Tiểu luận Văn Chinh: Ở đây và bây giờ của Đặng Huy Giang

Tiểu luận Văn Chinh: Ở đây
và bây giờ của Đặng Huy Giang

Người ta có hai lần trẻ lại trên đường đời một chiều từ khi sinh ra, chưa kể đi đến mút đường thì già bỗng hóa trẻ con nhưng đó lại là một câu chuyện khác; ở đây chúng ta chỉ bàn đến hai lần trẻ lại như một ân hưởng của hạnh phúc làm người. Đó là khi chúng ta thành bố mẹ rồi thành ông bà. Sự trẻ lại lần thứ nhất kỳ diệu như một phép nhiệm mầu: Một phần sinh thể ta thành con ta, nó gợi một hình dung ngày ta bé dại, nuôi dưỡng con mà hình dung ra cha mẹ nuôi dưỡng mình.
Lần sau, sự trẻ lại không còn kỳ diệu nữa nhưng cũng đầy ân sủng. Ta đã đi đến nửa đường đời, nhiều thứ đã bắt đầu chai sạn; được bế cháu, chơi với cháu như được cải lão hoàn đồng. Tôi chợt thấy, chúng ta mới có triết luận một chiều: “Công cha như núi Thái Sơn/ Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” mà chưa có một câu nào tương tự để nói về lòng biết ơn con cháu?
Nhà phê bình Văn Chinh
Nhưng có vẻ như đó là một khiếm khuyết dành cho thi ca, ủy nhiệm cho thi ca một sứ mệnh.Thú vị là ngay cả khi thực hiện sứ mệnh này, nhà thơ cũng được trẻ lại, mềm đi. Chúng ta biết Đặng Huy Giang có thái độ thẩm mỹ quyết liệt:
Hoa nở trên đỉnh núi
Chỉ thơm cho một người
Yêu. Bay lên mà hái
Dốc đứng thời gian trôi
Nhưng khi viết cho con thì khác hẳn, lời thơ ngọng nghịu, hai bố con cứ như đang tập nói:
Con vừa cất tiếng a a
Thì cha cũng đã à à… lời ru
(Con và cha)
Có thể nói, Ở đây và bây giờ là tập thơ của sự tương tác giữa bố mẹ/ ông bà với con/ cháu – là thơ “mọc”lên giữa tương tác ấy mà Đặng Huy Giang chỉ ghi lại:
Chúng cháu đi chơi đây
Ông ở nhà, vui nhé!
Nhớ, không được mở cửa
Để người lạ vào nhà!
 
Buồn, chơi với mèo nhỏ
Buồn, chơi với chó con
Ipad, cháu để đó
Buồn, ông mở ra xem…
(Lời cháu)
Ở đây & bây giờ – tập thơ của Đặng Huy Giang
Hẳn là khi ghi lại bài Ngôn ngữ bé, Đặng Huy Giang cay đắng nghĩ: Ngôn ngữ của các thiên thần thơ hơn mọi nhà thơ, các sắc thái biểu cảm phong phú hơn ngôn ngữ người lớn:
Mẹ ơi, hạt cơm ngã
Xuống đất, có đau không?
Sao thịt lại thịt…bò
Như con hồi bẩy tháng?
Đây nữa, ở bài Những câu hỏi của con:
Sao bố không mua trăng
Làm đồ chơi cho mẹ?
Còn trong bài Mẹ và con, thế giới mở rộng ra đến mặt trăng mặt trời để rồi bật ra một liên tưởng độc đáo, cũng chỉ có ở các thiên thần:
– Có phải con còn trẻ con
Ngày đêm con quay quanh mẹ?
– Phải, con của mẹ còn bé
Đêm ngày mẹ quay quanh con.
Đây là một tập thơ có nhiều bài hay, nhưng tôi thích nhất bài Khi cháu vắng nhà, nó củng cố nhận thức về ý nghĩa của con cháu với người lớn chúng ta và về sứ mệnh của thơ bổ khuyết cho nhận thức một chiều gia trưởng cũ. Tôi cũng đồng ý với tác giả, trẻ em hôm nay thế giới ngày mai là việc của xã hội, còn ở đây và bây giờ thì nhiệm vụ của bố mẹ ông bà là cùng con cháu tương tác sống trong ân sủng. Ấy là hạnh phúc vậy:
Vắng cháu, vắng cả bây giờ
Cả ở đây nữa
thẫn thờ
đó
đây
 
Thời gian trơ trọi phút giây
không gian trống hoác
lấp đầy làm sao?
Bởi vì, hãy đọc bài Nếu 2:
Nếu không có đất
Làm sao biết…trời!
Không con, con ơi
Làm sao ra… bố!
Đọc và chỉ cần nghĩ nông thôi, chúng ta cũng có thể nhận ra người xưa mới chỉ chú trọng có một nửa tam cương trong đạo làm người. Vậy nên liều viết ra đây, để cùng bạn đọc bàn bạc sâu thêm.
VĂN CHINH
 
Hà Nội, 21/8/2015 
Thy Lan
Nguồn: Viện Văn học
Theo https://vanhocsaigon.com/