Tiến Hợi - Đạm Thủy của nhau… kiếp này

Tiến Hợi - Đạm Thủy
của nhau… kiếp này

35 năm đóng vai Bác Hồ cũng là 35 năm Nghệ sĩ ưu tú Tiến Hợi đồng hành bên người bạn đời của mình, ấy là nữ nghệ sĩ hóa trang Vương Đạm Thủy, mà theo tâm sự của chị: “Anh là Bác Hồ trên sân khấu và trở lại là chồng chị sau khi tẩy trang”…
Nghệ sĩ ưu tú Tiến Hợi từng đạt đỉnh vinh quang trong vai diễn Bác Hồ
Đã quá nhiều bài viết về Nghệ sĩ ưu tú Tiến Hợi từ thân thế sự nghiệp đến những cống hiến và gặt hái thành công của anh trong suốt mấy mươi năm trên sân khấu và màn bạc. Tôi mạn phép viết những cảm nhận của riêng mình về anh như một lời tri ân nhân ngày sinh nhật Bác (19.5.2024).
Tôi có ba lần gặp Nghệ sĩ ưu tú Tiến Hợi, người chuyên đóng vai Bác Hồ và cả ba lần đều ở thành phố Việt Trì, Phú Thọ trong các chuyến anh về chơi cùng mấy người bạn.
Với nghệ sĩ Tiến Hợi, đạo diễn nổi tiếng Đặng Nhật Minh có nhận xét rất ấn tượng về anh: “Có lẽ, Hà Nội mùa Đông năm 46 là đóng góp của Tiến Hợi. Anh diễn chân thật và quan trọng là giống nhất trong cả ngoại hình lẫn tiếng nói. Đúng là số trời đã định. Vai Hồ Chí Minh phải do Tiến Hợi đảm nhiệm, chứ không thể có ai khác”.
Cứ như đã quen nhau từ lâu, anh và tôi ngay lần đầu gặp mặt đã lập tức bén chuyện như không có hồi kết bởi những trao đổi về Bác Hồ, về tình yêu, về bạn bè, về cuộc sống, cứ như thể “tri kỷ trùng phùng”. Sau mấy lần ấy, tôi cũng đã đưa ra lời nhận xét về anh mà lần nào nhắc lại với anh em bạn bè, những người đã từng gặp anh đều rất tán thưởng: Tiến Hợi dáng thanh, hơi trầm tính, từng điệu bộ cử chỉ luôn nghiêm ngắn. Theo suy diễn của tôi, anh đảm nhận vai Chủ tịch Hồ Chí Minh hàng trăm lần trên sân khấu và phim trường sao tránh khỏi phải hoàn thiện bản thân trong từng cử chỉ, hành động: Vầng trán rộng, ánh mắt sáng, thái độ khoan dung, đường hoàng chững chạc… Tôi còn nhận thấy con người Tiến Hợi ngoài đời có nét gì đó thật Bác Hồ hơn cả giống Bác Hồ trên sân khấu.
Là nghệ sĩ kịch và diễn viên điện ảnh, suốt nghiệp diễn của mình Tiến Hợi đã luôn tròn vai trong mọi tuyến nhân vật được giao và cá nhân anh đã đạt đỉnh vinh quang trong sự nghiệp bằng chính vai diễn về Bác Hồ tôn kính.
Nhưng thật tiếc, Tiến Hợi rời cõi tạm ngày 10.2.2022 sau cơn bạo bệnh phát hiện muộn ở tuổi 64. Chỉ vỏn vẹn 6 ngày cuối cùng của cuộc đời, từ mùng 4 tháng 2, anh ở lại bên cạnh người thân rồi từ từ khép lại hàng mi, bước vào giấc ngủ ngàn thu. Cũng chính từ ngày đó tôi cũng mới được biết đến vợ anh, trên trang facebook cá nhân của bạn bè anh em chia sẻ – Chị là người trang điểm cho anh lần đầu trên sân khấu và cũng là người cuối cùng làm cho dung diện của chồng thật đẹp trước khi anh an bước trong thế giới người hiền…
Anh là Bác Hồ trên sân khấu và trở lại là chồng chị sau khi tẩy trang
35 năm đóng vai Bác Hồ cũng là 35 năm Tiến Hợi đồng hành bên người bạn đời của mình, ấy là nữ nghệ sĩ hóa trang Vương Đạm Thủy, mà theo tâm sự của chị: “Anh là Bác Hồ trên sân khấu và trở lại là chồng chị sau khi tẩy trang”. Vương Đạm Thủy (sau đây gọi là Đạm Thủy) đã dùng đôi bàn tay điệu nghệ và tài hoa của mình cùng cặp mắt gắn với tâm nghề sắc sảo, lòng kính trọng và biết ơn vô hạn đến Bác để có thể thổi hồn vào nhân vật Bác Hồ được khán giả cả nước và quốc tế vinh danh…Chị Đạm Thủy cho rằng: Từng nét tô điểm trên khuôn mặt của Nghệ sĩ Tiến Hợi mỗi khi chị nhấc bút khai mở cứ như thể được Bác về phù trợ, chỉ dạy, truyền năng lượng và cảm hứng sáng tạo, chị chỉ việc tiếp nhận đưa bút…
Khởi nghiệp Tiến Hợi và Đạm Thủy cùng là lính Cụ Hồ, trong đoàn nghệ thuật Trường Sơn Quân khu II sau đó cùng xuôi về công tác Nhà hát kịch Trung ương. Chị Đạm Thủy xưa nay sống khép kín, chị đã từ chối tất cả mọi lời đặt vấn đề của giới truyền thông muốn công khai trên mặt báo về những đóng góp cho thành công của các vai diễn cũng như cuộc sống riêng tư bên người chồng là diễn viên nổi tiếng – Nghệ sĩ ưu tú Tiến Hợi. Bởi họ biết, dường như tất cả các vai diễn về Bác Hồ đều từ một tay chị hóa trang, chị nhận được sự tin tưởng tuyệt đối của các đạo diễn.
Chị Đạm Thủy tâm sự về “Thiên duyên” giữa hai anh chị mà tôi đã hoàn toàn bị thuyết phục, thật khó có thể tin nổi:
Trước là nói về anh – Nghệ sí ưu tú Tiến Hợi: quê cha ở Nghệ An, mẹ người Hà Nội, nhờ thế giọng nói của anh trong vai Chủ tịch Hồ Chí Minh là giọng pha Trung Bắc không cần lồng tiếng đã rất giống với giọng của Bác ngoài đời. Anh ra mắt và nhập vai Bác ngay từ vở diễn đầu tiên là vở “Đêm trắng”, đã nhận được liên tiếp những tràng vỗ tay của khán, thính giả ba miền. Từ đó, dường như mặc định Tiến Hợi là người số một làm nên hình tượng Bác… đương đại, ngót nửa thế kỷ qua.
Sau, nói về chị – Nghệ sĩ hóa trang Đạm Thủy: quê cha ở Làng Kim Liên, Nam Đàn, (là anh em họ đằng ngoại với Bác Hồ), mẹ người Nam Trung, Nam Đàn, Nghệ An. Ông thân sinh là cán bộ thuộc Bộ Xây dựng, được Nhà nước cử về công tác ở thành phố công nghiệp non trẻ, ông đón bà ra và cùng xây dựng tổ ấm ở Việt Trì, Phú Thọ, đến nay, theo con trai trưởng vô Thành phố Hồ Chí Minh sinh sống. Một điều nữa thật ly kỳ, chị Đạm Thủy có ngày sinh 19/5, trùng với ngày sinh nhật Bác.
Trong chuỗi tâm sự của mình Chị Đạm Thủy còn nói rằng: Chị không bao giờ quên năm đó – 1989, anh đang đóng phim “Hẹn gặp lại Sài Gòn”, vào vai Nguyễn Tất Thành chuẩn bị rời Bến Nhà Rồng, xuống tàu, ra đi tìm đường cứu nước. Cũng là thời điểm chị mang bầu cậu con trai lớn, thế là anh chị cùng thống nhất đặt tên con là Nguyễn Vương Thành (lấy họ của chị làm đệm cho con). Mà em biết không, bộ phim đó anh Tiến Hợi và cô cháu gái Thu Hà là hai diễn viên từng ‘khuấy đảo” làng phim trong nước, họ được ví như “Cặp đôi đẹp nhất màn ảnh Việt” suốt mấy chục năm liền…
Tôi thấy ánh mắt chị ngời sáng và đầy tự hào về chồng mình trong mỗi lần nhắc nhớ những kỷ niệm nghề gắn bó bên anh như thế.
Và đúng là Thiên duyên, lần sau, khi anh Tiến Hợi vào vai Bác Hồ, đóng phim “Hà Nội mùa đông năm 46”, nội dung bao chùm là Hồ Chủ tịch ra quyết định cho cách mạng lùi một bước, chuẩn bị rời Hà Nội lên chiến khu Việt Bắc chuẩn bị quân lương cho cuộc kháng chiến chống Pháp trường kỳ… Chị lại trở dạ sinh con trai thứ, anh hào hứng bế cu cậu nhấc lên thật cao, ôm chặt rồi hôn lên má và gọi tên con là Vương Nam, như khẳng định cho một Việt Nam sẽ gặt hái toàn thắng…trong phim…
Em nhìn này, chị Đạm Thủy mở smartphone và giơ cho tôi xem ảnh nền chụp tấm hình Tiến Hợi trang điểm sắp xong, Đạm Thủy đứng phía sau vuốt, chải kỹ mấy sợi tóc cho vào nếp. Chị nói với tôi: Anh mình sắp bước ra sân khấu đấy…
Ui, giống Bác Hồ quá ạ! Tôi reo lên…
Chị Đạm Thủy bảo, nhóm VTV chụp trước giờ diễn và gửi tặng anh chị, anh Tiến Hợi rất ưng tấm hình này!
120 năm tuổi đời – 70 năm tình yêu: Chị hạnh phúc viên mãn về điều đó
Tôi đã từng được nghe nói về anh chị Tiến Hợi và Đạm Thủy suốt nhiều năm liền là một “cặp đôi hoàn hảo” trong sự ngưỡng mộ của giới nghệ sĩ và bạn hữu khắp cả nước. Chẳng thế mà giới trẻ cả ba miền cũng đã rất hào sảng dành cho anh chị “những lời có cánh” bên cạnh sự thật rằng từ khi nên vợ thành chồng họ chưa từng vắng nhau trong hầu hết các sự kiện của một trong hai người kể cả trên sân khấu và khi về với đời thường.
Có lẽ chính vì vậy mà ngay cả khi Tiến Hợi chuẩn bị về thế giới bên kia Đạm Thủy vẫn không quên sứ mệnh của mình là phải thật nhẹ tay thoa lên vầng trán rộng và đôi gò má của chồng – Người từng đầu gối, tay ấp bấy nay một lớp phấn đủ hồng cho thật giống với điệu cười mỉm, làn mi thanh thản khép hờ…rồi khẽ hôn lên làn môi đỏ chào anh trước khi bật khóc, xót thương, vĩnh biệt…!
Bạn bè chung ai cũng nghĩ rằng Đạm Thủy sẽ gục ngã sau cú sốc về sự ra đi quá đột ngột của Tiến Hợi. Nhưng không. Đạm Thủy không gục ngã mà trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết vì bên đời còn tất cả những kỷ niệm nối tiếp tình yêu của anh dành lại cho chị, ấy là gia đình nhỏ của Vương Thành, Vương Nam và đàn cháu yêu quý…
Chưa hết, Đạm Thủy khẽ giải bài toán cuộc đời theo cách của mình: Em thấy đấy, cộng tuổi chị và anh là 120 (anh 64, chị 56), mỗi người có cho riêng mình 35 năm hạnh phúc viên mãn bên nhau, như thế có phải tổng là 70 năm tình yêu của hai đứa không? Sẽ bao nhiêu đôi trên dương thế có được Thiên duyên như vậy…?!
Tôi đã ấp úng khi bắt gặp câu hỏi này từ chị. Tôi lặng đi và gật đầu về một phép tính đầy khẳng định đến thương cảm như thế: Đúng là Thiên duyên. Tôi lẩm nhẩm nhắc lại.
Tiến Hợi sinh ra để đóng vai Bác Hồ, Đạm Thủy sinh ra để hóa trang cho Tiến Hợi!
Và, khi tôi ngắt lời, kể cho chị nghe về sự trùng hợp ngẫu nhiên giữa hai người phụ nữ mà tôi muốn được nhắc đến ngay sau đây là chị và mẹ tôi đã cho tôi thấy những điều thât đáng để trân trọng và nể phục. Họ là những người phụ nữ đơn thân nhưng đã tự tìm ra một phong cách sống của riêng mình như thể luôn có người đàn ông của đời mình đồng hành mọi lúc, mọi nơi… cho đến muôn sau.
Chẳng là, sau khi cha tôi mất (2006, năm ấy ông cũng 64 tuổi), đêm nào bên cạnh bàn thờ vong mẹ tôi cũng thức, tôi nằm giường kế bên, thi thoảng choàng dậy nửa đêm vẫn nghe tiếng rì rầm như mẹ đang tâm sự gì đó với cha, mà hình như có lúc mẹ đọc cả những bài thơ vừa mới sáng tác khi chiều…cho cha tôi nghe và nhờ ông…thẩm định…Ngay ngày đầu vĩnh biệt cha, cả nhà tôi nhìn thấy và cùng nghĩ rằng cha đã hóa thân thành con bươm bướm hoa thật to về đậu trên bức trướng của Dòng họ Nguyễn Đình thăm viếng. Con bươm bướm đó không ăn gì, không bay đi mà vẫy cánh cho đến khi kiệt sức mới dừng lại, sau 49 ngày thì tự rơi xuống đất. mẹ tôi đã thắp hương và khẩn cầu cho nó hóa thân theo cha về cõi vãng sanh…Cũng từ đó mẹ tôi chính thức cầm bút, nối nghiệp văn chương, viết tiếp thay cha…
Dứt câu chuyện này từ tôi, trước sự chứng kiến của cả mẹ, chị Đạm Thủy đã chợt thốt lên: Mẹ em chính là hình ảnh của chị mấy mươi năm sau đấy, thật tuyệt, thật chu toàn, đủ nghĩa “tòng phu, đức hạnh” của người phụ nữ Việt mình, em nhỉ? Chị cũng luôn nghĩ, luôn nói chuyện, luôn tâm sự với anh hàng ngày. Kể cả hôm nay, về lại Việt Trì họp lớp các bạn học cũ và kết nối gặp, nói chuyện với chú em lần này cũng đã được sự đồng ý của anh Tiến Hợi đấy, em nhé!
Em trai biết không, dù sinh nhật chị là 19.5, nhưng ngày này hàng năm chị chỉ nhận được số lời chúc bằng một phần của anh Tiến Hợi thôi đó. Bạn bè khắp cả nước nhắn tin chúc mừng anh nhân sinh nhật Bác khiến anh trả lời phải cỡ ngót một tuần mới hết. Từ dạo anh về bên ấy, ngày kỷ niệm này chị với bạn bè của anh chị lại đem hoa ra trước mộ anh, đồng thanh hát lời “Chúc mừng sinh nhật” cho anh vui cùng…
Suốt những năm tháng tuổi thơ, tôi từng mải mê nằm ngoài sân nhà, dưới trời đầy sao nghe cha kể chuyện, những câu chuyện có khả năng “xuyên thấu lịch sử”, trong đó, không thể quên tích xưa về “Tử Kỳ – Bá Nha” thần diệu. Chỉ vì người bạn tâm giao biết “thưởng thức tiếng đàn – vận ý tao nhân” không còn trên dương thế nữa mà Tử Kỳ đã đập vỡ luôn cây đàn, không sáng tác và chơi đàn nữa. Nay, nghe chị Đạm Thủy nói rằng, gần đây, chị đã phải liên tục từ chối lời mời của tất cả các đạo diễn về việc nhận trang điểm hình tượng Bác Hồ do một số diễn viên khác thủ vai. Chỉ tay lên trời, chị buông một câu: “Sự nghiệp của anh Tiến Hợi đạt đỉnh, anh dừng lại, chị cũng dừng lại luôn”.
Nghe đến đó, tôi đã hơi nhanh miệng: hay là… Chị hãy mở lòng cho đỡ phí một tài năng bấy nay vẫn kín tiếng nơi hậu trường đi chị…
Khẽ xua tay, chị Đạm Thủy không nói gì thêm và cả hai chị em tôi đã để xen vô một khoảng lặng giữa lần đặt vấn đề hơi vội vàng này của tôi. Cũng chỉ vì đặt mình về phía khán giả, tôi thấy thật sự tiếc nuối khi thiếu một tay nghề hóa trang điêu luyện như Đạm Thủy nởi điều đó sẽ đồng nghĩa với khó có thể gặp được một Bác Hồ thật Bác trên sân khấu nay mai… Nhưng từ đó, tôi càng cảm phục chị và anh, về những điều quá lớn lao mà cả hai người luôn muốn được hy sinh vì nhau, dành cho nhau trọn vẹn tâm nguyện trước sau.
Đạm Thủy nói thêm: Chị chỉ cần anh, chị thấy anh mình cũng như Bác, luôn giản dị nhất có thể, ngại va chạm, cả đời không xin xỏ cho riêng mình thứ gì, anh luôn khiêm tốn trước mọi thành tích đạt được, hòa nhã với bạn bè, đồng nghiệp, hàng xóm, người thân… Cho nên, đến ngay cả việc các tổ chức gợi ý làm hồ sơ đề nghị truy tặng Nghệ sĩ Nhân dân cho anh chị cũng từ chối mà em…Chị biết, ở bên kia anh Tiến Hợi cũng không muốn như thế, tuyệt đối anh của chú không thích khoa trương…
Qua đó, ta có thể thấy: Nghệ sĩ ưu tú Tiến Hợi sinh ra để đóng vai Bác Hồ và Nghệ sĩ Đạm Thủy sinh ra để hóa trang cho Tiến Hợi thành danh!
Thay lời kết bài viết này, mạn phép chị Đạm Thủy, tôi xin trích mượn nguyên văn mấy lời tâm sự thành thơ của chị trước nấm mồ anh vào Ngày Hạnh phúc 20.3.2024 vừa qua:
“… Mình em lẻ bước đơn côi
Mà sao như thấy đủ đôi đêm ngày
Vĩnh Cửu cho mối tình này
Âm Dương cách biệt mong ngày gặp nhau
Chồng đi trước, vợ đến sau
Tiến Hợi – Đạm Thủy của nhau… kiếp này…”
Hỏi như vậy có xứng là duyên trời định hay không…?!.
19/5/2024
Nguyễn Đình Ánh
Theo https://vanvn.vn/