Một bài thơ hay đầy ắp phương ngữ Nam bộ dễ thương và tài hoa

Một bài thơ hay đầy ắp phương ngữ
Nam bộ dễ thương và tài hoa

Buổi trưa, ở một vùng sâu sông nước thuộc Vên Vên, Gò Dầu Hạ, bỗng nghe văng vẳng tiếng Cẩm Ly hát có lẽ từ trong radio ở một chiếc thuyền hạ bạc ven sông Vàm Cỏ: “Bậu qua phà Rạch Miễu. Qua lẽo đẽo theo sau… Áo bậu đỏ cánh kiến. Da bậu vàng phù sa…”, lòng chợt nôn nao quá đổi. Mới hồi hổm chạy xe từ Mỹ Tho đất Tiền Giang băng băng qua cầu Rạch Miễu thăm xứ Bến Tre. Chiếc phà Rạch Miễu còn sót lại, buồn hiu hắt cạnh con sông Tiền mơ mộng. Tất cả chỉ còn lại là ký ức xa lắc, xa lơ… như đám mây trên trời trôi về phương vô định…
Buồn, mở Smartphone, vào Google, tra từ khóa “Bậu qua phà Rạch Miễu”, hiện lên bài hát “Phải lòng con gái Bến Tre” của nhạc sĩ Phan Ni Tấn, phổ thơ của thi sĩ Luân Hoán. Tìm kiếm nữa, ra bài thơ với các tựa đề “Phải lòng con gái Bến Tre” rồi “Tình thơ Luân Hoán”… Đọc một mạch bài thơ trên mạng, cảm xúc dâng trào theo từng câu chữ tài hoa mà chơn chất. Hóm hĩnh mà đằm sâu với những phương ngữ “rặt ri” Nam Bộ dễ thương cùng các địa danh và tên người của xứ sở miệt dừa, sông nước Tiền Giang. Nhớ những đêm Hàm Luông, men rượu Phú Lễ…
Nhà thơ Luân Hoán
Song cái cảm giác tựa đề của bài thơ cứ theo ám ảnh, cùng một câu thơ chỉ có 4 chữ “ Hờn giận cù lao…/ cáu tức cầu Ba Lai”, mà tra trên mạng cũng cứ trêu ngươi câu thơ bỏ sót. Thời may cơ duyên được trao đổi qua Email cùng thi sĩ Luân Hoán, hiện đang định cư tại Canada, mới biết bài thơ mang cái tựa là hai câu thơ 7 chữ : “ Ta may mắn được làm thi sĩ/ Nhờ đã phải lòng gái Bến Tre” mà một số người đã tự ý sửa đổi lại như đã nói ở trên! Và cũng theo thi sĩ Luân Hoán, một con người gốc gác Quảng Nam, có thời gian chinh chiến ở Quảng Ngãi lại rất am hiểu ngôn ngữ và địa danh ở Bến Tre thật đáng khâm phục. Thi sĩ cho biết. Bài thơ dài gồm 35 khổ, mỗi khổ 4 câu, sáng tác từ năm 1990, in trong tập thơ “Cám Ơn Đất Đá Trổ Thơ/ Lòng Ta Hạt Bụi Vu Vơ Bám Hoài” vào năm 1991, do NXB Kinh Đô ở Houston ấn hành, họa sĩ Vi Vi vẽ bìa. Cuối cùng là câu thơ bị sót một chữ, nguyên văn là: “hờn giận cù lao Ốc/ cáu tức cầu Ba Lai…”. Vậy là rõ, cám ơn những chi tiết mà Thi sĩ đã cung cấp.
Trở lại bài thơ mà nhạc sĩ Phan Ni Tấn đã trích và phổ nhạc, được nhiều ca sĩ tài danh chọn hát như Phú Danh, Phi Nhung, Cẩm Ly, Đàm Vĩnh Hưng, Tố My… và được đông đảo bạn trẻ cả nước yêu thích. Tác giả Nguyễn Võ Khang Hạ đã viết một bài dài đăng trên báo Đồng Khởi, tờ báo của tỉnh Bến Tre, trong đó có đoạn: “Bài hát “Phải lòng con gái Bến Tre” (thơ: Luân Hoán – nhạc: Phan Ni Tấn) gần đây được công chúng yêu nhạc đón nhận. Lời bài hát với những đại từ nhân xưng “qua”, “bậu” tuy xưa nhưng lại là những lời tán tỉnh khá dễ thương của một “gã thương hồ” với một cô gái Bến Tre nên được giới trẻ yêu thích. 
