Thêm một bài thơ yêu nước
của cụ Nguyễn Đình Chiểu
Trong nguyên bản nhan đề bài thơ được chép là Tú tài Chiểu
tự thuật thán vân, chưa thấy được công bố trên sách - báo chữ quốc ngữ trước
nay…
Nhân dịp kỷ niệm 160 năm ngày sinh Nguyễn Đình Chiểu vào năm
1982, Tổ Văn học cổ cận đại, Ban Văn học, Viện Khoa học xã hội tại TPHCM đã
biên soạn một bộ Toàn tập Nguyễn Đình Chiểu, trong đó có quyển Thơ
văn yêu nước chống Pháp, giới thiệu một số tác phẩm thơ văn của cụ sáng tác từ
khi quân Pháp xâm lược Việt Nam. Tuy nhiên, từ đó đến nay, rải rác vẫn có một số
tác phẩm thơ văn của cụ Nguyễn Đình Chiểu được tiếp tục phát hiện. Bài thơ sau
đây là một trong số đó.
Bài thơ này được chép trong một tập thơ văn Hán Nôm chép tay
nhan đề Thi vận tập thành, được tìm thấy ở xã Mỹ Lộc, huyện Cần Giuộc, tỉnh
Long An. Người chép là Lê Công Cẩn, do ông Lê Minh Chí (cháu cố của ông Cẩn) giữ,
hiện có bản sao được lưu giữ ở Bảo tàng Long An.
Trong nguyên bản nhan đề bài thơ được chép là Tú tài Chiểu
tự thuật thán vân (ảnh), chưa thấy được công bố trên sách – báo chữ quốc
ngữ trước nay. Căn cứ vào nội dung và địa điểm phát hiện, có thể xác định bài
thơ này được cụ Nguyễn Đình Chiểu sáng tác trong thời gian về sống ở quê vợ tại
Cần Giuộc, Long An, sau khi quân Pháp phá vỡ phòng tuyến Đại Đồn tháng 2.1861.
Sau đây là phần phiên âm và chú thích bài thơ. Nhan đề do
chúng tôi tạm đặt.
Tự thán
Đã đành trôi nổi tấm thân bèo,
Mình giữ lòng mình dám nói leo.
Đánh xé đang khi cò mổ vọp (1),
Sụt trồi đâu dám ốc mang rêu.
Cửa rồng muôn dặm mây còn nhóm (2),
Bến Nghé năm canh quạ hãy kêu (3).
Chén rượu xóm giềng cho cũng uổng,
No say xin để mặt ăn heo.
Chú thích:
(1) Đánh xé… mổ vọp: Lấy điển Bạng duật tương trì (Trai
cò giữ nhau), nói về tình trạng giằng co giữa quân Pháp và các lực lượng vũ
trang Việt Nam trên chiến trường Nam kỳ trước Hòa ước Nhâm Tuất 5.6.1862.
(2) Cửa rồng… mây còn nhóm: Lấy ý câu trong bài Đăng
Kim Lăng Phụng Hoàng đài của Lý Bạch – “Tổng vị phù vân năng tế nhật/ Trường
An bất kiến sử nhân sầu” (Chỉ vì mây nổi che vầng nhật/ Chẳng thấy Trường An
não dạ người). Ý nói mòn mỏi chờ triều đình có hành động chống Pháp tích cực.
(3) Bến Nghé… quạ hãy kêu: Lấy ý câu trong bài Ô dạ
đề của Bạch Cư Dị – “Đề lịch cơ hầu yết, Phi đê đống sí thùy. Họa đường
anh vũ điểu, Lãnh noãn bất tương tri” (Giọng khàn run cổ đói, Cánh cóng thấp đường
bay, Yên ấm chim anh vũ, Thềm son vốn chẳng hay). Ý nói thời ly loạn, nhân dân
càng khốn khổ khác hẳn kẻ giàu sang.
6/7/2022
6/7/2022
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét