Ưu thế của chữ quốc ngữđối với chữ vuông biểu ý
Phần 1
Dưới bài viết "Tại sao Việt Nam cải cách thành công chữ
viết, Trung Quốc thì không?" của Tác giả: Nguyễn Hải Hoành đăng trên
Facebook của Hùng nguyen Dang (https://www.facebook.com/) comment
của fbk Quyen Vinh đặt câu hỏi:Quyen Vinh Việt Nam có "đũa thần" chữ viết biểu
âm, OK. Tàu "cải cách không thành công", ở lại với chữ viết biểu ý,
OK. Xin các giáo sư hãy dành thời gian nghiên cứu thêm: Vì sao với chữ viết biểu
ý mà Tàu trở thành "nền kinh tế thứ hai thế giới", tệ hại hơn là trở
thành "mối de dọa bành trướng toàn cầu". Còn với "ưu thế tuyệt vời"
của quốc ngữ-la tinh, khoa học kỹ thuật nước ta giờ đang ở đâu trên bảng xếp hạng.
Và quan trọng hơn nữa, quý vị cần nghiên cứu thêm một vấn đề nhạy cảm mà không
mấy ai để ý: Đứt gãy truyền thông văn tự dân tộc (con cháu không đọc được trực
tiếp di sản viết của tổ tiên mấy nghìn năm) đã gây tổn thương như thế nào cho đời
sống tinh thần/ văn hóa người Việt?Những câu hỏi của facebooker Quyen Vinh đặt ra để "xin
các vị Giáo sư dành thời gian nghiên cứu thêm," nhưng có lẽ không vị giáo
sư nào cần "nghiên cứu thêm" để trả lời cho bạn - mà có lẽ cũng không
có vị giáo sư nào có hứng thú trả lời một câu hỏi như thế đâu.Comment của anh Quyen Vinh gồm ba câu hỏi chính:1. Vì sao với chữ viết biểu ý mà Tàu trở thành "nền kinh
tế thứ hai thế giới", tệ hại hơn là trở thành "mối de dọa bành trướng
toàn cầu".2. Với "ưu thế tuyệt vời" của quốc ngữ-la tinh,
khoa học kỹ thuật nước ta giờ đang ở đâu trên bảng xếp hạng.3. Đứt gãy truyền thông văn tự dân tộc (con cháu không đọc được
trực tiếp di sản viết của tổ tiên mấy nghìn năm) đã gây tổn thương như thế nào
cho đời sống tinh thần/văn hóa người Việt?Về câu hỏi thứ nhất:Hiện tượng Tàu trở thành "nền kinh tế thứ hai thế giới"
và "mối đe dọa bành trướng toàn cầu" mới chỉ xảy ra từ vài thập niên
gần đây thôi. Chỉ sau khi Mỹ "bắt tay " với Tàu vào năm 1972, trong
chiến lược của Mỹ, giúp Tàu thoát khỏi tình trạng "Đông Á bệnh phu,"
nhằm làm đối trọng và tiến tới phá vỡ Liên bang Xô Viết, đầu não của chủ nghĩa
Cộng sản, thì nước Tàu mới có cơ hội ăn nên làm ra.Nhưng lúc đó nền kinh tế của Tàu vẫn còn ở tình trang gần như
tự cấp tự túc, kiểu "tự cày ruộng mà ăn, đào giếng mà uống" như thời...
Nghiêu Thuấn, và thua xa các nền kinh tế hiện đại và phát triển của các quốc
gia "tí hon" chung quanh như Nhật, Hàn, Đài Loan, và thậm chí thua cả
Singapore, cho nên ngoài khối thịt của "biển người," Tàu chưa là cái
đinh gì hết.Mỹ phải kéo dậy nền kinh tế của Tàu, giúp Tàu có cơ hội giao
thương với toàn thế giới với cái vốn ban đầu là sức bắp thịt giá rẻ của hơn một
tỷ dân làm thuê, vừa lợi dụng cái thị trường tiêu thụ với sức mua của hơn một tỷ
dân. Từ đó dần dân Tàu trở thành công xưởng sản xuất của thế giới.Chỉ làm thuê với giá nhân công rẻ mạt, nhưng với sự "cần
kiệm ăn mắm mút giòi" thì muôn năm Tàu chỉ đủ ăn thôi, không thể nào phát
triển được bằng người - vì các nước Tây phương phát triển đã bỏ xa Tàu hàng nhiều
thế kỷ. Để "đi tắt đón đầu," Tàu bèn giở bí kíp gia truyền nhiều ngàn
năm lịch sử là... ăn cắp các phát minh, sáng kiến công nghệ kỹ thuật của phương
Tây, một mặt chế tạo đủ mặt hàng nhái hàng dỏm với giá rẻ tung ra tràn ngập thế
giới. Mặt khác Tàu ra sức hiện đại hóa sức mạnh quân sự (cũng bằng công nghệ kỹ
thuật sao chép của phương Tây) trước sự hờ hững (vì những lý do nào đó) của nhiều
đời Tổng thống Mỹ.Nếu kể từ cái mốc năm 1972, chỉ chưa tới 50 năm mà Tàu gần bắt
kịp sự phát triển của phương Tây, ngoài ăn cắp phát minh sáng kiến, khối thịt
đông dân của họ cũng là một yếu tố đáng kẻ. Nói một ví dụ thế này cho dễ hiểu:Giả dụ Việt Nam muốn xây một cái cầu với phí tổn một trăm triệu
đồng. Mỗi người dân góp một đồng, chúng ta chỉ mới có được 90 triệu đồng. Trong
lúc đó, nếu mỗi người Tàu cũng góp một đồng để xây một công trình tương tự, họ
có gần một tỷ rưởi đồng. Tức là họ có thể làm mười lăm lần nhiều hơn ta. Thế
thì phải mất gần năm mươi năm để trở thành "nền kinh tế thứ hai trên thế
giới" chỉ đứng sau nước Mỹ hơn ba trăm triệu dân" là như vậy đó, chớ
không phải nhờ "ở lại" với cái thứ văn tự khối vuông biểu ý của họ
đâu! Với bản tính dân tộc tàn bạo và giảo hoạt (như lịch sử đã chứng minh), nếu
không bị sức nặng ì ạch của loại chữ vuông kềm giữ, có lẽ họ đã tiến nhanh, và
vượt qua Mỹ để đứng đầu thế giới từ... khuya. Thật may cho nhân loại.Tưởng cũng cần nói thêm: Đừng nghĩ với vị trí nền kinh tế