Đặc biệt, lời bài hát nhắc đến nhiều địa danh nổi tiếng của Bến Tre. Đáng tiếc là theo thời gian, một số địa danh đã trở thành quá khứ hoài niệm vì nhiều lý do khác nhau. Dù còn tồn tại hay không, những cái tên đất, tên sông, tên cồn, tên chợ… đã trở thành “thương hiệu” tạo nên cốt cách, diện mạo của con người Bến Tre. Đối với các chàng trai đã từng “phải lòng con gái Bến Tre” chắc cũng thuộc lòng lời người xưa: Nết đất nết người.”
Đúng, hai đại từ danh xưng “qua” và “bậu” là hai từ rất xưa, được người miền Trung và cả miền Nam sử dụng trong quá trình đi mở đất, đã in dấu ấn vào ca dao như “ Ví dầu tình bậu muốn thôi/ Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra…” hay trong văn chương của Hồ Biểu Chánh, Phi Vân… Ngày nay, một số người già, lớn tuổi ở quê vẫn còn sử dụng, chẳng qua là để thay cho hai từ “chàng, nàng” hay “anh, em” song có một cái gì đó rất chơn chất, mộc mạc và thật dễ thương. Bên cạnh là hàng loạt các từ như “ lẽo đẽo, ngoay ngoảy, hổng nghe, cầm đậu lòng, mắc cỡ, giả bộ, quắn quíu phát khùng, cáu tức, bén rễ, hết xẩy, phất phơ” chỉ là những phương ngữ đâu cần những gọt dũa sang trọng hay đài các mà cũng thấm đậm hồn người? Đó chính là cái tài hoa của Thi sĩ.
Toàn bài thơ nhắc đến 8 lần câu “bậu qua (sang) phà Rạch Miễu” như một khẳng định chuyến phà ắt là từ Mỹ Tho qua Bến Tre và trên 28 lần gọi tên các địa danh của Bến Tre trong đó có cả xưa và nay, mà chưa chắc người Bến Tre bây giờ đã nắm rõ. Ví như địa danh “trường Nam Phương” một trường dạy “Nữ công gia chánh” có từ những năm 1950, nơi có nhiều cô con gái đẹp theo học “công dung ngôn hạnh”. Bài thơ ngoài tình cảm nhắn gửi gái trai, còn nặng trĩu những tâm tư với các nhân vật lừng danh của xứ dừa Nam bộ như Nguyễn Đình Chiểu, Phan Thanh Giản, đặt biệt là nhân vật văn chương Lục Vân Tiên và nhân vật dân gian “ông già Ba Tri” hay “ông Đạo Dừa” in sâu vào tâm khảm người dân xứ dừa. Bài thơ còn nhắc đến những cây trái miền sông nước như chôm chôm, măng cụt, sầu riêng v.v… cùng với “ghe bầu, xuồng ba lá” làm nên một sắc thái rất riêng và sinh động của một vùng quê hiền hòa, hiếu khách.
Nào đâu phải chỉ là lời tỏ tình của “ có nhớ gã thương hồ” “lẩn thẩn sầu bán thơ” mà còn là mong ước cháy bỏng của tình nghĩa thủy chung trai, gái và cả với đất nước quê hương để mà “bóng dừa vương áo mỏng/ in đậm chùm yêu thương…”. Nói không ngoa, từ trước đến nay chắc có lẽ chưa có bài thơ nào hay hơn bài thơ này khi nói về Bến Tre?..
TRẦN HOÀNG VY
Nguyên văn bài thơ:
Ta may mắn được làm thi sĩ
nhờ đã phải lòng gái Bến Tre
bậu qua phà Rạch Miễu
qua lẽo đẽo theo sau
Tiền Giang sông Cửu rộng
cứ xem mình của nhau
áo bậu đỏ cánh kiến
da bậu vàng phù sa
mắt bậu xanh nước biển
tim bậu hồng lòng qua
phà băng nghiêng sóng vội
rạo rực hồn mênh mông
mắt bậu buồn quá đỗi
thương đời cù lao Rồng?
nhớ ai ngó Cồn Phụng?
phải lòng ông đạo Dừa
hay tương tư ống khói
tàu Nhật chìm năm xưa
bậu sang phà Rạch Miễu
ngoay ngoảy về Bến Tre
qua quyết lòng ở rể
năn nỉ hoài không nghe
hổng nghe mà ngoái lại
hỏi ai cầm đậu lòng
ngớ ngẩn qua chợ Giữa
cầu Chẹt Săy, Mỹ Lồng
bậu về Lương Hòa hả
hay Lương Qưới, Giồng Trôm?
guốc quau rụng tiếng lá
thoang thoảng mùi hương bần
bậu về miệt Hương điểm?
hay Sơn Đốc, Giồng Tre?
Ba Tri nồng muối ngấm
biển hát đất nằm nghe
bậu sang phà Rạch Miễu
bậu qua bắc Hàm Luông
về Cái Mơn, Thạch Phú
rừng lá ngút ngàn buồn 
qua đi đi theo bậu
hát nho nhỏ trong lòng
thơm thơm mùi măng cụt
mùi sầu riêng, chôm chôm 
bậu ơi trời dẫu rộng
nhưng đâu bằng nhớ mong
sông rạch như gân máu
man man nỗi mặn nồng
dùng dằng chi nữa bậu
tay nắng nắm tay hồng
mắc cỡ chi giả bộ
chạm nhẹ hồn vai gần
bậu sang phà Rạch Miễu
về Càu Móng Tân Hương
bóng dừa vươn áo mỏng
đọng xanh chùm yêu thương
qua theo vào Bình Đại
qua theo bậu đến cùng
ghe bầu, xuồng ba lá
quanh quẩn nẻo thủy chung
qua theo vào Sóc Sải
hôn ô rô cóc kèn
bẻ gai chích máu vẽ
nụ thơ tình sáng trăng
thơ thơm thơm mùi nhớ
mùi khép nép làm duyên
mùi hơi Nguyễn đình Chiểu
mùi tình Lục Vân Tiên
bậu sang phà Rạch Miễu
về thăm trường Nam Phương
lắc lư xe thổ mộ
ớ sao mà dễ thương
ví dù không ống kính
tài danh Lê Quang Xuân
lòng qua thay dương bản
lộng lẫy nét thân thương
ví dù bút không bén
như Nguyễn Thị Ngọc Nhung
như Phan Thị Trọng Tuyến
cũng thắm thiết thơm lừng
qua thương thương bậu quá
buổi sáng chờ buổi trưa
buổi chiều đợi buổi tối
ngày tháng không nhốt vừa
bậu sang phà Rạch Miễu
mây nghiêng theo ngập ngừng
huống chi qua thi sĩ
không quắn quíu phát khùng
hờn giận cù lao Ốc
cáu tức cầu Ba Lai
hồn theo đuôi hứng bóng
cớ sao cà lăm hoài?
ước chi đôi thần ngỗng
quậy lòng sông Bến Tre
cho bậu giật mình sợ
qua kề vai bao che
bậu ơi tin qua chớ
lắng lòng nghe qua thề
trước thần Phan Thanh Giản
nếu như mà u mê
bậu sang phà Rạch Miễu
tìm ông già Ba Tri
làm mai cho nhau hả
đời đẹp, đẹp quá đi
lòng em phơi dưới nắng
lòng qua bén gót chân
lòng qua nương hạt bụi
được thở được bâng khuâng
bớ chàng Ngô Nguyên Dũng
bớ nàng Cao Bình Minh
ta qua phà Rạch Miễu
lênh đênh theo giọt tình
mách giùm ta, quẹo trái?
quẹo phải? hay thẳng luôn
giữa lòng ngã ba Tháp
chân vấp hồn nhớ thương
bậu ơi đừng khó đễ
yêu thật hay giả vờ
coi chừng qua bén rễ
sang phần đất Mỹ Tho
dọa chơi cho vui vậy
thưa cô em Lương Hòa
gái vườn dừa hết xẩy
qua cũng nòi tài hoa
xứng đôi lấy nhau trớt
đây bánh tráng Mỹ Lồng
đây bánh phồng Sơn Đốc
sính lễ lòng gởi lòng
ngậm nghe trời đất nhớ
cá bống kèn kho tiêu
hòn mênh mang khép mở
mùi ráng nắng lên chiều
bậu qua phà Rạch Miễu
qua Mỏ Cày nhởn nha
Trúc Giang đang chờ đợi
thôi, chúng ta về nhà
Bến Tre Bến Tre hỡi
có nhớ gã thương hồ
khua dầm loang nắng đục
lẩn thẩn sầu bán thơ
thơ bán hoài không hết?
nên cà đời phất phơ
bậu ơi ta lỡ dại?
hay vinh hiển bây giờ…
15/1/2020
Luân Hoán
Theo https://vanhocsaigon.com/