Chất thơ của hình tượng người đàn bà trong thơ Vũ Thị Minh Thu

Chất thơ của hình tượng người đàn bà 

trong thơ Vũ Thị Minh Thu

Cảm nhận đầu tiên đến với tôi khi đọc thơ Vũ Thị Minh Thu cho thấy tác giả này có một hồn thơ tinh tế, dung dị, giàu nữ tính và duy cảm. Điều quan trọng, thơ trữ tình của chị có chất thơ, có thi ngôn, thi tứ và giầu thi ảnh là những yếu tố quan trọng làm nên một bài thơ, một gương mặt thơ.

Cho đến nay, tác giả Vũ Thi Minh Thu đã in 3 tập thơ “Có một thời để nhớ” - NXB Hội Nhà văn năm 2014; “Khúc hát ru” - NXB Hội Nhà văn năm 2016; “Miền hoa nắng” - NXB Hội Nhà văn năm 2019. Ngoài ra, chị có nhiều thơ in trên các báo như: Tạp chí Văn nghệ Quân đội, báo Người Hà Nội, báo Người Cao tuổi và nhiều báo khác.

Trong hơn ba chục năm làm nghề giáo viên, thơ ca đã đến với chị như một định đề của nghiệp “Trồng người” với những trăn trở về bảng đen, phấn trắng, với câu hỏi tự vấn trong bài thơ “Cái thước” dưới đây:

Đời bao nhiêu cái cong

Cớ sao mi lại thẳng?

Đường đời không bằng phẳng

Thác ghềnh và gieo neo

Cái thẳng tìm ở đâu

Sau cái nhìn đằm thắm

Hay là sau nét phấn

Uốn cho đời thẳng ngay

(Cái thước - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Cái mong muốn dùng nét phấn của mình để uốn cho đời thẳng ngay trong câu thơ nói trên bao đời nay vẫn là mơ ước nhân văn của nhiều thầy, cô khi bước lên bục giảng. Những tâm sự, những trằn trọc, những kỷ niệm gắn bó với bao lớp học sinh và mái trường thân yêu trong nghiệp “trồng người” đã mang đến cho thơ Vũ Thị Minh Thu một khoảng trời riêng sáng trong với nhiều dự cảm tốt lành:

Khắc kỷ niệm vào tim

Những ngày thơ mộng nhất

Tán bàng thôi xao xác

Bằng lăng già lặng im

Ngẩn ngơ chiếc bảng đen

Phấn nằm yên trong hộp

Nét chữ nào nghuệch ngoạc

Ký tên trên áo trò

Tà áo dài mộng mơ

E ấp sau khung cửa

Bạn - tôi thành thiếu nữ

Giữa trưa hè nắng tươi

Dù có đi muôn nơi

Vẫn nhớ về trường cũ

Nơi ta từng gắn bó

Suốt hành trình tuổi thơ

(Tan trường - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Sau những bài thơ năm chữ ngọt ngào và nhiều xúc cảm, tôi cho rằng cái chất thơ chính lắng đọng của thơ Vũ Thị Minh Thu lại nằm trong những bài thơ lục bát khá nhuần nhuyễn và giầu biểu cảm chiêm nghiệm mà bài thơ viết về nhà thơ Hàn Mặc Tử dưới đây là một dẫn chứng khá thuyết phục:

Đồi thi nhân, viếng thi nhân

Một chiều ngược gió mây vần vũ mây

Vẳng trong ngọn cỏ, lá cây

Tiếng ai kể khúc đắng cay phận người

Thi nhân ở trốn cao vời

Trong tay đức mẹ ru hời giấc tiên

Biển xanh sóng hát dịu êm

Hình như thôn Vĩ trăng lên mái lầu

Cô em gánh thóc qua cầu

Trời chang chang nắng sao đầu bỏ không?

Gạo chưa trắng, nước chả trong

Nào ai đã thoát qua vòng trầm luân

Cả đời tìm một chữ “xuân”

Bây giờ “xuân chín” thi nhân xa rồi

Tâm hương thắp đỏ góc trời

Câu thơ bỏng rát lòng người vẫn đây

(Viếng mộ Hàn Mặc Tử - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Những bài thơ lục bát như trên cho thấy nữ tác giả này là một cây-thơ lục bát khá tài hoa với cách chọn chữ, gieo vần khá kỹ và sắp xếp các hình ảnh thơ, các cảm xúc thơ trong một bố cục có chủ ý của mỗi bài. Nói như vậy để thấy, tác giả Vũ Thị Minh Thu đã vượt được qua giai đoạn “bản năng thơ” để hướng tới giai đoạn “tiềm năng thơ” được khai phá bởi những “kỹ năng thơ” bước đầu trong việc dựng tứ thơ cho mỗi bài trong một “nhãn quan thơ” của ý tưởng:

Hỏi vay chút nắng của trời

Chút mưa của đất, chút lời của thơ

Vay xưa- một chút ngu ngơ

Và nay - vay chút dại khờ tuổi hoa

Tình cờ mây trắng lượn qua

Vay luôn một chút cho xa hóa gần

Đôi bờ một dải sông Ngân

Ngưu Lang - Chức Nữ âm thầm đợi nhau

Vay nỗi nhớ - Vay niềm đau

Vay ân tình cũ nặng sâu trong lòng

Vay em một chút má hồng

Ngàn năm sau trả…Nợ lòng còn mang

(Vay - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Với kiểu dựng tứ thơ như bài “Vay” nói trên, nếu tác giả thơ quá lạm dụng một kỹ thuật không còn mới theo cách phát triển bài thơ trên một đề từ như “Vay” rồi “Nợ” đến “Đòi” rồi “Trả”… thì sẽ tạo ra một hiệu ứng “sáo rỗng mới” trong thơ mà người viết không dễ nhận ra, để đôi khi lại cứ ngỡ đấy là sự sáng tạo trên một đề từ. Thơ lục bát ở dạng trữ tình tự sự đã được Vũ Thị Minh Thu ghi nhận như một tiếng lòng, một điệu hồn với rung động nội tâm có khi chỉ bằng một đôi nét chấm phá:

Vô tình

tay chạm

phải tay

Trái tim

loạn nhịp

Ô hay

Vô tình

Mắt ai

chạm phải

mắt mình

Sóng đâu

mà đất

vô tình

ngả nghiêng!

(Vô tình - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Cũng với những xao động con tim đầy nữ tính, nhưng ở trong bài thơ tình “Giữ em lại đi anh!”, tác giả đã chọn được một tứ thơ khá độc đáo khi nói về sự rung động thổn thức của một người nữ trước tình cảm của người khác phái dành cho mình. Cái hay của tứ thơ này chính là tâm sự chân thành đã nâng cao vẻ đẹp của một người đàn bà khi nói với người thân yêu hãy tìm cách giữ trái tim chị lại, bởi tình yêu đích thực của người đàn bà chỉ dành riêng cho một người, bất chấp những khoảnh khắc xao lòng trong cuộc đời.

Giữ em lại đi anh

Khi em đang lưỡng lự

Khi em chưa gục ngã

Khi tim còn biết đau

Giữ em lại đi anh

Em sắp hư rồi đấy!

Trái tim đang run rẩy

Khi người ta đến gần

Lòng dạ cứ bồn chồn

Mong mỗi chiều gió lặng

Khi hoàng hôn buông xuống

Em đợi chờ nhành xuân

Giữ em lại đi anh

Đừng để em xa mãi

Chẳng như xưa khờ dại

Khi nhìn vào mắt nhau

Lẽ nào người đến sau

Lại hơn anh nhiều thế

Một nghìn đêm có lẻ

Cho chuyện tình mong manh

Giữ em lại đi anh

Em sắp hư rồi đấy…

(Giữ em lại đi anh - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Từ trữ tình cảm xúc muốn được sẻ chia, khơi gợi đến trữ tình tâm trạng mong được vỗ về, đồng cảm đã làm nên chất thơ của nỗi đời, nỗi người trong không ít bài thơ của nữ tác giả này.

Chiều nghiêng nắng, đổ ra sông

Chị ngồi bến vắng mà hong tóc thề

Gió lùa ngọn cỏ ven đê

Ngỡ chân ai bước lối về ngõ hoang

Đưa tay lược, chạm trăng vàng

Bâng khuâng chị níu mấy hàng cỏ lau

Thuyền trăng trôi ngược về đâu

Mà cô quạnh bến, mà đau đáu lòng

(Bến vắng - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Trong bài thơ trên, nỗi buồn cứ phảng phất lưu dấu trong từng câu, từng chữ, từng hình ảnh nhưng nó không nặng nề đến độ bi thiết khi người đàn bà ngồi bên dòng sông cuộc đời, chợt thấy duyên phận của mình chỉ là một bến vắng mà ánh trăng tình yêu từ thuở tóc thề đã một đi không trở lại. Bài thơ ngắn mà đọng, hơi thơ tưởng dịu nhẹ mà lại chan chứa, tình thơ ngỡ thoáng qua mà còn lay động, vậy là đủ sức khắc họa, đủ sức ghi dấu cho một hình tượng thơ là “người chị” còn trở đi, trở lại trong thơ Vũ Thị Minh Thu:

Chị về soi bóng vào chiều

Nhuệ Giang lơ lửng niềm yêu thuở nào

Gói tình dải yếm đem trao

Để mây theo gió bay vào mênh mông

Lỡ rồi qua một khúc sông

Đò xưa, bến vắng…mình không thấy mình

Dở dang một gánh mưu sinh

Chiều nay có kẻ tự tình cùng mưa…

(Tự tình - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Mấy câu cuối của bài thơ trên cho thấy chất thi sĩ đã làm nên gương mặt thơ của nữ tác giả này. Hình như thơ đối với chị không chỉ là những khoảnh khắc ngẫu hứng được gợi lên cảm xúc hướng ngoại mà còn là sự rung động sâu sa, tự vấn của tâm trí hướng nội mà bài thơ “Người đàn bà trong đêm” sau đây cho thấy Vũ Thị Minh Thu đã có đủ phẩm chất của một tác giả thơ với đầy đủ ý nghĩa đích thực của nó:

Người đàn bà khắc khoải trong đêm

Tấm chăn mỏng không đủ ngăn làn gió

Nó rung lên theo từng nhịp thở

Nghe nao lòng sẽ sắt lúc đầu đông

Người đàn bà ngước mắt ngó mông lung

Đêm dày đặc không một lời đáp lại

Đâu mất rồi chuỗi ngày xa ngái?

Đêm lạnh lùng như một kẻ vô tâm

Người đàn bà đối diện với tháng năm

Tim rạn vỡ khi mùa đông chợt đến

Người ra đi với bao hứa hẹn

Mà nay còn tăm cá, bóng chim thôi

Đã đi tìm khắp chốn cùng nơi

Đêm buông xuống với tấm tình hoang oải

Chiếc lá rơi sao không về cội

Nghiêng ngả chốn nào trong bão táp mưa sa?

Người đàn bà vùng vẫy trước phong ba

Băng tuyết cuốn trôi dòng đời xô đẩy

Không gian lạnh lùng tìm hoài đâu thấy

Xa mất rồi ngày tháng… tuổi xuân ơi

(Người đàn bà trong đêm - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Qua mấy bài thơ nói trên, cho thấy hình tượng người đàn bà là một chủ thể trữ tình, một chủ thể cảm xúc chính trong thơ Vũ Thị Minh Thu với nhiều góc độ yêu thương, nhiều nỗi niềm, nhiều ẩn ức, nhiều trăn trở, dằn vặt, nhiều nỗi người cần được sẻ chia, thông cảm. Đó cũng là hình tượng của người Mẹ đã hy sinh cả cuộc đời mình cho chồng con, cho quê hương, cho những năm tháng đau khổ, gian truân trên cõi đời này mà bài thơ “Nhớ mẹ” của chị đã ghi khắc công ơn lớn lao của người mẹ bằng những vần thơ:

Một ngày se lạnh giữa đông

Gió đìu hiu gió, cánh đồng ướt sương

Lọc từng tấc đất quê hương

Tìm trong sâu thẳm nắm xương mẹ hiền

Mảnh cong nào giống lưỡi liềm

Nuôi con mẹ giấu nỗi niềm khổ đau

Mảnh nào kể khúc nông sâu

Thờ chồng, nuôi mẹ, áo nhàu vá vai

Mảnh nào mỏng, mảnh nào dai

Nước non gánh cả hai vai hao gầy

Bao lần giặc bắt tù đày

Tấm thân còn một khúc này mà thôi

Nhẹ bàn tay chút em ơi!

Mẹ đang yên giấc dưới trời quê hương

Đã đành hai ngả âm dương

Muốn đi cách núi, về - đường mắc sông

Đời người sắc sắc, không không

Hèn, sang cũng tấm lụa hồng mà thôi

Tiễn Người về phía xa xôi

Khói trầm cay mắt. Mẹ ơi! Thôi đành!

(Nhớ mẹ - thơ Vũ Thị Minh Thu)

Sau 3 tập thơ đã in, tôi có cảm nhận tác giả Vũ Thị Minh Thu đang bước vào giai đoạn chín tới và sung sức nhất của đời thơ mình. Điều quan trọng, trong những bài thơ sắp tới, chị phải làm mới thơ mình bằng cách vượt lên những cảm xúc trữ tình duy mỹ đã trở nên dễ dãi, sáo mòn của thơ vần điệu để thắp lên mạch thơ mới nghiêng về phía khắc họa lý trí bằng những hình tượng thơ mới, biểu tượng thơ mới hướng tới đời sống xã hội của con người đương đại những tháng năm này.

HAI BÀI THƠ CỦA TÁC GIẢ VŨ THỊ MINH THU IN TRÊN TRANG THƠ DỰ THI CỦA BÁO VĂN NGHỆ SỐ 31 RA NGÀY 1-8-2020:

KHÔNG CẦN CHO TÔI

Tôi biết anh không còn là của tôi

Từ buổi sáng ngày hôm ấy

Cô ta nói với tôi: anh là của cô 

Rằng anh yêu cô hơn mạng sống của mình

Anh cần cô ta như cơm ăn, nước uống, như khí trời để thở

Tôi không có gì anh cần ngoài đôi bàn tay và mối tình đã cũ

Thứ tình yêu không thể sẻ ra để ăn

Không để được trên bàn cho anh nhìn thấy

Vậy tôi cần gì cho anh?

Không còn như thời chiến tranh

Cũng không như thời xưa người ta nói “túp lều lý tưởng”

Anh xa tôi.

Phải rồi anh xa tôi

Không tiếc nuối

Không níu giữ 

Tôi lao vào bóng đêm của sự tuyệt vọng

Trong mơ tôi tự nói với mình:

Anh  không cần cho tôi.

LỜI CỦA SÓNG

Em thầm thì với anh
Lời của sóng nói về biển cả
Lời con thuyền nói cùng đại dương
Lời của  con thú hoang
nói về những cánh rừng yên tĩnh

Em dại dột bên anh
Để trái tim nói lời sâu thẳm
Rằng sóng muốn hôn bờ
giữa biển lớn mênh mông

Em dữ dằn với anh
Khi anh là con thiên nga bay vào biển bão
Bỏ lại trên bờ...
sự trống trải cô đơn

Khi anh về bên em
Ngôi nhà bình yên
không sóng lớn

Em dịu dàng bên anh
Áp bờ môi nóng bỏng
Mặc cho sóng xô bờ
Giữa cát trắng mênh mông…

 Hà Nội tháng 6-2020

Nguyễn Việt Chiến
Theo http://vanvn.net/