Thơ 1-2-3 và sự cộng hưởng
“Trong dòng chảy của thi ca, thể Thơ 1-2-3 do nhà thơ Phan
Hoàng khai sáng có gì đặc biệt khiến cho người viết hứng thú và có sức lan
tỏa mạnh mẽ?”. Nhà văn, luật gia Cao Chiến đã đặt câu hỏi và tự đi
tìm câu trả lời. Xin nói thêm, trước khi Cao Chiến viết văn và đoạt
những giải thưởng có giá trị, như Giải thưởng Hội Nhà văn TPHCM 2019
cho tiểu thuyết Buổi chiều đi qua cánh đồng, ông từng du học về
luật nhiều năm ở nước Nga, sáng tác thơ và viết lý luận phê bình.
Bài viết Thơ 1-2-3 và sự cộng hưởng của Cao Chiến đã đăng trên
báo Văn Nghệ và Đất Việt, xin cảm ơn ông và trân trọng
giới thiệu lại cùng bạn đọc.Nhà thơ Phan Hoàng (trái) và tác
giả - nhà văn Cao ChiếnBài viết này chỉ tính tới ngày 15-6-2020, cụ thể là từ hai
tác giả Trần Huy Minh Phương và Trương Mỹ Ngọc ở TPHCM trở về trước. Nhà thơ
Phan Hoàng cho biết Thơ 1-2-3 gửi về trang web vanhocsaigon.com (VHSG) rất nhiều,
và tôi nghĩ với mấy chục tác giả từ mọi miền đất nước, mỗi người một chùm, đã
có thể cho thấy chút diện mạo gì đó về thơ và thể thơ này.
Trước khi có đôi dòng luận bình, đúng hơn là chia sẻ cảm xúc
về Thơ 1-2-3, tôi nói đôi chút về xuất xứ của luật chơi mới.
Cách đây vài năm, chẳng biết trời xui đất khiến thế nào, nhà
thơ Phan Hoàng nảy ra ý định lập một thể thơ mới, gọi nôm na là Thơ 1-2-3. “Mỗi
bài thơ gồm 3 đoạn, 6 câu. Đoạn 1 chỉ 1 câu gồm tối đa 11 chữ, đồng thời cũng
là tên bài thơ nhằm tránh sự dễ dãi trùng lắp tên bài thơ của người đi trước dẫn
tới đạo văn. Đoạn 2 có 2 câu, với mỗi câu tối đa 12 chữ. Đoạn 3 có 3 câu, với mỗi
câu tối đa 13 chữ. Nghĩa là, Thơ 1-2-3 tương ứng tối đa 11-12-13 chữ trên mỗi
câu của mỗi đoạn, với nội dung đi từ hướng ngoại dần vào hướng nội”.
Phan Hoàng nung nấu trong một thời gian đủ dài cho đến chuyến
xuất ngoại thăm nước Nga, cùng với một số văn nghệ sĩ trong Liên hiệp các Hội
VHNT TPHCM, mùa thu 2018 thì bùng nổ. Phải chăng hồn vía nước Nga với những tên
tuổi vĩ đại Pushkin, Lev Tolstoy, Gogol, Lermontov, Olga Berggolts, Dostoevsky,
Paustovsky, Sergei Yesenin… đã chắp cánh cho ước mơ Thơ 1-2-3 của Phan Hoàng
thành hiện thực. Trong chuyến đi ấy, Phan Hoàng đã viết một mạch chừng hai chục
bài Thơ 1-2-3, tôi xin dẫn ra đây một trong số ấy để bạn đọc cùng thưởng lãm.
“Trái tim thơ Olga Berggolts tỏa ấm nghĩa trang
“Không ai bị lãng quên, không điều gì bị quên lãng”
câu thơ sống mãi những người ngã xuống vì Leningrad năm
xưa
Tên thành phố đổi thay nhưng tình yêu không bao giờ thay đổi
và chẳng vĩnh cửu nào bằng trái tim nồng nàn
Olga Berggolts
xin nghiêng mình trước áng thơ máu xương nâng cánh tâm hồn”.Nhà thơ Phan Hoàng bên sông Neva ở
Saint Petersbourg,Nga mùa thu 2018, thời điểm khai sinh thể thơ 1-2-3Thơ 1-2-3 được đẩy đi xa hơn, khi có một số bạn thơ đồng
cảm thử bút và VHSG mở ra cuộc vận động sáng tác về thể loại này. Chỉ
trong một khoảng thời gian rất ngắn chưa tới 2 tháng, hàng trăm chùm Thơ 1-2-3
đã được gửi đến. 5 tác giả Lê Đỗ Lan Anh ở Vĩnh Long, Đặng Tường Vy ở Pháp,
Bình Địa Mộc ở TPHCM, Võ Hoàng Phương và Trần Thị Hồng Anh ở Nghệ An,
đã trở thành những người đầu tiên nhận Tặng thưởng Thơ 1-2-3 tháng 5-2020.
Cho tôi nói thêm đôi dòng về nhà thơ Đặng Tường Vy. Hiện chị
sống ở Pháp. Từ cuối năm 2018, khoảng đó, Đặng Tường Vy cùng Trương Mỹ Ngọc
đã viết Thơ 1-2-3. Chị là người cổ xúy nhiệt tâm cho Phan Hoàng và thể thơ mới.
Và tôi chẳng ngạc nhiên khi tác giả của “Thế giới đâu ngờ một ngày mê sảng” lọt
tốp 5 của tháng 5 Thơ 1-2-3.
Từ một đốm lửa ban đầu, Thơ 1-2-3 đã nhận được sự cộng hưởng
mạnh mẽ của các tác giả từ mọi miền đất nước. Trừ vài cái tên quen như Đặng Tường
Vy, Bình Địa Mộc, Hoa Níp (Theo ông Trần Vinh, phụ thân của nhà thơ Hoa Níp,
ông đã thông linh để thỉnh thơ Hoa Níp từ cõi vô ưu về góp mặt trong Thơ
1-2-3), còn hầu như các tác giả đều mới, trong đó có rất nhiều thầy cô giáo
đang trực tiếp đứng lớp. Tôi nghĩ đây là tín hiệu lành cho dòng thơ mới khai
sinh. Một niềm vui nữa là thảy họ đều rất trẻ. Trong cuộc sống, đam mê thơ ca
là sự đam mê thuần khiết nhất. Thơ ca chẳng phải dành cho riêng ai. Hay và có
ích cho đời là người ta nhớ. Chúng ta đều biết, mọi sự sáng tạo, thể nghiệm cái
mới đều chông gai, ở ta và trên thế giới cũng vậy, nhất là trong lĩnh vực nghệ
thuật. Nhưng với mấy chục chùm thơ mà Ban Biên tập chọn đăng trên VHSG, có thể
thấy cây Thơ 1-2-3 đã bén rễ, ra những trái ngọt lành.
Tôi đã đọc toàn bộ Thơ 1-2-3 của các tác giả VHSG chọn đăng từ
15-6-2020 trở về trước: Đặng Tường Vy, Bình Địa Mộc, Nguyễn Doãn Việt, Trần
Huy Minh Phương, Vũ Tuyết Nhung, Trương Mỹ Ngọc, Trần Vinh, Hà Phi Phượng,
Lê Tuyết Lan, Phan Phương Loan, Đoàn Thị Diễm Thuyên, Nguyễn Đinh Văn Hiếu,
Đỗ Thu Hằng, Võ Văn Trường, Vũ Thanh Thủy, Hoàng Hải Phương, Đặng Văn
Thắng, Võ Hoàng Phương, Lê Đỗ Lan Anh, Nguyễn Thị Nguyệt Thu, Nguyễn Hồng
Linh, Trầm Thanh Tuấn, Nguyễn Thị Hằng, Lưu Minh Hải, Trần Thị Hồng Anh, Đỗ Thu
Hằng, Lâm Long Hồ, Trần Nguyệt Ánh, Nguyễn Tường Minh, Phạm Tuyết Hạnh,
Nguyễn Lan Hương,… chừng hơn ba chục người, tức là trên dưới trăm rưởi tác phẩm
(có vài tác giả đăng 2-3 chùm). Ấn tượng của tôi là Thơ 1-2-3 đã đáp ứng tiêu
chí của VHSG về luật chơi, có sự uyển chuyển nhất định trong việc dẫn dắt thơ
đi từ ngoại cảnh vào chiều sâu nội tâm, có đôi câu gai góc, nhưng tựu chung lại
vẫn là sự hồn hậu, đẫm chất người. Đã xuất hiện những tứ thơ lạ, có thể coi là
phát hiện: Hố đen trong trí tưởng tượng của em là đôi mắt (Bình Địa Mộc), Đầu
sáng hôm nay em đã gặp một người say rượu (Vũ Tuyết Nhung), Rụng những
hương hoa trên giọng hót họa mi (Trần Huy Minh Phương), Có những lần nghe
hơi thở đi hoang (Lê Tuyết Lan), Ngủ lại đêm quê nhà lấy lạnh đắp làm chăn
(Hoàng Hải Phương), Một buổi sáng mùa thu mây mù giăng mắt (Trương
Mỹ Ngọc), Tôi giờ chỉ còn một mộng ước giản đơn (Phạm Tuyết Hạnh), Người
đàn bà gõ vào chiếc chuông nhỏ (Nguyễn Doãn Việt), Giấc mơ
tình yêu mở cửa thiên đường (Phan Phương Loan), Không tiếng khóc nào quý giá
hơn tiếng khóc đầu tiên (Đoàn Thị Diễm Thuyên), Mượn lạ vay quê (Vũ Thanh Thủy),
Một ngày buồn cuối tháng Năm và Bé gái ngập ngừng đạp xe trên phố đông (Hà Phi
Phượng), Cánh đồng mẹ là giấc mơ, lũ bù nhìn lóng ngóng (Võ Văn Trường), Một
góc nhỏ trong trẻo trong tim (Nguyễn Thị Nguyệt Thu), Có người nhắc đến anh –
Chí Phèo và Thương về một loài hoa khi đất trời rực nắng (Trần Thị Hồng
Anh), Cây cỏ sinh ra cũng có linh hồn (Nguyễn Tường Minh), Khi một bài thơ
cô đơn (Lê Đỗ Lan Anh), Thế giới đâu ngờ một ngày mê sảng (Đặng Tường Vy), Lòng
anh giờ như phố núi bình yên (Lưu Minh Hải), Tiếng chim đỗ quyên hận ly biệt
nghe não nề (Nguyễn Hồng Linh),…
Trong dòng chảy của thi ca, thể Thơ 1-2-3 do Phan Hoàng khai
sáng có gì đặc biệt khiến cho người viết hứng thú và lan tỏa mạnh mẽ? Điểm
đầu tiên có lẽ Thơ 1-2-3 không nhiều chữ. Cuộc sống hiện đại không cho người ta
quá nhiều thời gian đẻ chữ theo lối tràng giang đại hải, để có một tứ thơ hay
người viết buộc phải chắt chiu lựa chọn từng chữ, hình ảnh, sao cho chữ ít mà
biểu đạt được nhiều nhất. Tư duy thơ theo lối đi từ ngoại cảnh dẫn vào nội tâm
tác động đến cách nghĩ, lối nghĩ của không ít người trong tư duy sáng tạo nói
riêng và tư duy nói chung. Trí não được kích hoạt đã tạo cho người viết sự hứng
thú. Thứ hai là việc chọn đăng trên VHSG. Việc chọn đăng này tôi thấy rất trọng
thị, khiến người viết lên hương, nhất là với các thầy cô giáo. Người viết giờ
đã trẻ, mai này với sự trọng thị rồi sẽ xuất hiện những tác giả trẻ nữa, và thi
đàn sẽ được hưởng lợi.
Với cách nhìn như tôi vừa bày tỏ thì rõ ràng Thơ 1-2-3 đã đem
lại một làn gió tươi mới, chí ít là trong hiện tại, cho văn đàn. Giới hạn trong
Thơ 1-2-3, tôi đã thấy thấp thoáng bóng dáng vài ba thi sĩ trong tương lai
không xa. Nhưng nói đi thì cũng nên nói lại. Trong trên dưới trăm rưởi tác phẩm
Thơ 1-2-3 tôi đã đọc, có đôi bài vẻ như đã lộ ra sự dễ dãi chẳng đáng có nơi
người viết. Thiết nghĩ một câu thơ là phải bảo đảm yếu tố liền mạch, bao gồm ý
và nhạc điệu. Rất không nên lấy ngũ ngôn, lục ngôn, thất ngôn ghép lại thành
Thơ 1-2-3. Một bài thơ ngũ ngôn, lục ngôn, thất ngôn tượng hình rồi giờ luộc lại,
vẫn lồ lộ đốt sống cũ. Tôi nói như vậy để các bạn suy ngẫm.
15/12/2020 Cao Chiến
15/12/2020
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét