Mai vàng Yên Tử
Mỗi độ xuân sang, hoa mai lại nở thắm núi rừng Yên Tử. Từng vạt
mai như đám mây vàng vương trên núi, như áo cà sa của các sơn tăng giăng
lên thảm cây rừng.
Mai ở lòng thung. Mai bám vào vách núi. Mai nở bên thác Vàng,
thác Bạc. Mai rắc vàng lên bậc thềm chùa. Sắc mai vàng bên khóm lá trúc xanh.
Mai e ấp dưới bóng tùng cổ thụ. Có cây thân dáng thẳng, cành xòe ra như chiếc lọng
vàng. Có cây rủ xuống như thác đổ, cành buông suối tóc điểm đầy hoa.
Khi vừng đông hắt tia nắng đầu tiên xuống núi rừng Yên Tử,
muôn hạt sương đêm đính trên những vạt mai phát ra thứ ánh sáng óng ánh trong
như ngọc. Gió từ biển thổi về đánh thức nụ mai bừng tỉnh giấc, nở xòe hoa năm
cánh điểm nhụy vàng. Hương hoa thoang thoảng thơm dìu dịu.
Hoa mai rừng Yên Tử lâu tàn. Từ lúc nở ra cho đến lúc lìa
cành, cánh hoa vẫn tươi rói màu vàng, không bị đổi màu hay héo úa. Cánh hoa
theo gió trải khắp vùng. Có cánh hoa theo suối đổ về xuôi, trôi mãi tới phương
trời vô định.
Khi những hạt mưa phùn cuối xuân vừa ngớt, gió nồm nam hây hẩy
thổi về, trận mưa rào đầu hạ cuốn sạch những cánh mai vương trên đường hành
hương trên núi, những lá mai xanh nõn ngả sang màu xanh sậm, hòa vào màu xanh
thẫm của rừng. Khi làn gió heo may báo hiệu mùa thu qua và sương giá đưa mùa
đông đến, từng lá mai se sắt rời cành. Mai trơ trọi cành khẳng khiu bệch bạc.
Chỉ chờ xuân sang, nhựa sống trong mai lại căng tràn, những búp lộc, nụ non mới
được dịp trổ ra.
“Mai vàng miền Nam, đào hồng miền Bắc”, ta thường nghĩ vậy về
hoa xuân. Trong tâm tưởng nhiều người, mai được khởi nguồn từ miền Nam, nơi ấm
quanh năm, mưa nhuần gió thuận. Ít ai nghĩ ở núi rừng Yên Tử thuộc vùng Đông-Bắc
Việt Nam này, vào mùa đông, gió bấc tràn về tượng đá cũng rét run, thế mà mai lại
mọc thành rừng, nhiều cây đã trở thành cổ thụ, tuổi đời có dễ mấy trăm năm và
được tôn danh là “Đại Lão Mai Vàng”. Ta tự hỏi: Mai vốn có ở đây hay hơn bảy
trăm năm trước, đức Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông đã cùng các đệ tử của
mình trồng mai, cũng như trồng tùng trên non thiêng Yên Tử?
Tọa lạc ở Tổ sơn Yên Tử, mai vàng như được thụ khí thiêng Cõi
Phật. Những cành mai cắm lọ độc bình đựng nước trên ban thờ Phật, thờ Tam Tổ
Trúc Lâm trong các ngôi chùa ở Yên Tử, sau khi hoa rụng, vẫn giữ được vẻ tươi
xanh mãi.
Nhìn bầy chim ngũ sắc ríu rít đậu cành mai, ta nhớ tới bức
tranh “mai điểu” trong bộ tranh tứ quý treo nơi trang trọng trên tường
nhà. Với những vạt trúc, tùng, mai, cúc, Yên Tử trở thành bảo tàng sống, lưu giữ
muôn vàn tranh tứ quý, chờ đón du khách muôn phương về thưởng ngoạn. Luận về “tứ
quý” của các loài thảo mộc, nhiều người cho là “mai, trúc, cúc, tùng”, bốn loài
biểu trưng cho bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông. Có người cho là “mai, lan, cúc,
trúc”; lại có người: “mai, cúc, trúc, trà”, “mai, cúc, trúc, sen” hay
“mai, sen, cúc, hồng”… Dù có sự khác biệt về loài thảo mộc được coi là “tứ
quý”, riêng loài mai vẫn có mặt ở đó. Mai Vàng biểu tượng của Mùa Xuân.
Hình tượng “mai hóa rồng” thường được chạm khắc trên những bức
đại tự, cửa võng, hương án… trong các công trình chùa, tự viện, đền, đình... Sắc
mai vàng hàm chứa nhiều ý nghĩa. Người Phật tử coi màu vàng là sắc kim thân Phật.
Cõi Phật là cõi hoàng kim. Đạo Phật được coi là Đạo Vàng và Ánh Đạo Vàng là kim
quang đức Phật. Người đời coi sắc mai biểu thị sự giàu sang phú quý, may mắn và
hy vọng. Cây mai biểu trưng cốt cách thanh cao của bậc hiền nhân theo quan niệm
người xưa [1]. Khí tiết cây mai khinh nhờn sương tuyết
đã từng khiến danh nhân Cao Bá Quát (1809 - 1855) - một đại trượng
phu bất khuất trước cường quyền - vẫn phải cúi đầu nể phục sùng bái khi ông viết:
Thập tải luân giao cầu cổ kiếm,
Nhất sinh đê thủ bái mai hoa.
(Mười năm bàn đạo giao du, khó như tìm cổ kiếm,
Một đời ta chỉ cúi đầu sùng bái hoa mai).
Sinh thời, đức Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông rất yêu
hoa. Trong các loài hoa ở Yên Tử, hoa mai được Ngài yêu quý nhất. Trong 37 bài
thơ, phú chữ Hán, chữ Nôm còn lại đến ngày nay, Thi sĩ - Phật Hoàng Trần Nhân
Tông không dưới 20 lần nhắc đến “hoa”, ví như (phiên âm và dịch thơ): “Hoa kính
bán tình âm” (Nắng rợp, ngõ hoa lồng) [2], “Hoa thảo giảm xuân dung” (Hoa cỏ giảm
màu xuân) [3], “Hoa ảnh, chi đầu tận hướng đông” (Bóng
hoa đầu ngọn ngóng đông hoài) [4], “Mộc tê hoa thượng nguyệt lai sơ” (Trên
cành hoa quế nguyệt lồng gương) [5], “Hoa ảnh mãn song, xuân mộng trường” (Giấc
mộng xuân dài dưới bóng hoa) [6], “Hoa tận vũ tình sơn tịch tịch” (Hoa
tàn, mưa tạnh, non im lắng) [7], “Tự khai, tự lạ tùy thời tiết/ Vấn trước
đông quân tổng bất tri” (Hoa tàn, hoa nở theo thời tiết/ Dẫu hỏi, Đông Quân chẳng
biết gì) [8], “Phúc gặp tình cờ tri thức, hoa Ưu Đàm mấy
kiếp đâm bông”, “Nghĩa hãy nhớ, đạo chẳng quên, hương hoa cúng xem còn nên thảo” [9] và “hoa” trong nhiều câu thơ, câu
phú khác. Có bài thơ Ngài nhắc đến hoa mai: “Xuân nhập mai hoa chỉ lưỡng tam”
(Xuân đến cành mai mới điểm bông) [10].
Đặc biệt, Ngài viết 3 bài vịnh hoa mai với tiêu đề: Mai, Tảo
mai kỳ nhất (Hoa mai sớm kỳ 1) và Tảo mai kỳ nhị (Hoa mai sớm kỳ
2) nghĩa lý cao siêu, thắm tình người.
Ở bài thơ Mai, Ngài ca ngợi cây mai tuy mộc mạc nhưng có
khí phách can trường coi thường sương tuyết, khác nào bậc quân vương mang khí
tiết anh hùng.
Ở bài Tảo mai kỳ nhất, thơ Ngài tả đóa hoa mai năm cánh
mở ra bao quanh nhụy điểm vàng. Rừng mai hoa nở dưới ánh nắng mặt trời như bóng
san hô, như muôn vàn vảy cá khi ẩn khi hiện ở biển khơi. Vào mùa đông, cành mai
trắng thường phô ra phía trước. Một thoáng hương thơm vừa tỏa khắp khi mùa xuân
mới thoạt về. Hạt sương mai ngọt ngào lưu mùi hương thơm đánh thức con bướm
đang say đắm. Cảnh sắc ban đêm sóng sánh như nước khiến loài chim buồn sầu phải
khát khao mong ước. Nếu Hằng Nga biết nơi có thứ hoa mai đẹp ấy, ắt nàng sẽ
nghĩ rằng đâu chỉ có cung trăng của nàng mới là chỗ tốt lành!
Ở bài thơ Tảo mai kỳ nhị, hoa mai lạc vào giấc mộng của
Ngài: “Nhất chi mê nhập cố nhân mộng/ Giác hậu bất kham trì tặng quân” (Một
cành hoa lạc vào giấc mộng người xưa/ Sau khi tỉnh giấc, không thể đem tặng bạn
được).
Ngày nay, cành hoa mai lạc vào giấc mộng của Phật Hoàng đã hiển
hiện trong đời, đang được nhân lên trên núi rừng Yên Tử. Từ cuối năm 2012, hoa
mai được trồng từ khu vực Chùa Lân - Thiền viện Trúc Lâm đến An Kỳ Sinh gần đỉnh
núi Yên Tử và nhiều nơi khác thuộc Rừng quốc gia Yên Tử.
Hy vọng vào một ngày không xa, mỗi dịp xuân về, Cõi Thiêng
Yên Tử lại tràn ngập sắc mai như Ánh Đạo Vàng Phật giáo Trúc Lâm bừng sáng và
lan tỏa. Lễ Hội Mai Vàng sẽ tổ chức ở đây. Những cành mai trong giấc mộng Phật
Hoàng lại hiển hiện trong đời, mang đến muôn nhà sắc nắng vàng tươi ấm no, an
lành, hạnh phúc và thịnh vượng!
Chú thích:
[1] Trong Truyện Kiều, đại thi hào
Nguyễn Du dùng hình tượng “Mai cốt cách, tuyết tinh thần” để tả Thúy Kiều và
Thúy Vân.
13/3/2016 Trần Trương Theo http://uongbi.gov.vn/
Trần Trương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét