Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh
Nhiều chuyện chưa từng kể.jpg)
.jpg)
Con đường văn học của Nguyễn Xuân Khánh không trôi chảy. Khoảng
những năm 70 ông gặp phải một cú vấp số phận: bị kỷ luật, cho thôi việc, nhà
văn buộc phải loanh quanh ở nhà làm thợ may, nuôi lợn, làm bảo vệ, thậm chí bán
máu… để nuôi gia đình. Điều đặc biệt là, dù trong hoàn cảnh khó nhọc, ngột ngạt
cả về vật chất lẫn tinh thần như thế, ông vẫn viết, viết khi không được công bố,
viết khi không được in. Trong thầm lặng, những bản thảo viết tay kín chữ vẫn xếp
đầy ngăn kéo.
Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh (1933-2021)Nhân 100 ngày mất của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, NXB Phụ Nữ –
đơn vị chuyên in các tác phẩm của tác giả Chuyện ngõ nghèo phát hành
một tập di cảo và một “chân dung Nguyễn Xuân Khánh” được “vẽ” bằng hồi ức của
chính bạn bè, đồng nghiệp của ông.
“Không gì cản trở được một nhà văn lớn”
Hai cuốn sách lần lượt được giới thiệu là Tiếng người
trong văn và Một nụ cười mỉm, một nghiệp văn xuôi ra mắt bằng
hình thức trực tuyến vào sáng 9/10/2021 thu hút sự chú ý của đông đảo độc giả
và những người nghiên cứu văn chương.
Giám đốc NXB Phụ Nữ, bà Khúc Thị Hoa Phượng tiết lộ, cuốn Tiếng
người trong văn (tập hợp những bài viết của Nguyễn Xuân Khánh về các bạn
văn của mình) được nhà văn “túc tắc” làm khi NXB đặt hàng từ trước đó nhiều
năm. Nhưng cứ giục in là ông lại lơ đi, có vẻ như tác giả không muốn ra mắt cuốn
sách khi ông còn sống, hoặc giả ông vẫn đang viết.
Sinh thời, khi bộ ba tiểu thuyết lịch sử: Hồ Quý Ly, Mẫu
Thượng Ngàn và Đội gạo lên chùa của Nguyễn Xuân Khánh làm ra những
hiện tượng xuất bản (mỗi cuốn đều được tái bản 8-13 lần) một độc giả yêu văn
ông đã tiên đoán: văn ông Khánh hấp dẫn thế nào thì đời ông Khánh cũng hấp dẫn
thế ấy. Nếu có ai kiên nhẫn làm một biên khảo về đời ông thì hay lắm!
Thì nay, sau khi ông mất 100 ngày, Tiến sĩ văn học Đoàn Ánh
Dương đã làm được điều ấy với cuốn Nguyễn Xuân Khánh, một nụ cười mỉm, một
nghiệp văn xuôi. Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên đánh giá, cuốn sách như một “sơ
yếu lý lịch, tự truyện văn chương của Nguyễn Xuân Khánh”.
Con đường văn học của Nguyễn Xuân Khánh không trôi chảy. Khoảng
những năm 70 ông gặp phải một cú vấp số phận: bị kỷ luật, cho thôi việc, nhà
văn buộc phải loanh quanh ở nhà làm thợ may, nuôi lợn, làm bảo vệ, thậm chí bán
máu… để nuôi gia đình. Điều đặc biệt là, dù trong hoàn cảnh khó nhọc, ngột ngạt
cả về vật chất lẫn tinh thần như thế, ông vẫn viết, viết khi không được công bố,
viết khi không được in. Trong thầm lặng, những bản thảo viết tay kín chữ vẫn xếp
đầy ngăn kéo.
Thời điểm đó (đầu những năm 80), Trư cuồng của Nguyễn
Xuân Khánh xuất hiện, được truyền tụng trong giới văn chương dưới dạng sách tự
xuất bản (underground). Sau này, tiểu thuyết này đổi tên thành Chuyện ngõ
nghèo và chính thức được cấp phép xuất bản.
Những đánh giá trái chiều
Tiến sĩ Đoàn Ánh Dương đánh giá: Văn chương Nguyễn Xuân Khánh
là dữ liệu để hiểu về lịch sử văn hóa dân tộc, trong tương lai ắt hẳn sẽ được đọc
lại nhiều. Tiến sĩ Dương cũng nói thêm: “Nhiều người cho rằng ‘Trư cuồng’
là tác phẩm lớn nhất của Nguyễn Xuân Khánh, nhưng tôi tin Nguyễn Xuân Khánh sẽ
sống lâu qua bộ ba tiểu thuyết lịch sử: ‘Hồ Quý Ly’, ‘Mẫu Thượng Ngàn’ và ‘Đội
gạo lên chùa’. Đây là nỗ lực của tác giả trong hành trình đi tìm dấu vết văn
hóa của một dân tộc trải qua nhiều hoạn nạn, sóng gió, va đập, và qua đó tìm ra
sức mạnh sự bền bỉ của người Việt”.
Trong khi đó nhà văn Uông Triều có nhận định khác: “Đọc
lại những ý kiến của các nhà văn đồng nghiệp về cuốn ‘Miền hoang tưởng’ của
Nguyễn Xuân Khánh do báo Văn Nghệ tổ chức năm 1990, tôi thấy giật mình. Các tên
tuổi như Bùi Hiển, Lê Lựu, Nguyễn Văn Hạnh, Phạm Tiến Duật, Ngô Ngọc Bội, Xuân
Thiều… các nhà văn này đều chê ‘Miền hoang tưởng’ cạn lời, hầu như có rất ít lời
khen. Cơ bản họ đều thấy nó thấp kém, cá nhân, không đạt, yếu, non?. Tôi ngạc
nhiên, vì theo cảm quan cá nhân của tôi, ‘Miền hoang tưởng’ mới là cuốn đột
phá, sáng nhất của Nguyễn Xuân Khánh, còn bộ ba lịch sử, văn hoá sau này, có
khen thì cũng đương nhiên thôi. Cá tính sáng tạo, sự tiên phong của toàn bộ sự
nghiệp của Nguyễn Xuân Khánh chính là ở ‘Miền hoang tưởng’, thế mà nó bị
chê hết lời, bị vùi dập, bị thay tên đổi họ, để xuất bản. Tôi chắc chắn rằng ở
thời điểm này nó sẽ được bình tĩnh đánh giá đúng và khách quan hơn”.
Dịch giả Nguyễn Quốc Vương kể một câu chuyện thú vị: trong
hành trình truyền bá việc đọc của anh, nhiều người đặt mua sách Nguyễn Xuân
Khánh là các nhà tu hành. Khi cuốn Tiếng người trong văn của ông xuất
hiện thì giới trẻ lại đặt mua khá nhiều, họ tò mò về những thứ gọi là chủ nghĩa
xét lại, nhân văn giai phẩm,… họ cũng không thể hình dung một nhà văn sống
trong hoàn cảnh vật chất ngặt nghèo, bị áp chế về mặt tinh thần vẫn viết, ngăn
kéo lúc nào cũng sẵn bản thảo chỉ chờ có dịp là đưa in.
Bạn đọc Thùy Dương (sáng lập dự án “Sách nhà mình”) chia sẻ:
Là một người làm ngân hàng nhưng lần đầu nghe Mẫu Thượng Ngàn đọc
trên đài chị đã vô cùng xúc động và tìm mua bằng được tác phẩm. “Kể từ
Nguyễn Tuân tôi mới thấy một nhà văn có tiếng Việt đẹp và lộng lẫy như vậy”, chị
Dương nói.
Chị Dương cũng cho biết, chị hay giới thiệu cho bạn bè của
mình: muốn tìm hiểu lịch sử thế kỷ 20 thì nên đọc Mẫu Thượng Ngàn, không
khô khan như sách sử, những câu chuyện lịch sử trong Mẫu Thượng Ngàn được
kể hấp dẫn, “vô cùng ngấm”.
Cũng trong buổi ra mắt, con trai nhà văn Nguyễn Xuân Khánh,
anh Nguyễn Tâm Tư tiết lộ, hiện gia đình chưa lục tìm được hết di cảo của nhà
văn nhưng anh biết chắc bố mình còn một bản thảo tiểu thuyết nữa tên là Trôi
sông. Hy vọng bản thảo Trôi sông được tìm thấy và sẽ ra mắt bạn đọc
trong thời gian sớm nhất.
Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh (1933-2021) quê ở làng Cổ Nhuế, Hà
Nội. Ông đỗ Tú tài Toán, học Đại học Y khoa Hà Nội cho đến hết năm 1952 thì ra
vùng tự do tham gia bộ đội.
Trong khoảng mười năm, ông ở một đơn vị pháo binh, rồi dạy
văn hóa tại Trường Sĩ quan Lục quân trước khi chuyển về làm việc tại tạp chí
Văn nghệ Quân đội. Từ 1966, ông là phóng viên báo Thiếu niên Tiền phong trước
khi về hưu non vào năm 1973.
Ông được nhận giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm
2017.
11/10/2021
11/10/2021
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét