bài ca cổ nhạc. Anh giỏi cả tân nhạc và cổ nhạc.
Anh cũng như tôi yêu bài hát Quê Hương và Cánh Hoa Dầu của nhạc sĩ Giáp Văn Thạch.
Anh cho tôi biết anh sáng tác bài hát “Xin Đừng Trách Đa Đa” vào tháng 9 năm
1993. Đúng hai năm, sau khi tôi rời khỏi Việt Nam. Tôi rời Việt Nam vào ngày 19
tháng 9 năm 1991 và ngày cưới của tôi vào tháng 9 năm 1993. Tháng 9 tôi lên xe
hoa rời bỏ cuộc sống cô đơn. Tôi nghĩ đây chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Bài
hát ra đời chỉ được phổ biến trong tỉnh và thỉnh thoảng được phổ biến trên đài
phát thanh của tỉnh Bình Dương. Mãi đến năm 1999 bài hát nầy mới nổi tiếng và
được nhiều người biết đến khi được ca sĩ hải ngoại trình diễn. Những nhạc sĩ tỉnh
lẻ, người miền Nam dù có tài cũng ít được ai quan tâm, biết đến. Vì truyền
thông ở Việt Nam sau năm 1975, chỉ bơm hơi, tiếp sức, thổi bong bóng cho người
Miền Bắc XHNC. Cho đến hôm nay, những bản nhạc ca ngợi lãnh tụ hay chế độ XHCN
một thời được hát rĩ rả đến nhức óc mỗi ngày trên truyền hình, truyền thông báo
chí tại Việt Nam đã thực sự bị đào thải.
Nhạc sĩ Võ Đông Điền sinh năm 1952 tại xã Phú Thọ, Thị Xã Thủ
Dầu Một, Bình Dương, Việt Nam. Anh là giáo sư Âm Nhạc trường Cao Đẳng Sư Phạm
Bình Dương. Anh sáng tác hơn 100 ca khúc dành cho người lớn và trẻ em. Anh say
mê tân nhạc nhưng cũng rất ghiền cổ nhạc nên cũng dành thời gian viết hơn 40
bài hát cổ nhạc được giới ca cổ rất yêu thích. Những năm gần đây, những hảng
phim truyện Việt Nam vẫn mời anh viết ca khúc cho phim như bài hát: “Ký Ức Một
Miền Quê”, “Xuân Trên Đồi Bằng Lăng”, “Bóng Mát Cuộc Đời”, “Em Tôi”, “Bến
Mơ”... Tất cả những ca khúc của anh ngân nga như những bài ca dao, dân ca đưa
chúng ta trở về quê hương Việt Nam yêu dấu trong vòng tay của mẹ hiền, bên chiếc
võng đong đưa lời ru ngọt ngào, êm đềm của mẹ, trong cánh diều bay vun vút trời
xanh, trong cánh hoa bằng lăng tím ngát, hay bên dòng sông muôn đời hiền hoà có
dòng nước trôi xuôi, có con đò đưa khách sang sông. Và chúng ta có thể tìm nơi
những ca khúc của anh tình yêu quê hương đất nước, tình yêu con người nở hoa bất
tận. Đặc biệt, tình yêu trai gái là đề tài thật lãng mạn, thật đẹp và thơ mộng
luôn ẩn hiện trong suốt những dòng nhạc sâu lắng dịu dàng và tha thiết của người
nhạc sĩ miền sông nước mênh mông như bài hát “Bất Chợt Ta Nhìn Nhau”:
“Bất chợt em nhìn anh, lắng nghe từng kỷ niệm. Bất chợt anh
nhìn em, nhớ những ngày xa xưa. Ta quen nhau, ta yêu nhau, ta xa nhau chẳng nhớ
độ nào. Dòng sông xanh đã trôi đi theo tháng năm âm thầm sóng vỗ. Tuổi ngây thơ
đã trôi đi theo ước mơ, có chăng là nỗi nhớ, nhớ...”
Nhịp đi của nhạc biến hoá tài tình ở đoạn cuối phần một của từ
“nhớ...” Từ điệu Slow Surt, nốt Fa kéo dài đến La, chuyển tiếp đến Si và cao
vút, ngân nga đến Đô...(Tacet).
Tình yêu đó đã trở thành dĩ dãng xa xuôi, có chăng chỉ còn là
kỷ niệm không bao giờ tìm lại được. Em yêu ơi! Dòng đời đầy ghềnh thác, biết
bao nhiêu chông gai, cay đắng lỡ làng. Ngỡ rằng tình xưa như một giấc mơ nhưng
tôi đã gặp lại em, ánh mắt xưa ngập tràn bao nhung nhớ, và trái tim nhạc sĩ thổn
thức:“ ...Tình yêu xưa ngỡ phôi phai như giấc mơ, cung đàn đã lỡ. Đập gương xưa
có thấy đâu trong bóng gương...vỡ tan lỡ làng...Tình cờ gặp nhau đây, tưởng rằng
phôi phai, buâng khuâng người em gái....” Và niềm hối tiếc sâu xa đã tràn
ngập hồn người nhạc sĩ đa tình. Anh viết: “Sao không như ngày ấy, ngày em tròn
hai mươi tuổi. Sao không như ngày ầy, để anh mãi còn đôi mươi”. Ai cũng có tình
yêu và trong mỗi chúng ta ai cũng có những mối tình dang dỡ. Do đó, bài hát làm
rung động người nghe vì nó đã khái quát được những cuộc tình thơ ngây, lãng mãn,
nhưng cuối cùng chia ly và đầy hối tiếc.
Trong DVD có 12 ca khúc, phần lớn được các ca sĩ trong nước
và hải ngoại hát trong chương trình Thúy Nga Paribynight như “ Tiếng Hát Chim
Đa Đa, Xin Đừng Trách Đa Đa, Bất Chợt Ta Nhìn Nhau, Em Tôi...” Với giọng ca
truyền cảm, ca sĩ Quang Linh đã trình diễn xuất sắc những ca khúc của
nhạs sĩ Võ Đông Điền. Ca sĩ Tâm Đoan với “Đêm Giao Thừa Nghe Một Khúc Dân Ca”,
Hương Lan trong nhạc phẩm “Bình Dương Một Khúc Tình Quê”, Hoàng Lan trong bài
“Người Đẹp Bình Dương”, Cẩm Ly với hát bài “Những Cánh Diều Quê Hương”, Trung Hậu
trong bải “Nhớ Quê”, đôi song ca Trọng Phúc và Hà My đã trình bày bài “Mưa
Xuân” thơ Nguyễn Bính, nhạc Võ Đông Điền và “Bình Dương Hương Sắc Dịu Dàng” do
Trọng Phúc và Hạnh Nguyên trình bày.
Nhạc sĩ Võ Đông Điền và nhạc sĩ Giáp Văn Thạch sinh ra và lớn
lên ở Bình Dương, nên tình yêu của anh dành cho mảnh đất trái ngọt cây lành,
nên thơ và hiền hoà nầy một tình cảm sâu đậm. Trong tuyển tập nhạc anh ký tặng
cho tôi do nhà xuất bản Trẻ Sài Gòn ấn hành có tất cả 40 ca khúc, có bốn bài
hát mang tên Bình Dương: Người Đẹp Bình Dương, Bình Dương Hương Sắc Dịu Dàng,
Bình Dương Một Khúc Tình Quê, Trăng Bình Dương. Và trong DVD có 12 ca khúc, đã
có 3 bài hát mang tên Bình Dương. Ngay cả trong những bài hát khác, lời ca cũng
mang hình bóng Người Đẹp Bình Dương như bài “Miền Đất Tôi Yêu”: “Tôi yêu Bình
Dương, chẳng biết yêu thuở nào. Tôi yêu Bình Dương, yêu từng góc phố không tên.
Một dòng sông mênh mông sông nước. Một con đò đưa khách sang sông...”.
Trong hàng trăm ca khúc anh viết, bài hát “Xin Đừng Trách Đa
Đa” đã gây một tiếng vang lớn trong và ngoài nước. Nó đã đưa tên tuổi anh lên vị
trí xứng đáng với tài năng của anh trong dòng âm nhạc Việt Nam.Tại sao? Bài hát
như một huyền sử về một loài chim xuất hiện trong dòng văn học, ca dao, dân ca
Việt Nam. Một loài chim ít ai biết đến. Tôi chưa bao giờ thấy và biết đến con
chim Đa Đa, cho dù, tôi đã sống cả tuổi thơ trên dòng sông Sài Gòn tỉnh Bình
Dương. Con chim Đa Đa chỉ có trong ca dao, dân ca miền Nam mà tôi thường nghe mẹ
tôi hát từ thuở ấu thơ: “Chim Đa Đa đậu nhánh Đa Đa. Chồng gần không lấy lại lấy
chồng xa. Mai sau cha yếu mẹ già. Chén cơm đôi đủa, chén cà ai bưng (dâng)”. Nhạc
sĩ Võ Đông Điền đang gởi gấm tâm tư và trái tim cho ai? Nếu bài hát chỉ nói về
tình yêu trai gái trong luỹ tre làng thì nó không có giá trị phổ quát, gây ấn
tượng sâu đậm cho những người xa xứ có thân phận lạc loài. Nó cũng chỉ làm một
trong những bài hát đơn giản nói về tình yêu trai mà tôi sẽ quên nhanh như bao
nhiêu bài hát khác. Tôi là người đã bỏ xứ ra đi khi tuổi còn xuân, lứa tuổi cần
tình yêu và đang yêu. Nhưng tôi đã không còn dám yêu ai. Tôi rời khỏi Việt Nam
và lấy chồng xứ lạ. Tôi là một trong những người thấm thía và hiểu sâu sắc bài
ca anh viết. Nhưng cho đến nay, tôi cũng không thể nào hiểu được người con gái
nào đi vào hồn anh sâu lắng đã khiến những nốt nhạc kia chơi vơi, buồn bả và
xót xa: “Rồi con chim đa đa ngẩn ngơ đứng trông về chốn xa. Còn âm vang câu ca
ngày em bước chân đi theo chồng...Nhìn mây trôi mênh mông nơi quê chồng em còn
buồn không?..”. Câu hát vừa hờn trách vừa dịu dàng và đầy lòng vị tha. Anh
hỏi người con gái anh yêu rằng em lấy chồng nơi quê người em còn buồn như xưa
hay em đang vui duyên mới trong số phận ly hương? Câu hỏi như xoáy vào tâm hồn
những ai rời bỏ quê hương để lấy chồng xa xứ. Anh trách sao người con gái vô
tình và tại sao không lấy chồng gần mà lại lấy chồng xa, để “chim bay biển Bắc,
anh tìm biển Nam”. Và anh lại trách vì sao tình đôi ta phải chia lìa “...Ai
làm. Ai làm cho hạt mưa tuôn. Ướt con bướm vàng khi đậu nhánh mù u. Chim chuyền
nhành ớt, nhành dâu, lấy chồng xa xứ biết đâu mà tìm..” Giọt mưa sa hay nước mắt
của người con gái rời khỏi quê hương đã làm ướt đôi cánh của con bướm vàng đậu
nhánh mù u. Nội dung lời ca đơn giản, mộc mạc, gần gủi nhưng đã mang một dấu ấn
quan trọng về những biến động xã hội, lịch sử và thân phận người phụ nữ Việt
Nam trong giai đoạn mở cửa và tiếp cận thế giới bên ngoài ( bài hát ra đời
tháng 9 năm 1993). Đồng thời nó cũng khái quát và dự báo về những cuộc
tình dang dỡ, chia ly của kẻ ở người đi. Nó như một hồi chuông báo động thảm trạng,
số phận những cô gái làng quê Việt Nam từ Bắc vào Nam vì hoàn cảnh gia đình, xã
hội phải rời bỏ nơi chôn nhau, cắt rúng, nơi ruộng vườn có lũy tre xanh, có đồng
ruộng, sông nước hiền hoà để chấp nhận lấy chồng Đài Loan, Đại Hàn... như một cứu
cánh để giải thoát cuộc sống cơ hàn, đói khổ ở quê nhà. Những cô gái trẻ đẹp,
thơ ngây, trong sáng đã mơ ước đi tìm một cuộc sống mới tốt đẹp hơn nơi chân trời
xa lạ. Những cô gái vì chén cơm manh áo và cuộc sống tăm tối đói rách truyền
miên đã phải làm vợ những người ngoại kiều mà mình chưa bao giờ biết mặt, biết
rõ lai lịch họ là ai. Những cuộc hôn nhân môi giới, gã bán vì tiền đã đẩy hàng
triệu phụ nữ Việt Nam phải làm vợ những tên vô học, già nua, tàn tật, bịnh hoạn.
Bất hạnh hơn là đôi khi họ bị bán vào động mãi dâm và suốt đời chôn trong chốn
bùn nhơ. Họ như những con thiêu thân lao vào ánh sáng rồi chết gục mà không ai
biết đến.
Bản nhạc gợi hồn người xa xứ, như một bài ca dao, dân ca mang
âm điệu buồn quyến rũ, êm ả ru ta vào cõi bềnh bồng của những mối tình câm lặng,
tan vỡ, đầy hoài niệm và nhân bản.
Lời hát sau cùng đã lập lại tựa đề bài hát chứa chan tình người
“Xin em Đừng Trách Đa Đa, xin em đừng trách Đa Đa...”. Đó là những lời an ủi,
chia sẻ, cảm thông “xin đừng trách người đi...vì đâu...vì đâu em ra đi!? Nhạc
sĩ Võ Đông Điền đã viết bài hát nầy cho ai? Cho một người tình? Một cô bé hàng
xóm đã có tuổi thơ và một thời hoa mộng bên lũy tre làng hay một bóng hồng nào
mà anh đã yêu thầm lặng? Con chim Đa Đa chỉ là một huyền sử. Có chăng nó chỉ tượng
trưng cho mối tình bí ẩn và huyền hoặc mà người nhạc sĩ đa tình đã chôn sâu vào
tận đáy lòng.
Chú thích:
Tôi tìm trên các sách báo và internet về loài chim
Đa Đa. Nhưng tôi vẫn chưa thể hình dung ra được chim Đa Đa là loài chim gì?
Hình dáng ra sao? Chỉ xin cung cấp cho quý vị biết sơ qua về nó như sau: Chim
đa đa thuộc Lớp (class) Aves (Chim), Họ (familia) Phasianidae, Loài ( species)
F. pintadeanus (thuộc họ Trĩ). Loài chim Đa Đa thường xuất hiện ở Việt
Nam, Campuchia, Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Myanma, Philippin, Thái Lan. Chúng sống
trong các khu rừng nhiệt đới. Người Việt Nam còn nghĩ nó là con chim Quốc vì tiếng
kêu của nó. Chim Quốc thuộc họ Gà Nước (Rallidae) nhóm Porzana, tiếng Anh gọi
là Crake. Nó còn được lại gọi là chim Gia Gia (còn gọi là Đa Đa -
cũng do tiếng kêu của nó) tức gà Gô hay Giá Cô 鷓鴣 (Tự
Điển Thiều Cửu), có tên Anh: Chinese francolin, thuộc họ Gà.
23/2/2009Mây Ngàn PhươngTheo https://www.vanchuongviet.org/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét