Bốn cô gái và những kẻ si tình

Bốn cô gái và những kẻ si tình

Đầu tiên phải kể đến “Cô láng giềng” của nhạc sĩ Hoàng Quí. Ca khúc kể lại câu chuyện tình buồn và dang dỡ của chính người nhạc sĩ tài hoa yểu mệnh ấy:

“Hôm nay trời xuân bao tươi thắm

Dừng bước phiêu linh về thăm nhà

Chân bước trên đường đầy hoa đào rơi

Tôi đã hình dung nét ai đang cười…”

Và chân dung “cô láng giềng” hiện ra:

“…Đôi mắt trong đen màu hạt huyền

Làn tóc mây chiều cùng gió ngàn dâng sóng

Xao xuyến nỗi niềm yêu…”

Chỉ có chừng ấy thôi! Chỉ một chút phác thảo “đôi mắt trong đen” và “làn tóc mây chiều” cùng với “nỗi niềm yêu” cũng đủ để hiện ra một “cô láng giềng” dễ thương và duyên dáng. Thật ra ba tiếng “cô láng giềng” là cách goi yêu thương trìu mến của chàng trai si tình chứ nào họ có xa lạ gì nhau, nếu không muốn nói họ đã từng có nhiều ước hẹn:

“…Năm xưa khi tôi bước chân ra đi

Đôi ta còn đứng bên hàng tường vi

Em nói rằng em sẽ chờ đợi tôi

Đừng nói đến phân ly…”

Và không chỉ có lời ước hẹn của người con gái, chàng trai kia trên bước đường “phiêu linh” vẫn “tuy cách xa phương trời tôi không hề quên bóng ai bên bờ đường quê, đôi mắt đăm đăm chờ tôi về…”.  Thế nhưng cô gái đã không chờ đợi nữa. Không ai biết vì sao, vì sự mòn mõi của đợi chờ hay vì trong cô đã có một hình bóng khác? Chỉ biết ngày chàng trai trở về cũng là ngày:

“Trước ngõ vào thôn vang tiếng pháo

Chân bước phân vân lòng ngập ngừng

Tai lắng nghe tiếng người nói cười xôn xao

Tôi biết người ta đón em tưng bừng…”

Con sáo đã sang sông! “Cô láng giềng” đã đi lấy chồng nên:

“…Đành lòng nay tôi bước chân ra đi

Giơ tay buồn hái bồng hồng tường vi…

Cô láng giềng ơi!

Nay mối duyên thơ đành đã lỡ rồi

Chân bước xa xa dần miền quê

Ai biết cho bao giờ tôi về”

Được biết ca khúc “Cô láng giềng” được nhạc sĩ Hoàng Quí viết vào năm 1942, nội dung là câu chuyện tình có thật của chính ông, và bài hát chỉ có lời 1. Lời 2 được nhạc sĩ Hoàng Phú (tức Tô Vũ, em ruột Hoàng Quí) viết thêm vào sau khi ông mất. Và nhờ đó câu chuyện tình buồn cũng trọn vẹn hơn, tha thiết hơn trên nền hợp âm rê thứ. Để cuối cùng lắng đọng lại là một đóa tường vi và âm hưởng buồn sâu lắng.

Ba năm sau, năm 1945, nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc cho ra đời ca khúc “Cô lái đò”. Nhưng ông chỉ là tác giả phần nhạc. Ca từ trong bài được phổ theo nguyên tác bốn khổ thơ của thi sĩ Nguyễn Bính. (Ca khúc được xây dựng trên nền hợp âm mi thứ với những quãng lạ mang âm hưởng dân ca. Phải là một nhạc sĩ giỏi mới có thể phổ nhạc nguyên bài thơ thất ngôn hay và thành công như vậy”. Đây cũng là câu chuyện tình buồn, là lời hẹn ước không thành bởi sự xa cách và chờ đợi mõi mòn. Và mặc dù nội dung không hề đề cập đến “vẻ ngoài” của “cô lái đò” nhưng chỉ cần hai câu: “Vắng bóng cô em từ dạo ấy, để buồn cho những khách sang sông” là ta có thể hình dung “cô lái đò” kia phải là một người có nhan sắc.

Chuyện tình buồn bao giờ cũng là chuyện tình dang dỡ. Bởi nếu không dang dỡ thì chắc chắn họ sẽ “nên vợ nên chồng” như đoạn kết chuyện tình cô gái đi chùa Hương của thi sĩ Nguyễn Nhược Pháp. Và như thế thì hết chuyện và không còn tác phẩm. Ở đây hình như nỗi buồn dễ san sẻ hơn niềm vui và dỡ dang dễ đồng cảm hơn sự viên mãn! Và mặc dù “cô lái đò” đã phụ người yêu đi lấy chồng nhưng vẫn để lại trong lòng ta sự thông cảm, yêu mến. Bởi vì:

“…Nhưng rồi người khách tình xuân ấy

Đi biệt không về với bến sông

Đã mấy lần xuân trôi chảy mãi

Mấy lần cô gái mòn mõi trông…”

Chắc chắn “cô lái đò” không phải là người bội bạc, quên câu chung thủy. Chỉ vì sự chờ đợi đã vượt quá giới hạn để đến nỗi “đốm lửa tình yêu tắt lụi dần” nên “chẳng lẽ ôm lòng chờ đợi mãi, cô đành lỗi ước với tình quân”. Đó cũng là chuyện thường tình. Nhưng nghe hai câu “bỏ thuyền bỏ bến bỏ dòng sông, cô lái đò kia đi lấy chồng” được thể hiện bằng những quãng tám nghẹn ngào ta không thể không thấy một chút ngậm ngùi man mác…

Năm 1952, nhạc sĩ Vũ Minh có ca khúc “Cô hàng nước” rất vui và ngộ nghĩnh. Vui và ngộ nghĩnh bởi vì đây chưa phải là câu chuyện tình mà chỉ là mối tình thầm lặng từ phía chàng trai si tình. Và tất nhiên dưới con mắt của một kẻ si tình thì đối tượng bao giờ cũng đẹp. Một cách hồn nhiên, chàng trai giới thiệu về “cô hàng nước” của mình như sau:

“…Tôi kể rằng đầu làng Ngũ Xá có nàng

Một nàng bán nước chè xanh

Người đâu trông mà duyên dáng

Và cô em chừng đôi tám…”

Rồi chừng như cho rằng lời giới thiệu còn khái quát quá, chưa đủ để nói lên được nét đẹp và sự hấp dẫn của cô gái, chàng trai tiếp tục miêu tả “cận cảnh” hơn:

“…Miệng cô như là hoa

Đóa hoa thật tươi, trông càng say đắm

Mắt cô đưa tình khiến bao chàng trai ngất ngây vì cô mỗi khi qua hàng…”

Mặc dù không nói ra nhưng ta vẫn hiểu trong cái đám “bao chàng trai ngất ngây” đó anh ta là người say đắm nhất. Cái say đắm lên đến đỉnh điểm nên chàng trai không ngần ngại gì mà không bộc bạch tình cảm của minh - tất nhiên là qua tác phẩm:

“…Hò ơi đâi mắt nhung huyền

Ơi hỡi nàng hàng xinh xinh ơi

Má lúm đồng tiền trông duyên ghê

Làm ta say đắm bao tháng ngày

Chiếc áo nhuộm màu nâu non a

Với dáng người nàng thon thon a

Làm ta say đắm bao ngày tháng

Vì em xinh quá xinh là xinh

Nàng ơi, anh đã yêu nàng…”

Tiếp theo là một đám cưới diễn ra thật hoành tráng, bài bản. Đám cưới to lớn và rình rang đến độ “khắp xóm làng cùng ra xem a, người ta cầu chúc chú rễ mới cùng cô dâu sống đến bạc đầu”. Nhưng thật tiếc! Đó chỉ là giấc mơ, là trí tưởng tượng của kẻ si tình. Trên thực tế ngày tháng vẫn qua đi, vẫn “xa quá rồi em người mỗi ngã” (thơ Quang Dũng), khi chàng trai tìm về “thì em đã rời nơi ấy, để cho quán hàng lạnh lẽo”. Và thế là tan vỡ một mối tình si, chỉ còn tiếng lòng kia là ở lại: “Ơi hỡi nàng ơi, biết cho lòng anh, đã bao năm trước, anh đã yêu nàng”.Lời thổ lộ muộn màng! Bài hát kết thúc như một chấm lửng buồn. Cũng dễ cảm thông thôi, bởi vì có người đã từng thú nhận: “Tôi còn có mỗi cây đàn, tôi đem bán nốt tôi theo cô hàng chè xanh” kia mà!

Cùng một mô tuýp như “Cô hàng nước”, năm 1954 nhạc sĩ Canh Thân có tác phẩm “Cô hàng cà phê” cũng vui và ngộ nghĩnh không kém:

“Ở chợ Dầu có hàng cà phê

Có một cô nàng be bé xinh xinh

Cô hay cười hồn xuân phơi phới

Cứ xem dáng người mới chừng đôi mươi

Làn thu ba cô liếc nghiêng thành

Mùi hương lan thơm ngát vương bên mình

Làm say mê bao gã thiếu niên đa tình

Mấy anh nho nhỏ thường hay đến ngồi cười với cô…”

Và chắc rằng trong “mấy anh nho nhỏ” ấy không thể thiếu được kẻ si tình kia. Chỉ lạ một điều anh không si tình cô nàng bởi “làn thu ba” hay “hồn xuân phơi phới” mà chỉ vì một “cánh tay ngà” dưới ánh trăng đêm muộn:

“…Hôm nao dưới bóng trăng mờ

Tôi mơ ngắm cánh tay ngà

Nhẹ nâng ly trà ướp sen ngạt ngào

Trông cô rón rén ra vào

Đôi môi thắm cánh hoa đào

Lòng tôi dạt dào muốn xiêu…”

Bài hát còn trở nên dí dỏm hơn ở lời 2, khi người nhạc sĩ cho thêm vào một nhân vật si tình khác:

“…Một anh chàng dáng người hiên ngang

Đến từ phương nào trong gió đông sang…

Chàng yêu cô vô bến vô bờ

Mà sao cô, cô vẫn cứ hững hờ

Buồn cho anh yêu quá hóa như điên rồ

Chiếc thân bơ phờ dường như muốn chờ một kiếp ma…”

Ở đây cái sự si tình đã trở thành cực đại và hóa ra nỗi thất tình. Con người hiên ngang ngày nào bỗng “ốm la liệt”. Nhưng dù sao cũng còn một chút an ủi:

“…Thương thay lữ khách bên đường

Cô mang thuốc đến cho chàng

Ngờ đâu con người trước bao hiên ngang

Lim dim khóe mắt hoe vàng

Anh đi sắp đến thiên đàng

Vừa lúc cô nàng biết yêu…”

Người nhạc sĩ không nói gì thêm về chàng trai thất tình kia và mối lương duyên của hai người. Cũng có thể chính anh là chàng trai thất tình “ốm la liệt” ấy. Nhưng dù đó là ai đi nữa ta cũng có thể hiểu được mối tình ấy không thể viên thành. Thời gian trôi đi, kẻ si tình năm xưa đôi khi lại nhớ. Và “cánh tay ngà” với “đêm trăng tà” lại hiện ra như là một điểm nhấn trong ký ức tình yêu:

“…Giờ đây đã mấy năm qua

Có lúc mơ về đường xa

Tôi nhớ những đêm trăng tà

Cô hàng với bàn tay ngà”…

Không phải ngẫu nhiên mà “Cô láng giềng”, “Cô lái đò”, “Cô hàng nước”, “Cô hàng cà phê”, bốn cô gái xinh đẹp, yêu và được yêu kia lần lượt xuất hiện trong giai đoạn đầu phát triển của nền tân nhạc nước nhà - vào quãng trước và sau Cách mạng tháng 8 - mà chúng ta vẫn quen gọi là “nhạc tiền chiến”. Bốn cô gái bước ra từ âm nhạc đã làm xúc động lòng người qua nhiều thế hệ. Ta như nghe từ những mối tình si ấy có một chút vui, một chút ngộ nghĩnh dễ thương và một chút ngậm ngùi buồn man mác. Nói như nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương:

“Đó là những bài hát lãng mạn, những khúc tình ca mà hầu hết các nhạc sĩ Việt Nam trong giai đoạn khai hoa nở nhụy đầu tiên của mình đều nói lên những cảm xúc nồng cháy, bộc lộ tâm tình sâu kín của mình đối với thiên nhiên, đối với quê hương, làng xóm, đối với những người thân yêu. Những nét nhạc, lời ca bật ra một lúc xuất thần nào đó đã để lại dấu ấn của tác giả và gieo vào lòng người nghe những ấn tượng khó phai mờ…”.

Lê Phú Hải

Theo https://sites.google.com/