"Dòng An Giang" Hoài niệm một dòng sông thời thơ ấu

"Dòng An Giang" Hoài niệm một dòng sông thời thơ ấu

1- HOÀI NIỆM VỀ MỘT DÒNG SÔNG

Con người ai cũng có một quê hương, đó là nơi ta đã sinh trưởng, nơi chôn nhau cắt rún, nơi ta đã cất tiếng khóc chào đời trước niềm vui của  những người trong gia đình quyến thuộc. Đến tuổi trưởng thành, con người thường rời bỏ quê hương để tìm cuộc mưu sinh trên vạn nẻo đời, có người ở lại quê hương  gắn bó với ruộng vườn ông bà để lại, có người bôn ba nơi chốn thị thành để tìm cuộc sống sung sướng với mộng công hầu khanh tướng, có người lại tha phương cầu thực bôn ba nơi xứ người để rồi:

" thôi con đừng khóc chi con,

"sống nhờ đất khách chết chôn xứ người".

Tuy nhiên, có một điểm tương đồng là  tất cả những người Việt Nam dù sống bất cứ nơi đâu họ đều không quên được quê hương, nơi họ đã mở mắt chào đời với bao sự mừng rỡ của người thân ruột thịt hay hàng xóm láng giềng. Ký ức của họ luôn gắn liền một hình ảnh về quê hương nào đó để từ đó họ tìm lại tuổi thơ hồn nhiên của mình đã lặng lẽ trôi qua một góc xa khuất nào từ dĩ vãng.

Có người tìm lại quê hương bằng hình ảnh một dòng sông thơ ấu nào trong tiềm thức. Có người tìm lại nơi chôn nhau cắt rún  bằng hình ảnh con đường làng quê có những ngôi mộ cổ, những ngôi miếu mạo vô danh nằm lẻ loi bên vệ đường, Có người tìm lại  quê hương bằng ngôi đình, cây đa nằm đầu làng với những lễ hội cúng đình mẹ dắt đi xem hát bộ tay nắm chặt tay mẹ không dám rời khi vào giữa đám đông.

Còn nữa, còn rất nhiều những hình ảnh gợi nhớ quê hương như một đêm trăng sáng trong làng, những tiếng chày giã gạo nữa đêm trăng hay những câu hát hò của những người dân quê, những thôn nữ trong mùa gặt trên cánh đồng lúa chín vàng ối 

Thời gian dần trôi qua , hết thế hệ nầy đến thế hệ khác thay nhau sống và giữ gìn mảnh đất ông cha để lại , những biến động của thời cuộc đã làm mảnh đất vùng quê hương có những thay đổi bộ mặt nhưng có  một điều là dù thay đổi như thế nào trong tâm tưởng mọi người quê hương vẫn là những hình ảnh cũ, đơn sơ, mộc mạc. Những nếp nhà tranh, nhà lá một gian hai chái, phía trước có giàn bí giàn bầu, vườn rau, cái lu nước uống tích lũy từ những mùa mưa để sẵn trước sân cho khách lỡ đường vào giải khát mà không cần xin hỏi chủ nhà.  

Tôi sinh ra tại  làng quê An Thái Đông  thuộc Tỉnh Mỹ Tho cũ  ( trước năm 1975  gọi là tỉnh Định Tường, bây giờ gọi  là tỉnh Tiền Giang  ), một vùng đất trù phú với những ruộng vườn cây trái sum xuê quanh năm. Người dân ở đây sống bằng nghề làm vườn,làm ruộng. Họ  buôn bán cây trái  suốt bốn mùa. Nhà nầy cách nhà kia khá xa bởi những vườn cây trái rậm rạp, người dân hiền hòa dễ mến, họ thường thăm viếng nhau mỗi khi tối lửa tắt đèn, có những chút thu hoạch cây trái  nào từ cây nhà lá vườn họ đều làm quà  biếu nhau với tình làng nghĩa xóm gọi là " biếu ăn lấy thảo "

Thủa còn thơ bé, ấn tượng của tôi về vùng đất quê hương Mỹ Tho còn lại bây giờ là những câu hát ru quen thuộc mà mẹ tôi thường hát cho tôi nghe những đêm hè oi ả:

"Đèn Sài Gòn ngọn xanh ngọn đỏ "

" Đèn Mỹ Tho ngọn tỏ ngọn lu "

" Anh về anh học chữ nhu "

" Chín trăng em đợi mười thu em chờ " 

Phía trước quê tôi là một con sông hiền hòa, nước ngày hai buổi lớn ròng chậm rãi đưa những dãy lục bình hoa tím trôi đi lờ lững mà ngày thơ ấu tôi tưởng tượng đó là những chiếc tầu ma không người lang thang qua ngàn đại dương sóng vỗ. Khi nước lớn, tiếng chim bìm bịp báo tin để những chiếc xuồng , chiếc ghe chở đầy ắp trái cây tranh thủ ra chợ Cổ Cò bán. Sở dĩ có địa danh Cổ Cò  vì dòng sông ở đây trước khi  rẽ làm hai nhánh cắt ngang quốc lộ nên được chánh quyền xây dựng  một chiếc cầu cao như cái cổ con cò, là con đường bộ huyết mạch dẫn về các tỉnh miền Tây sau khi băng qua con sông  Mỹ Thuận.    

Dòng sông quê tôi đêm ngày trôi lặng lẽ như một cô thôn nữ vùng quê âm thầm cần cù với mảnh vườn rau luống cải. Hai bên bờ sông là con đường đất thường lầy lội vào mùa mưa và khô nứt nẻ vào mùa nắng gắt. Dưới hàng cây râm mát, buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều đều có tiếng chim kêu ríu rít , những con chim đủ loại nhiều mầu sắc từng đôi bay lượn, đùa nghịch trên những nhánh cây làm những chiếc lá cây sua đũa tàn héo chưa kịp rụng  bay lả tả. Nhiều nhất là chim sẻ, chúng rất đông từng đàn tới cả trăm con thường đáp xuống những khoảng sân rộng đang  phơi lúa thóc của những gia đình nông dân khiến họ rất vất vả xua đuổi chúng.

Hai bên bờ sông là những hàng dừa cong mình như muốn soi bóng xuống dòng sông, những cây bần, cây mù u  nghiêng ngả như chực đổ xuống dòng nước đang chảy êm đềm lặng lẽ. Trên dòng sông đó, ngày cũng như đêm những chiếc xuồng câu, thả lưới, những chiếc xuồng tam bản nặng trĩu cây trái  thường xuôi ngược theo con nước để kịp phiên chợ đầu ngày

Đó là những hình ảnh trong ký ức của tôi về dòng sông quê ngoại khi nghe lại bài nhạc Dòng An Giang của nhạc sĩ Anh Việt Thu, một người cậu họ cùng chung xứ sở. Dòng An Giang thực ra là dòng sông đi qua vùng An Thái Đông làng quê tôi, con sông có cái tên không thơ mộng chút nào là Cái Cối, nhưng vì nó nằm trong làng An Thái Đông nên nhạc sĩ Anh Việt Thu đã chọn cái tên Dòng An Giang cho nó thơ mộng theo tiếng nhạc và những hình ảnh thơ mộng trong bài hát như đêm trăng các cô thôn nữ ra bờ sông giặt yếm, múc ánh trăng vàng đổ đi hay  buổi chiều đàn cò bay hình chữ V trên trời cao trên đồng ruộng bát ngát. vùng quê Nam Bộ. Tại sao các cô thôn nữ giặt yếm vào ban đêm mà không giặt vào ban ngày; tôi nghĩ tác giả muốn nói lên cái cá tính e thẹn, hiền hòa của những cô gái vùng quê, yếm là một loại áo ngực của phụ nữ nên các cô sợ giặt ban ngày có chàng lãng tử nào đi qua lỡ nhìn thấy thì " mắc cở " ế chồng.

Trong lời bài nhạc Dòng An Giang, tác giả đã chọn những hình ảnh đặc thù của một vùng quê Nam Bộ như đàn trâu lang thang trên đồng ruộng sau một ngày vất vả cày cấy, những chú mục đồng say sưa thổi sáo trên đường về thôn làng lúc hoàng hôn . Hay những chiếc cầu tre in bóng dưới những con rạch cắt ngang đường làng có những cô thôn nữ gò má đỏ hây hây vì say nắng.

Với một số trường canh chuẩn của thể loại nhịp 3/4 trong điệu Valse, nhạc sĩ Anh Việt Thu đã chọn những nốt nhạc cách nhau ở quãng 3 như hòa quyện vào nhau, dàn trải âm thanh như những nét vẽ cọ quẹt phác họa một bức tranh làng quê tổng thể tuyệt vời.   

2- MỘT VÀI NÉT VỀ NHẠC SĨ ANH VIỆT THU:

Anh Việt Thu tên thật là Huỳnh Hữu Kim Sang ( tên thường gọi nhà là Mallis ) sinh năm 1939 tại An Hữu, Cái Bè, tỉnh Mỹ Tho (nay thuộc tỉnh Tiền Giang). Ông sáng tác rất sớm. Từ năm 1956, ông đã có một số tác phẩm đầu tay như "Giòng An Giang " Đẹp Bạc Liêu"... Từ đó cho đến lúc qua đời, ông đã sáng tác khoảng hơn hai trăm bài hát. Bạn bè nhận xét rằng Anh Việt Thu là một người ít nói, hiền lành, sống nhiệt tình và có tính nghệ sĩ. Lúc ông dạy nhạc ởTây Ninh, tuy lương bổng rất khá nhưng do tính tình nghệ sĩ nên Anh Việt Thu vẫn cứ túng thiếu chuyện tiền bạc, có lúc đã phải bán radio để trả tiền thuê nhà.

Anh Việt Thu qua đời ngày 15 tháng 3 năm 1975 tại Y viện Quảng Đông, Sài Gòn (nay là bệnh viện Nguyễn Tri Phương, thành phố Hồ Chí Minh) do căn bệnh hoại thận.

Niên khoá 1958-1959, Anh Việt Thu là trưởng đoàn văn nghệ Tổng hội Sinh viên Quốc gia. Năm 1963, ông đệ trình luận án âm nhạc học tại nhạc việnTokyo (Nhật Bản) với đề tài " Không có tiếng động trong âm nhạc " và sau đó đỗ tốt nghiệp hạng ưu tại Trường Âm nhạc Quốc gia Sài Gòn khóa đầu tiên Đặc biệt với Dạ Khúc Kim Sang một trường khúc không lời viết cho hòa tấu đàn violon ( vĩ cầm ) và piano ( dương cầm ) ông đã chiếm giải Catorum Sohola La Mã năm 1962 .Năm 1964, ông về Tây Ninh dạy nhạc cho một trường phổ thông.

Từ năm 1965 đến năm 1966, ông thành lập đoàn Du ca Phù Sa hát từ Cần Thơ ra đến Huế. Ông được đài phát thanh Sài Gòn mời về làm chương trình "Phù Sa" và "Tuần báo văn nghệ truyền thanh " từ năm 1966 đến năm 1968. Sang năm 1971, ông có riêng chương trình "Giờ âm nhạc Anh Việt Thu" trênĐài Vô tuyến Truyền hình Việt Nam. Từ năm 1972 đến năm 1974, Anh Việt Thu hợp tác với hãng đĩa hát Việt Nam và thực hiện một số băng nhạc cổ vũ tín hiệu hoà bình từ Hiệp định Paris (1973).

3- LỜI BÀI NHẠC DÒNG AN GIANG:

NHỊP 3/4

ĐIỆU: VALSE 

Dòng An Giang

Dòng An Giang sông sâu sóng biếc,

Dòng An Giang cây xanh lá thắm,

lả lướt về qua Thất Sơn,( Mỹ Lương )

Châu Đốc ( An Thái ) dòng sông uốn quan

soi bóng Tiền Giang Cửu Long.

Dòng An Giang trăng lên lấp lánh,

Dòng An Giang tung tăng múa hát,

đêm đến dòng sông thở than

bên mấy hàng cây hắt hiu

đã mấy mùa xuân thái bình.

Điệp Khúc:

Dòng An Giang đáy nước in sâu,

Nhịp cầu tre ngắm bóng say sưa,

nắng vẫn chiếu trên làn sóng nhấp nhô,

nắng vẫn chiếu trên gò má hây hây mơ màng, ngây thơ.

Cô thôn quê đang giặt yếm trên sông,

tiếng sáo vắng trên đồng lúa xanh tươi

trâu lang thang đôi cò trắng tung bay dập dìu.

Dòng An Giang ai qua vẫn nhớ,

Dòng An Giang xinh xinh nước biếc

đây những thuyền ai lắc lơ

đôi mái chèo trăng lướt qua

lơ lửng vầng trăng vỡ tan.

Dòng An Giang xanh xanh xóm trúc

Dòng An Giang lơ thơ bến nước

đây những người thôn nữ xinh

duyên dáng chuyền tay dắt nhau

múc mấy vầng trăng đổ đi…

Ghi chú về lời bài hát Dòng An Giang của Huy Thanh:

Theo tác giả thì ban đầu hai câu 3 và 4 nguyên bản là " Lả lướt về qua Mỹ Lương, An Thái dòng sông uốn quanh chứ không phải " Lả lướt về qua Thất Sơn, Châu Đốc dòng sông uốn quanh " vì tác giả mô tả dòng sông Cái Cối chảy qua 3 làng An Hữu. An Thái Trung, An thái Đông quê tôi, và bài hát mang tên Dòng An giang ( chữ giang không viết hoa vì nó là con sông ). Nghĩa là con sông chảy qua các làng có chữ An trước khi qua chợ Mỹ Lương vùng Cao Lãnh Đồng Tháp 

Sau đó vì chánh phủ Ngô Đnh Diệm lấy tỉnh Long Xuyên đổi tên lại là An Giang ( chử Giang viết hoa ) nên người nghe hiểu lấm là con sông của vùng đất tỉnh An Giang chảy qua Thất Sơn, Châu Đốc trước khi đổ nhánh ra sông Tiền nên tác giả chìu theo ý thính giả sửa lại lời bài nhạc để Dòng An giang không những chỉ chảy qua 3 làng An Hữu, An Thái Đông, An thái Trung mà Dòng An Giang còn chảy qua nhiều tỉnh ở miền Nam khác.

Đây là lời tâm sự của cố nhạc sĩ Anh việt Thu nói với tôi trước năm 1975 khi ông ghé nhà tôi mời mẹ tôi đi dự đám cưới của ông ( ông gọi mẹ tôi là chị ). 

4- MÔT SỐ BÀI NHẠC CỦA CỐ NHẠC SĨ ANH VIỆT THU:

Trường ca Xuân Nguyễn Huệ, Dòng An Giang, Đường nầy anh về đâu, Cuốn theo chiều gió, Đa tạ, Dấu chân chim, Đi về phía mặt trời, Đường chúng ta đi, Gió về miền xuôi, Hai vì sao lạc, Người đi ngoài phố.Tám Điệp Khúc. 

Mời quý vị thưởng thức Video Clip bài Dòng An Giang qua tiếng hát Ánh Tuyết ( cho đến bây giờ năm 2013 bài nhạc nầy vẫn là nhạc nền mở đầu cho các chương trình phát thanh, phát hình của tỉnh An Giang) 

Huy Thanh

Dòng An Giang - Ánh Tuyết