hàng nhì thế giới, Trung quốc là một nước giàu có chỉ thua kém... Mỹ. Cái gọi
là Nền kinh tế thứ hai thế giới là căn cứ trên tổng khối lượng quốc gia, tương
tự như kiểu mỗi đầu người góp một đồng, mà một tỷ rưởi người góp được một tỷ rưởi
đồng như nói trên, chớ bình quân lợi tức hàng năm của Trung Quốc năm 2017 chỉ
có 8.827 đô la/ đầu người, xếp thứ 72 trên 186 nước trên bảng xếp hạng của Ngân
hàng Thế giới năm 2017. Với vị trí này, Trung Quốc kém thua cả những nước
"vô danh" như Nauru (thứ 71), một đảo quốc thuộc Nam Thái Bình Dương
với diện tích 21 kilômét vuông, dân số 9.378 người, hoặc Saint Lucia (thứ 67),
một quốc đảo núi lửa trong Đại Tây dương với dân số hơn 60 ngàn người, mà lợi tức/ đầu người năm 2017 của họ là 9,715 đô la. Xếp hàng đầu trong danh sách này là
Luxembourg với lợi tức bình quân đầu người năm 2017 là 104,103 đô la.SO SÁNH DÂN SỐ, GDP, VÀ LỢI TỨC BÌNH QUÂN ĐẦU NGƯỜI GIỮA HOA
KỲ VÀ TRUNG QUỐC:
|
HOA KỲ |
TRUNG QUỐC |
|
Dân số: 331.018.566 (2020) |
1.439.372.387 (2020) |
|
GDP: 20,54 nghìn tỷ USD (2018) |
13,61 nghìn tỷ usd (2018) |
|
Bình quân/người: 62.794,59 USD (2018) |
8.759 USD (2018) |
Cứ xem các clip Youtube người Tàu giành giựt đồ ăn trong các
nhà hàng, tắm rửa ở các công viên, xả rác và phóng uế ở những nơi công cộng khi
họ đi du lịch trên thế giới cũng có thể hình dung được sự giàu có và trình độ
văn minh của họ.
Có lẽ bạn Quyen Vinh muốn hỏi loại chữ vuông chứa đựng tri thức
quý báu của các "thánh hiền" với lịch sử văn minh 5000 năm làm sao lại
cản trở sự tiến bộ của người Tàu được?
Bạn là người Việt, ngày đầu tiên bạn làm quen với Internet,
trở ngại duy nhất của bạn là ngôn ngữ. Mạng Internet toàn tiếng Anh. Bạn chỉ phải
học tiếng Anh thôi.
Người Tàu thì không thuận tiện như vậy. Trước khi học tiếng
Anh như chúng ta - họ cũng phải học tiếng Anh để giao tiếp với thế giới - người
Tàu phải vất vả làm quen với một hệ thống chữ viết mới là chữ cái La tinh a b
c... trước đã. Bạn nhận ra chữ khối vuông truyền thống đã là một trở ngại đối với
họ như thế nào chưa? Từ một hệ thống chữ viết hàng dọc từ trên xuống dưới, rồi
từ phải sang trái, bước sang một hệ thống chữ viết hoàn toàn khác, được viết
hàng ngang từ trái sang phải, lại không mang hình thù gợi ý gì hết, là một sự
chuyển đổi lạ lùng lắm chớ. Bây giờ người Tàu đã có mạng Baidu toàn chữ Tàu cho
người Trung quốc, nhưng dù số người dùng lên đến một tỷ thì cũng chỉ loanh
quanh có một nước Tàu thôi, mà thế giới có đến hơn hai trăm quốc gia và vùng
lãnh thổ, và tất cả kho tàng tri thức văn hóa nhân loại được chứa trên mạng phần
lớn bằng hệ chữ La tinh.
Có nhiều người Tàu thông thái đã nhìn thấy sự hạn chế nặng nề
của chữ viết truyền thống, nên từ rất sớm (có lẽ cuối thế kỷ 19) họ đã lên tiếng
kêu gọi cải cách chữ viết, thoát khỏi chữ vuông biểu ý, tiến tới dùng chữ biểu
âm. Ngay sau khi chiếm được toàn bộ nước Tàu, Mao Trạch Đông cũng nhiều lần nỗ
lực cảỉ cách theo hướng đó với hàng chục chương trình, kế hoạch mà... không tới
đâu, cuối cùng đành bỏ cuộc, bằng lòng "ở lại" với loại chữ vuông giản
thể - chỉ là bớt số nét vẽ, giúp dễ viết hơn một chút thôi chớ sức ỳ của ngôn
ngữ đâu vẫn còn đó.
Nếu có một phép mầu nào khiến cho người Tàu thoát khỏi vòng
kim cô chữ vuông biểu ý để chế ra được chữ ghi âm, tức khắc tri thức của một tỷ
rưởi dân Tàu bùng nổ với những điều mới mẻ hiện đại mà họ mới học được của nhân
loại cộng với bản tính gian và ác của dân Tàu, tôi e rằng nước Mỹ sẽ tụt hạng
trong một thời gian ngắn, chớ không đợi 50 năm đâu. Nhưng tôi cũng tin là phép
màu đó không bao giờ có.
Tạm kết luận phần này với câu hỏi thứ nhất của Quyen Vinh:
Không phải "với chữ viết biểu ý mà Tàu trở thành "nền kinh tế thứ hai
thế giới" như bạn nghĩ. Và tuy là nền kinh tế thứ hai thế giới, Tàu vẫn là
một quốc gia nghèo.
Phần 2
Trong comment của anh Quyen Vinh, với ý thứ 2 anh hỏi: "với
"ưu thế tuyệt vời" của quốc ngữ-la tinh, khoa học kỹ thuật nước ta giờ
đang ở đâu trên bảng xếp hạng?" anh đặt bốn từ "ưu thế tuyệt vời"
trong ngoặc kép, chắc là không phải để nhấn mạnh cái "ưu thế tuyệt vời"
của chữ quốc ngữ, hay để cười cợt, biếm nhẽ, mà chỉ tỏ ra hoài nghi. Tức là anh
không tin chữ quốc ngữ-la tinh của chúng ta có ưu thế gì cả - chưa nói đến
"ưu thế tuyệt vời."
Mà chữ quốc ngữ ghi âm bằng mẫu tự La tinh thì có ưu thế gì?
Và ưu thế đối với cái gì?
Trước hết có lẽ nên xóa bỏ sự nghi ngờ của anh và khẳng định
với anh "ưu thế" của chữ quốc ngữ-Latinh đối với chữ Hán và chữ Nôm.
Hàng ngàn năm trước cho đến khi tiếng Việt được (các nhà truyền
giáo Tây phương) ghi âm bằng mẫu tự Latinh, người Việt dùng chữ Hán làm phương
tiện ghi chép, và dùng nó để sáng tạo ra loại chữ riêng ghi âm tiếng Việt: đó
là chữ Nôm.
Học chữ Hán là rất khó; đã vậy phải rất giỏi chữ Hán mới viết
và đọc được chữ Nôm, nên cái khó của chữ Nôm được nhân lên nhiều lần. Vì vậy số
người biết chữ trong nước rất ít. Số liệu trên Wikipedia cho biết:
"Khoa thi Hương năm Quý Mão 1903 có hơn 10.000 sĩ tử dự
thí. Đến năm Bính Ngọ triều Thành Thái 1906 thì hơn sáu nghìn khóa sinh dự thí ở
Nam Định. Đến năm Nhâm Tý triều Duy Tân 1912 thì chỉ còn 1.330 người đi thi, phản
ảnh sự tàn lụi của Nho học ở Việt Nam, và theo đó khoa cử cũng chấm dứt"
Dân số Việt nam vào đầu thế kỷ XX ước chừng vào khoảng 20 triệu
người. Giả sử cứ 10 người đi học, có một người đi thi, thì số người đi học và
biết chữ (Nho) vào năm 1903 ước chừng là 100.000 người, tức là có khoảng 0,05%
dân số biết chữ. Sau 2000 năm tiếp xúc với chữ Hán, triều đình sử dụng chữ Hán
như văn tự chính thức, người đi học thì học chữ Hán, mà số người biết chữ Hán
trong nước chỉ có ngần ấy, trong đó số người viết và đọc được chữ Nôm, tiếng
nói của dân tộc mình, càng ít hơn.
Kể từ khi Hàn Thuyên (Nguyễn Thuyên) viết bài văn tế cá sấu bằng
chữ Nôm vào đời nhà Trần, thế kỷ XIII, cho đến kỳ thi nho học cuối cùng vào năm
1919 là khoảng 800 năm. Trong tám thể kỷ ấy đã có được bao nhiêu tác phẩm văn học
viết bằng chữ Nôm? Và trong hơn một trăm năm nay, kể từ ngày Thống đốc Nam Kỳ
Marie Gustave Hector Ohier ký nghị định bắt buộc dân Nam kỳ dùng chữ quốc ngữ với
chữ cái La tinh thay thế chữ Nho, đến nay chúng ta có bao nhiều tác phẩm viết bằng
chữ quốc ngữ được xuất bản? Đó không phải là ưu thế tuyệt vời của chữ quốc ngữ
sao?
Khi cuốn Từ Điển Việt Bồ La (Dictionarium Annamiticum
Lusitanum et Latinum) của giáo sĩ Alexandre Rhodes ra đời vào năm 1651 thì thứ
tiếng Việt ký âm bằng mẫu tự La tinh, sau này trở thành chữ quốc ngữ, còn đang
trong dạng phôi thai, và vẫn còn giới hạn trong các nhà thờ và chủng viện đạo
Công giáo, không phổ biến ra ngoài, do sự chống đối của giới nho sĩ,... Vậy mà đến
năm 1865, nghĩa là chỉ hơn hai trăm năm sau, dân Nam Kỳ đã có một tờ báo chữ quốc
ngữ (lúc bấy giờ gọi là "chữ Tây quốc ngữ") là tờ Gia Định Báo, phát
hành đầu tiên vào ngày 15.4.1865.
Gần bốn năm sau đó, ngày 22/2/1869, Thống đốc Nam Kỳ là Phó Đề
đốc Marie Gustave Hector Ohier, ký nghị định bắt buộc dùng chữ quốc ngữ bằng chữ
cái Latinh thay thế chữ Nho trong các công văn của chính quyền ở Nam Kỳ.
Ngày 6/4/1878, Thống đốc Nam Kỳ, lần này là Chuẩn đô đốc
Louis Charles Georges Jules Lafont, ký Nghị định 82 ấn định "Kể từ mồng một
Tháng Giêng năm 1882 tất cả văn kiện chánh thức, nghị định, quyết định, lịnh,
án tòa, chỉ thị... sẽ viết, ký tên và công bố bằng chữ Quốc ngữ.
Đến lúc này nhiều người đã thấy cần phải học chữ quốc ngữ.
Tuy vậy, chữ viết mới vẫn bị các nhà nho thủ cựu phản đối quyết liệt. Vào tháng
9, năm 1931, ông Hồ Duy Kiên, một thành viên lão thành trong Hội đồng thuộc địa
Nam kỳ, đưa ra nhận xét rằng thứ tiếng Việt này như một thổ ngữ mường mọi, phải
mất năm trăm năm hoặc thậm chí một ngàn năm nữa mới đạt được trình độ như tiếng
Pháp. (David G. Marr, Vietnamese tradition on trial, 1920-1945,
University of California Press, 1981 edition)
Hồ Duy Kiên không tin tưởng tiếng Việt, dù đã có chữ viết mới
cùng hệ La tinh như tiếng Pháp, sẽ có được sự phát triển nào để bắt kịp thứ ngôn
ngữ văn minh như tiếng Pháp.
Chính trong năm 1931 này Hội Khai Trí Tiến Đức cho xuất bản bộ
Việt Nam Từ Điển, và năm sau, 1932, sự xuất hiện của Tự Lực Văn Đoàn, mà tác phẩm
của họ với văn chương trong sáng đẹp đẽ, xác nhận chữ quốc ngữ với mẫu tự La tinh
không kém khả năng phô diễn của tiếng Pháp.
Từ Từ điển Việt Bồ La (1651) đến Việt Nam Từ
điển của Hội Khai Trí Tiến Đức (1931) là khoảng thời gian 280 năm, nhưng từ
Nghị định đầu tiên của Thống đốc Nam Kỳ Marie Gustave Hector Ohier đến cuốn Ðại
Nam Quấc Âm Tự Vị của Huình Tịnh Paulus Của (1895) chỉ là 26 năm, và đến
khi Tự Lực Văn Ðoàn ra đời (1932) là 63 năm. Chỉ trong một thời gian ngắn ngủi
như thế chữ quốc ngữ đã đưa tiếng Việt đến bước phát triển thần kỳ so với chữ
Hán và chữ Nôm. Đáng lẽ lúc bấy giờ ông Hồ Duy Kiên phải nhận ra đó là một ưu
thế, có thể nói là tuyệt vời của chữ quốc ngữ, chớ không phải đợi đến năm trăm
năm hay một ngàn năm nữa.
Trong tác phẩm Văn phạm và Ngôn ngữ Việt Nam của
hai tác giả Tu Dinh và Vo Cao (bản in lần thứ 3 của SEACAEF, California, 2008)
ghi nhận tiếng Việt có 930 từ đơn (tác giả gọi là "chữ chiếc") nguyên
âm, và 26.970 từ đơn phụ âm. Số từ này kết hợp với nhau thành 403.527.744 từ
đôi (tác giả gọi là "chữ đôi") quốc ngữ, mà theo tác giả, nếu in hết
số từ này ra giấy "và đóng thành những cuốn sách bằng với tự điển Le
Petit Larouse Illustré, mỗi cuốn có 1.885 trang, số cuốn sách để chứa trữ lượng
chữ đôi quốc ngữ sẽ là 824 cuốn!"
Tuy lượng chữ nhiều như vậy, nhưng số chữ thực sự được dùng
chỉ chiếm một phần rất nhỏ, và con số hàng trăm triệu chữ chưa được dùng đến được
tác giả gọi là "chữ chờ." Bất cứ một người Việt nào "biết đọc biết
viết" cũng có thể viết ra những "chữ chờ" đó mà chỉ cần miệng
mình phát âm được chớ không cần phải thấy trước hay học trước chữ đó. Có lẽ đây
là một trong những lý do vì sao người Việt ít dùng từ điển tiếng Việt. Nếu các
từ điển Anh, Mỹ phải in lại hàng năm với số lượng lớn, từ điển tiếng Việt chỉ
in vài ngàn bản phải bán nhiều năm mới hết.
Chữ quốc ngữ ghi âm chính xác tiếng Việt, nói sao viết vậy,
viết sao đọc vậy, giúp cho tiếng Việt được dễ học, dễ viết, và học được rất
nhanh. Nếu với chữ Hán người học chỉ đọc và viết được chữ nào mình đã học; những
chữ chưa học đến thì không đọc được, cũng không viết được, thì với chữ quốc ngữ
người ta viết được tất cả chữ nào miệng mình có thể phát âm.
Chữ quốc ngữ ghi âm chính xác đến nỗi nếu người ta viết sai
thì do họ nói sai. Ví dụ, nếu người ta viết "nặn xuống đái đại dương,"
hay nếu người ta viết "Ốc nuộc, Tiết nuộc, Chứng Cút nộn, Lem Trua dán, Cháo
Chai, Chà đá..." thì do người viết đã phát âm sai như thế.
Có lẽ tiếng Việt chỉ có một từ duy nhất mà chữ viết không
theo âm đọc. Đó là chữ QUỐC, trong khi âm đọc là QUẤC. Sự sai biệt này chỉ mới
có về sau, chớ cuốn Tự vị của Huình Tịnh Paulus Của (xuất bản 1895) đã ghi
rõ Đại Nam QUẤC Âm Tự Vị.
Không có sự sai biệt trong âm đọc và chữ viết cũng là một ưu
thế tuyệt vời của chữ Quốc ngữ.
Nên biết tiếng Anh không có được sự ăn khóp trong chữ viết và
phát âm như tiếng Việt. Mà đó là một trong những trở ngại cho người học tiếng
Anh. Ví dụ, chỉ để ghi âm một âm /ai/ (như "ai" trong tiếng Việt),
người ta phải dùng nhiều tổ hợp các chữ cái như thế này: aye, by, buy, die,
hi, Thai, height, và guide.
Chữ quốc ngữ giúp người Việt học mau biết đọc biết viết. Nếu
hồi đầu thế kỷ XX, chỉ có khoảng 0,05% người Việt "biết chữ" (bấy giờ
là chữ Hán-Nho), và đến thập niên 30 - 40 chỉ có khoảng 10 - 15% người Việt biết
chữ quốc ngữ, thì ngay từ những thập niên 60 - 70 thế kỷ trước số người mù chữ
còn lại rất ít, có thể coi như không có. Đó cũng là một ưu thế tuyệt vời của chữ
quốc ngữ mà so với suốt hai ngàn năm học chữ Hán (Nho) số người biết chữ đã
không bao giờ đạt được 10% dân số.
Ưu thế quan trọng hơn hết của chữ Quốc ngữ là giúp dân tộc Việt
Nam thoát khỏi văn tự Hán 100%, điều này làm cho nhiều người Tàu rất cay cú.
Có lần, tiến sĩ Nguyễn Hải Hoành nhắc lại khoảng 100 năm trước,
Hồ Thích, một trong những học giả Trung quốc quan trọng mà ngày trước các nhà
cách mạng Việt Nam thường nhắc nhở và đề cao, từng chế giễu chữ quốc ngữ của
ta: "Chữ viết Việt Nam hiện nay xem ra giống như chữ Pháp bị nước mưa xối
tan ra, giống như phiên bản Latinh của chữ hình vuông, vừa không thanh thoát
cũng chẳng mỹ quan."
Hồ Thích cho rằng chữ quốc ngữ của người Việt Nam vừa không
giống chữ Hán, không giống chữ Nôm (đã đành!) lại không giống chữ Pháp, mà cũng
không giống cả chữ La tinh, "nghĩa là không đâu vào đâu, chẳng ra cái giống
gì".
Còn Quý Tiễn Lâm, một học giả Tàu được người Tàu tôn là Học
giới Bắc Đẩu cũng chê chữ quốc ngữ: "Chữ viết của Việt nam sau khi phiên
âm, đầu đội mão, chân mang giầy trông rất buồn cười." ("Việt Nam văn
tự bính âm hóa chi hậu, đầu đái mạo tử, cước xuyên hài tử, ngận hoạt kê" -
theo Ts Nguyễn Hải Hoành).
Ông học giả Tàu này coi các dấu nguyên âm và dấu giọng của chữ
quốc ngữ như đội mũ mang giầy. Cũng hay đấy. Nhưng ông học giả Tàu chỉ rê đuốc
vào chân người mà không rê vào chân mình: Tiếng Việt có sáu thanh (giọng) nên
chữ quốc ngữ- Latinh dùng năm dấu sắc huyền nặng hỏi ngã. Tiếng Tàu có 4 thanh,
nên chữ bính âm của Tàu (nghĩa là cũng phiên âm bằng mẫu tự La tinh) cũng mang
các dấu tương tự. Chỉ có điều họ không có dấu nặng. Trong bài viết "Chữ quốc
ngữ và hội chứng nhảy cừu"
(http://www.art2all.net/tho/tho_tk/chuquocnguvahoichungnhaycuu.htm) tôi ví chữ
bính âm của Tàu không có dấu nặng cũng giống các ông bà Táo quân mặc áo đội mũ
mà không mặc quần, chớ đẹp đẽ gì hơn đâu! Họ cũng nhiều phen tìm cách La tinh
hóa để thoát ra khỏi hệ chữ viết nặng nề rối rắm của mình nhưng không thành
công được như người Việt, mà lại đi chê thành tích "thoát Trung" tuyệt
vời về mặt văn tự của người Việt.
Năm 1942, học giả Hoàng Xuân Hãn cho xuất bản cuốn sách Danh
Từ Khoa Học dùng cho các ngành Toán, Lý, Hóa, Cơ và Thiên văn, tức là tiếng
Việt với chữ quốc ngữ - Latinh không chỉ ghi được các ý tưởng về văn học, triết
học, tôn giáo, nghệ thuật... mà còn có thể đề cập và giảng dạy cả các ngành
khoa học của nhân loại hiện đại một cách đầy đủ và chính xác.
Ngay sau khi thiết lập chế độ Việt Nam Cộng Hòa, chính phủ
Ngô Đình Diệm gạt bỏ tiếng Pháp ra khỏi các giáo trình giảng dạy ở đại học. Tất
cả các ngành học đều được dạy và học bằng tiếng Việt. Ta thấy sao? Ta thấy khả
năng của tiếng Việt với chữ Quốc ngữ hệ Latinh là ngang tầm với khả năng diễn
giảng của tiếng Pháp ở mọi ngành và mọi cấp độ tri thức. Nếu bạn nào nói miền Bắc
Việt Nam dưới chế độ Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa cũng đã làm như thế, tức là bạn
đã hiểu và cùng xác nhận ưu thế của chữ quốc ngữ rồi đó.
Anh Quyen Vinh hỏi: "với "ưu thế tuyệt vời" của
quốc ngữ-la tinh, khoa học kỹ thuật nước ta giờ đang ở đâu trên bảng xếp hạng?"
Bảng xếp hạng nào? Chữ quốc ngữ là phương tiện giúp người Việt
tiếp cận tri thức của nhân loại, trong đó có các tri thức khoa học, và phát biểu
tư tưởng của mình một cách thông suốt trong tất cả các lãnh vực tri thức nhân
văn và khoa học, đưa mình hòa đồng vào cùng một tầm mức với nhân loại, và để cả
nhân loại hiểu mình. Còn trình độ khoa học kỹ thuật cụ thể thì cần có nhiều yếu
tố khác: văn hóa, kinh tế, và chính trị. Nhất là chính trị, khi nó giữ vai trò
thống soái, điều khiển hướng phát triển của tất cả văn hóa, kinh tế và khoa học
kỹ thuật.
Từ những năm 1960, thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu mơ ước
Singapore được bằng như Sài Gòn. Hơn nửa thế kỷ sau, các nhà lãnh đạo của ta
xem Singapore như một mục đích cao mà nước ta mơ ước đạt tới. Trong suốt nửa thế
kỷ đó ta vẫn dùng chữ quốc ngữ chớ có dùng chữ viết nào khác đâu. Chỉ có thể chế
chính trị là khác.
Vào những năm 60 của thế kỷ trước, hàng loạt quốc gia nghèo
khó hơn miền Nam Việt Nam đưa quân lính của họ đến Việt Nam làm lính đánh thuê
và, như chánh quyền miền Bắc hồi đó tuyên truyền, "làm bia đỡ đạn cho Mỹ."
Chỉ hai thập niên sau khi chiến tranh Việt nam chấm dứt, đất nước họ thành rồng
thành cọp về kinh tế, còn Việt Nam vẫn tiếp tục chạy đi khắp thế giới xin viện
trợ, xin vay ODA, và xuất khẩu người sang làm thuê cho họ cho đến nay. Trong thời
gian đó ta cũng vẫn dùng chữ quốc ngữ. Mà đâu phải vì ta đoạn tuyệt với văn tự
khối vuông của người Tàu chuyển sang dùng chữ viết với mẫu tự La tinh nên phải
chịu thua thiệt như thế đâu. Đó là do thể chế chính trị. Có vô số ví dụ như thế.
Thế thì câu hỏi của bạn Quyen Vinh là một câu hỏi đố không...
khéo lắm.
Phần 3
Cả ba câu hỏi trong comment của anh Quyen Vinh đều nhất quán
một điều: anh tiếc nuối văn tự cổ Hán Nôm, như một sự hoài cổ, với tâm trạng của
người thủ cựu, tiếc nhớ một kỷ niệm, và dường như không có nhận định chủ ý nào
chắc chắn và rõ ràng. Về chuyện chữ Hán - Nôm bị đẩy lùi vào dĩ vãng, anh viết:
"Và quan trọng hơn nữa, quý vị cần nghiên cứu thêm một vấn
đề nhạy cảm mà không mấy ai để ý: Đứt gãy truyền thông văn tự dân tộc (con cháu
không đọc được trực tiếp di sản viết của tổ tiên mấy nghìn năm) đã gây tổn
thương như thế nào cho đời sống tinh thần/văn hóa người Việt?"
Có lẽ phải nói ngay cho anh Quyen Vinh yên lòng: Không phải
là "không mấy ai để ý," nhưng cũng không có một sự đứt gãy truyền thống
nào xảy ra do sự "chuyển đổi" chữ viết này cả! Sự thay đổi chữ viết
đúng là một sự kiện lớn, nhưng tự nó không gây ra sự đứt gãy nào hết. Chữ viết
là một phương tiện lưu trữ văn hóa nhưng không phải hễ đổi phương tiện lưu trữ
thì văn hóa mất đi. (Sự "đứt gãy," nếu có như anh cảm nhận được, nó xảy
ra ở chỗ khác, và vào lúc khác).
Chữ Hán là một loại văn tự thiếu chặt chẽ và có phần... phi
logic. Nhiều bậc thâm nho lắm khi bối rối không biết nên dừng lại ở đâu cho hợp
lý trên một câu văn vừa đọc. Chữ Hán không có cấu trúc câu rõ ràng, hoặc người
viết dành cho người đọc... quyền chấm câu. Người đọc muốn dứt câu ở chỗ nào tùy
theo cách hiểu cá nhân của mình nên không ít khi câu văn bị hiểu sai lạc, mỗi
người hiểu một cách. Đã vậy, do phương tiện và kỹ thuật khắc chữ trên xương thú
và tre nứa vào thời thượng cổ, cấu trúc câu chữ Hán được "nén" tối
đa, càng ít chữ mà mang được nhiều nội dung càng tốt, nên nhiều lúc câu văn
thành ra thiếu sự minh bạch và tối nghĩa.
Nhà nhân chủng học người Anh nổi tiếng Jack Goody của đại học
Cambridge có lần tuyên bố rằng chữ viết của Trung Quốc (...) là một hệ thống chữ
viết bị hạn chế, không có khả năng diễn đạt trọn vẹn các ý tưởng, và cản trở áp
dụng các tiêu chuẩn của logic thông thường. (Jack Goody and Ian Watt, The
Consequences of Literacy, Cambridge University Press.)
Chỉ với một ví dụ nhỏ này thôi để thấy chữ Hán thiếu logic và
tính chặt chẽ đến mức nào:
Đạo Đức Kinh được coi là tác phẩm triết học uyên áo của Lão tử,
được nhiều thế hệ học giả Trung quốc đánh giá rất cao, nhưng chỉ một câu mở đầu
gồm vỏn vẹn 6 chữ: "Đạo khả đạo phi thường đạo" mà suốt hơn hai ngàn
năm qua các nhà nghiên cứu còn chưa thống nhất với nhau về cách hiểu. Mỗi người
giải thích một cách cao siêu. Và cách nào cũng... thuyết phục!
Các học giả người Việt xưa dùng chữ Hán để tạo thành chữ Nôm
cũng gây ra không ít sự phức tạp cho người đọc. Văn tự là một hệ thống hình vẽ
có quy ước. Chữ Nôm cũng vậy, nhưng đôi khi người viết có những quyết định chủ
quan khiến người đọc về sau bối rối.
Chẳng hạn, khi khảo dị Truyện Kiều, (bản Liễu Văn Đường Nghệ
An, 1866), với câu thứ 8: "Phong tình cổ lục còn truyền sử xanh," ông
Nguyễn Quảng Tuân thấy hai chữ lâu nay quen được đọc là "cổ lục" với
chữ cổ (固) được viết bằng hai chữ Hán: chữ cổ 古 trong chữ
vi (固), nên suy luận chữ đó không có âm đọc là cổ. Ông giải thích,
nếu từ đó là "cổ" thì chữ Hán đã có sẵn chữ 古 (cổ), người
viết cứ việc dùng (nguyên tắc tá âm), việc gì phải đặt chữ cổ古 vào trong
chữ vi cho thành chữ 固. Vì vậy, ông Nguyễn Quảng Tuân cho
chữ đó phải được đọc là CÓ.
Có lẽ vì chữ "có lục" nghe... không quen tai và có
phần lấn cấn, nên từng có người phiên âm cả hai chữ nôm này thành ... có lúc:
Phong tình CÓ LÚC còn truyền sử xanh.
Cả hai giải thuyết, có lục và có lúc, dường như đều
chưa cái nào thuyết phục.
Trước đây có lần trên báo chí xảy ra sự tranh luận về hai chữ
"một trương" ở cuối câu Kiều 32:
Nghề riêng ăn đứt Hồ cầm một trương.
Vì có người căn cứ vào một bản in chữ Nôm nào đó mà chữ 没 (một)
trong 没 張 (một trương) được viết tắt và không
có dấu chấm thủy, thành ra chữ (ngải), nên đề nghị đọc câu
Kiều đó là:
Hoặc các câu Kiều số 44 và 50 trong bản Kinh đời Tự Đức 1870,
được đọc tuần tự:
"Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh"
Và:
"Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay"
Nhưng ở bản Liễu Văn Đường nói trên, một số chữ trong hai câu
đó được đọc khác:
"Lễ là tảo mộ GỌI là đạp thanh"
Và:
"Thoi vàng BÚA rắc, tro TÀN giấy bay."
Vân vân.
Ta thấy chữ Nôm cũng "chữ Tác chữ Tộ" như vậy đó.
Chữ Nôm tuy ghi âm ngôn ngữ dân tộc, nhưng vốn đã rất khó
khăn mới học được mà các quy định sáng tạo lỏng lẻo, cách viết và đọc không nhất
quán. Đã vậy hầu hết giới có học ngày xưa tôn sùng chữ Hán là "chữ thánh
hiền," coi thường tiếng nói của dân tộc, quan niệm chữ Nôm là nôm na mách
qué, chỉ là trò tiêu khiển của một số người tài hoa, và không được giới nho học
đánh giá cao. Dù chữ Nôm từng được một vị hoàng đế là vua Lê Thánh Tông, và các
danh thần như Nguyễn Bỉnh Khiêm Nguyễn Trãi sử dụng làm thơ văn gọi là thơ văn
quốc âm, vẫn có một số nhà nho không bao giờ "hạ mình" làm thơ văn
nôm na mách qué. Ngay bản thân Nguyễn Du cũng cho tác phẩm của mình chẳng qua
"mua vui cũng được một vài trống canh."
Có người sáng tác xong thì giấu không cho ai biết, hoặc không
ký tên. Sở dĩ có nhiều truyện thơ Nôm khuyết danh là vì vậy. Thậm chí cuối thế
kỷ XVIII vua Quang Trung khuyến khích dùng chữ Nôm làm văn tự chính thức của
triều đình, nhưng chữ Nôm vẫn trong tình trạng "đồ chơi bình dân" giới
hạn trong một số các nhà nho mà không thể phát triển rộng rãi để trở thành một
dòng văn học chính của dân tộc.
Dòng văn học chính của dân tộc là chữ Hán được đọc theo âm
Hán Việt và được người Việt gọi là chữ Nho. Trải qua nhiều cuộc chiến tranh hủy
diệt của giặc phương Bắc, với những sự cướp bóc và phá hủy văn hóa có chủ ý của
giặc Tàu, tài sản văn học chữ Nho của ta tích lũy qua hàng ngàn năm cũng không
còn gì đáng kể ngoài một số các bộ sử chỉ mới được viết lại từ đời nhà Trần sau
ba lần đánh bại quân Nguyên Mông, và một ít thơ văn vụn vặt. Hịch tướng
sĩ và Bình Ngô Đại Cáo thường được kể là các áng hùng văn trong
vốn văn hóa dân tộc, nhưng chúng cũng chỉ là những bài văn ngắn, chớ không có
tác phầm đồ sộ nào, cả trong khảo cứu và sáng tác.
Sự khó khăn của các loại văn tự ô vuông biểu ý là vậy đó. Khó
trong học và hiểu; khó trong sử dụng để sáng tác, nghiên cứu, viết lách. Chính
những khó khăn này đã kềm hãm sự phát triển của tinh thần dân tộc ta hàng nghìn
năm. Dù vậy nhất đán vất bỏ đi cũng... tiếc. Sự tiếc nuối đó chỉ là thứ tình cảm
thủ cựu, người ta không muốn rời bỏ một thói quen.
Câu hỏi của anh Quyen Vinh bộc lộ tính thủ cựu, vì anh chỉ
nói về sự "Đứt gãy truyền thống văn tự dân tộc." Giá như
anh nói đến Truyền thống văn học hay văn hóa của ta chắc là anh đã gặp sự cảm
thông nhiều hơn.
Chữ quốc ngữ được tiếp nhận và phát triển thành dòng văn học
chính trong nền văn hóa và tri thức của dân tộc đã không hề loại bỏ quá trình
văn học Hán Nôm, cũng không tạo ra sự đứt gãy nào đến độ làm tổn thương
"cho đời sống tinh thần văn hóa người Việt" như anh Quyen Vinh lo cả.
Trái lại chính chữ quốc ngữ đã "nâng đỡ" sự tồn tại của dòng văn học
Hán Nôm! Ngay từ những thập niên đầu thế kỷ XX người ta đã bắt đầu dịch các tư
liệu văn học Hán Nôm ra chữ quốc ngữ. Công việc đó vẫn còn tiến hành cho tới
nay. Các bộ sử chính yếu của dân tộc và nhiều tác phẩm quan trọng khác đã có thể
đọc được từ bản dịch chữ quốc ngữ. Các tác phẩm Hán Nôm đã dịch ra quốc ngữ vẫn
tiếp tục được nghiên cứu. Ở trên tôi có nhắc đến ông Nguyễn Quảng Tuân, đó là một
trong những nhà nghiên cứu Hán Nôm uyên bác của Việt Nam, vừa qua đời vào năm
ngoái (2019)
Lệnh của Thống đốc Nam kỳ buộc dân Nam kỳ dùng chữ quốc ngữ
trong các công văn chính phủ thay chữ Nho, dễ khiến nhiều người sau này xúc động
với cảm giác bị cưỡng bách phải dùng loại chữ mới của thực dân trái với "truyền
thống," nhưng đó chỉ là một lệnh hành chánh, có thể không gây ảnh hưởng gì
lắm cho đời sống của người dân thời đó, nếu họ không muốn theo. Vì qua hàng
ngàn năm triều đình các đời vua ta dùng chữ Hán như văn tự chính thức mà người
dân Việt vẫn nuôi dưỡng dòng văn học dân gian truyền miệng bằng tiếng Việt chớ
có nói... tiếng Tàu bao giờ đâu! Nếu chữ quốc ngữ phổ biến nhanh chóng và phát
triển mạnh mẽ là vì nó dễ học, dễ viết. Chỉ cần học vài tháng đã có thể ...
đánh vần đọc báo được rồi.
Ban đầu các nhà nho thủ cựu quyết liệt chống đối chữ quốc ngữ.
Thật ra, sự chống đối của họ phát xuất từ lòng yêu nước. Họ cho chữ quốc ngữ,
mà lúc đầu được gọi là "chữ Tây quốc ngữ," là sản phẩm của Tây. Hễ
cái gì của Tây, những kẻ cướp nước, thì họ chống. Tuy như thế là thiển cận,
nhưng tình tự đó của họ là rất cảm động.
Dù sao, chính nhờ lớp nho sĩ này chúng ta có một thời gian
quá độ cho sự chuyển tiếp nên đã không xảy ra một sự xung đột văn tự nào, càng
không có sự đứt gãy văn hóa nào cả. Người Việt hăm hở tiếp nhận chữ quốc ngữ,
nhưng không bỏ rơi di sản văn hóa của tiền nhân.
Người Pháp mở trường dạy thông ngôn và đào tạo nhân viên công
chức cho chính quyền thuộc địa, và tuy nền giáo dục thuộc địa hướng theo văn
hóa Pháp, không đánh giá cao văn hóa bản xứ, nhưng do họ sử dụng các trí thức bản
xứ theo tây học, mà những nhà giáo thời đó trong tâm hồn họ vẫn còn đậm đà tinh
thần và văn hóa dân tộc, nên những cuốn sách Giáo Khoa Thư sơ cấp do lớp trí thức
này soạn ra cho trẻ con học từ những năm 30 của thế kỷ trước bây giờ người ta
còn in lại và còn người tìm đọc để thưởng thức - và không ít người tiếc nuối.
Như thế đủ biết sự tiếp nhận chữ quốc ngữ ngay cả trong thời kỳ Pháp thuộc đã rất
thuận lợi, không những không gây ra một cơn sốc văn hoá nào mà chữ quốc ngữ đã
góp công bảo tồn phần nào tinh thần văn hóa dân tộc, nâng cao dân trí, tạo thêm
thuận lợi cho việc cả nước đánh đuổi thực dân Pháp về sau.
Anh Quyen Vinh có nói đến nỗi lo "con cháu không đọc được
trực tiếp di sản viết của tổ tiên mấy nghìn năm." Trong comment của anh
đây là một nỗi lo chính đáng, và đáng trân trọng.
Theo xu hướng phát triển của lịch sử, ngay từ khi đất nước bị
Pháp đô hộ, nhiều người không còn tha thiết với cái học cử tử nữa. Đến đầu thế
kỷ XX, ông Tú Xương đã nhận thấy "mười người đi học chín người thôi"
khi số thí sinh trong khoa thi Hương năm Quý Mão 1903 có hơn 10.000 mà đến khoa
thi năm Nhâm Tý triều Duy Tân 1912 chỉ còn hơn 1300 người đi thi; các nho sĩ dần
dần "vất bút lông đi sắm bút chi," đến lúc vua Đồng Khánh buộc phải
bãi bỏ các kỳ thi Nho học. Những người có trách nhiệm điều hành đất nước và có
tinh thần dân tộc đã rất sáng suôt, nhìn thấy trước một tương lai trong vài
mươi năm tới sẽ không còn được mấy người (nếu không muốn nói là sẽ không còn
ai) đọc được các thư tịch chữ Hán Nôm vốn còn lại khá ít oi, để soi sáng lịch sử
dân tộc và một quá khứ văn học của tiền nhân, nên họ đã sớm có kế hoạch lâu dài
ở cấp quốc gia, chớ không phải là "không mấy ai để ý" như anh Quyen
Vinh nói.
Nếu biết rằng, trong 9 văn bằng cử nhân giáo khoa và 3 văn bằng
cử nhân chuyên khoa, được đào tạo tại trường Đại học Văn Khoa Sài Gòn trước năm
1975, có một bằng Cử nhân giáo khoa văn chương Việt Hán, chắc anh Quyen Vinh hiểu
chuyện tiếp nối và giữ gìn truyền thống dân tộc đã được những người có trách
nhiệm với đất nước thực hiện chu đáo trong tinh thần Nhân bản, Dân tộc, và Khai
phóng. Sinh viên phải học và thi đậu năm chứng chỉ để lấy bằng cử nhân Giáo
khoa Văn chương Việt Hán, trong đó có các chứng chỉ Dự bị Hán văn, chứng chỉ
Văn chương quốc âm, và chứng chỉ văn chương Việt Hán. Từ niên khóa 1965-1966,
trường Đại học Văn Khoa Sài Gòn còn có cả Văn bằng Cao học (bây giờ gọi là Thạc
sĩ) về Văn chương Việt Hán. Đó là những người sẽ "đọc được trực tiếp di sản
viết của tiền nhân," tiếp tục nghiên cứu và giảng dạy văn học Hán Nôm cho
các thế hệ sau.
Ngoài ra, ở 2 cấp Trung học - Trung học đệ Nhất cấp, và Trung
học đệ Nhị cấp, hàng tuần học sinh có giờ học cổ văn. Đệ Nhất cấp học Truyện
Trê Cóc, Lục súc tranh công... để "bồi dưỡng" thêm trí tưởng tượng
cho các học sinh trẻ con các lớp Đệ Thất, Đệ Lục, và một số bài thơ "quốc
âm" cổ. Đệ Nhị cấp học Truyện Kiều, Chinh Phụ Ngâm khúc, Cung
Oán Ngâm Khúc vân vân, vừa để giữ gìn những cảm xúc có tính dân tộc và
tính thẩm mỹ của nền văn học cổ, vừa để có hiểu biết về vốn từ Hán Việt trong
ngôn ngữ dân tộc. (Thời VNCH có lẽ không mấy khi nghe một người nào nói sai tiếng
Việt như ta bắt gặp nhan nhản hiện nay!) Nền giáo dục của VNCH đã có chương
trình cụ thể giữ cho truyền thống văn hóa dân tộc không bị mai một hay đứt gãy.
Tháng 4 năm 1977, trường Đại học Văn khoa được nhập vào trường
Đại học Khoa học để lập thành trường Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngày 30 tháng 3 năm 1996, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn được thành
lập là một trong những thành viên của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
Chắc là phần Văn Khoa của Trương Đại học Văn Khoa Sài Gòn xưa được đưa vào trường
Đại học Khoa Học Xã hội Nhân Văn.
Tôi không biết ở trường Đại học Khoa Học Xã hội Nhân Văn sinh
viên được học những gì, nhưng hàng ngày đọc báo thấy nhà báo - được đào tạo
chính quy từ các trường lớp báo chí - viết sai tiếng Việt rất nhiều. Chẳng hạn
người ta đã viết tiếng Việt như thế này:
"Người thầy gật đầu và nói với tôi "Thầy cảm phục
tinh thần của em. Em là người có chứng kiến và dám sống cho chứng
kiến của mình."
Hay:
"10 thói quen của nam giới khiến phụ nữ phản cảm nhất"
Hay:
"Ford phải ra lệnh triệu hồi hơn 10 vạn xe ở
thị trường Bắc Mỹ..."
Vân vân...
Và tôi ngờ có lẽ họ không được học gì về văn chương Việt Hán,
tức không có cơ hội học từ Hán Việt mà dường như ngày trước nhà văn Nhượng Tống
cho là chiếm đến 60 phần trăm trong ngôn ngữ của Việt Nam. Người Việt không được
học tiếng Việt thì cái gọi là "giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt"
chỉ là chuyện nói chơi.
Có lẽ đó là một trong những dấu hiệu của sự "đứt gẫy"nào
đó chăng?
Sự "đứt gẫy truyền thống văn tự" đã không xảy ra
khi người Việt tiếp nhận chữ quốc ngữ với ký tự La tinh để thay cho chữ Hán và
chữ Nôm, nhưng dường như có một sự đứt gãy nào đó trong truyền thống văn hóa
dân tộc mà không vì chữ quốc ngữ với mẫu tự La tinh.
Trường Đại học Văn Khoa Sài GònPS. Ý kiến của Giáo sư Nguyễn Huệ Chi:
Nguyễn Huệ Chi: Nói đứt gãy có phần hợp lý đấy bạn Thiếu
Khanh. Hiện nay trong kho sách Hán Nôm của cha ông còn biết bao nhiêu tác phẩm
đã được dịch ra tiếng Việt hết đâu. Phải có cả một đội ngũ thật vững vàng đảm
đương công việc chuyển ngữ ấy và phải làm rất thận trọng, nghiêm túc để chuyển
đạt cho được mọi giá trị của quá khứ sang cho thế hệ hôm nay một cách trọn vẹn,
làm cho văn hóa được tiếp nhận/ tiếp nối liên tục, đó chẳng phải đang là một vấn
nạn là gì.
Thiếu Khanh: Thưa giáo sư Nguyễn Huệ Chi, tôi cũng cảm thấy
bi quan với tình trạng kho văn liệu Hán Nôm quốc gia chưa được khai thác hết mà
giới nghiên cứu uyên bác trong lãnh vực này (trong đó có giáo sư) ngày một hiếm
đi. Dù sao, tình trạng này chỉ là sự ngưng đọng (stagnation) chớ không phải hay
chưa phải một sự đứt gẫy (interruption). Sự ngưng đọng ngoài ý muốn này là do
"ngoại cảnh" mang lại, chớ không phải hệ quả tất nhiên của sự chuyển
đổi chữ viết vào những thế kỷ trước, và chắc chắn là ngoài dự kiến của các nhà
hoạch định giáo dục thời đó. Tuy nhiên, con đường hầm đã quá dài mà chưa thấy
le lói một dấu hiệu nào ở cuối đường hầm báo sự xuất hiện của các nhà giáo dục
có tài năng với nền tảng dân tộc vững chắc (the advent of talented educators
with a steady national platform) thì e rằng sự ngưng đọng quá lâu sẽ mặc nhiên
biến thành sự đứt gẫy đáng tiếc mà một thế hệ nào đó về sau muốn phục hồi hay
tiếp nối sẽ rất khó khăn.
Nguyễn Huệ Chi: Thiếu Khanh Đúng vậy đó bạn.
Thiếu KhanhTheo http://chimviet.free.fr/
Theo http://chimviet.free.fr/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét