Những tác phẩm vĩ đại nhờ
"thuổng" ý tưởng của người khác
Nhà văn, nhà phê bình vĩ đại người Anh John Ruskin từng nói:
“Không ai đóng cửa ngồi trong căn phòng trống rỗng mà viết sách cả!”. Tất cả mọi
ý tưởng của con người ta đều đến từ cuộc sống, hay thậm chí là của những người
khác nữa.
Trái với ý niệm chung của công chúng, nhiều nhà văn vĩ đại
trên thế giới viết ra tác phẩm để đời của mình dựa trên những điều được người
đi trước để lại cho họ. Nói ra điều đó không có nghĩa là nhằm mục đích hạ thấp
giá trị của các đại văn hào. Mà để cho mọi người thấy rằng, quá trình hình
thành một tác phẩm có thể rắc rối và éo le đến mức nào.
“Othello” và “Romeo và Juliet”
Hai vở kịch “Othello” và “Romeo và Juliet”, cho dù đối với
khán giả thời nào đi chăng nữa thì, hai tác phẩm này cũng làm khơi dậy nên những
cảm xúc mạnh mẽ nhất trong lòng người xem. Người ta cười vui, khóc lóc, thẫn thờ,
v.v…vì những nhân vật sống – chết nhiều thế kỷ trước. Đó chính là sự đồng cảm
vượt thời gian mà người viết nào cũng tìm kiếm.
“Othello” kể về bi kịch giữa Othello, một sỹ quan quân đội
Venecia; người vợ mới cưới Desdemona của anh. Và Iago, sỹ quan cấp dưới
Othello. Tuy vậy, vở bi kịch không chỉ nói về lòng ghen tuông và nỗi sợ, mà còn
đề cập đến sự xa cách giữa con người, nạn phân biệt chủng tộc, và khả năng làm
điều xấu trong mỗi con người. Tất cả những điều này đều được thể hiện trong
nguyên tác của vở kịch, truyện ngắn “Un Capitano Moro” do tác giả người Ý –
Giovanni Battista Giraldi sáng tác.
Bức “Nụ hôn cuối của Romeo và Juliet”
của danh hoạ Francesco Hayez.
Giovanni Battista Giraldi, bút danh Cinthio, là một nhà văn,
nhà thơ, kịch tác gia và giáo sư đại học sống trong thế kỷ XVI. Vào thời điểm
đó, các tác phẩm của ông được lan truyền rộng rãi trong giới có học ở nước Ý.
Tác phẩm “Un Capitano Moro” được xuất bản vào năm 1560 trong một tuyển tập truyện
ngắn. Không biết tác phẩm được dịch sang tiếng Anh vào lúc nào, nhưng
Shakespear đã bê nguyên toàn bộ cốt truyện, nhân vật, bối cảnh, và hệ tư tưởng
của truyện ngắn “Un Capitano Moro” vào “Othello” của mình. Một vở kịch khác do
Shakespeare sáng tác là “Measure for Measure” cũng dựa trên tuyển tập nói trên
của nhà văn Cinthio.
Nói về vở “Romeo và Juliet”, nội dung của tác phẩm này không
còn lạ với bất kỳ ai. Điều mà nhiều người không biết là vở bi kịch có nguồn gốc
từ tác phẩm truyện thơ “The Tragical History of Romeus and Juliet” do nhà thơ
Anh Arthur Brooke viết. Vị thi sỹ lại sáng tác truyện thơ dựa trên tiểu thuyết
của nhà bác học, tu sỹ người Ý Matteo Bandello. Kỳ khôi hơn nữa, bản thân tiểu
thuyết Ý này lại chuyển thể từ một bài thơ của đại thi hào người Pháp – Pierre
Boaistuau. Vậy là từ một bài thơ đã viết nên được hai tác phẩm tiểu thuyết và một
bi kịch, quả là điều xưa nay hiếm thấy.
Nhà phê bình, học giả về Shakespeare – Israel Gollancz (Anh)
đưa ra nhận xét rằng: “Việc sáng tác dựa trên tác phẩm của người khác không có
gì lạ, nhất là trong thời Phục Hưng khi sách chỉ được phát hành với số lượng giới
hạn và ít khi được đưa ra ngoài biên giới. Khi Shakespeare đem công bố những vở
kịch của mình, chỉ có ít người có học biết rằng nhà kịch sỹ thực ra đã làm công
việc chuyển thể. Rồi dần dần theo thời gian, số người biết ngày càng ít đi đến
lúc kịch của Shakespeare còn nổi tiếng hơn cả tác phẩm gốc của nó!”.
“Tiếng gọi nơi hoang dã”
Trước khi viết cuốn “Tiếng gọi nơi hoang dã”, Jack London phải
kiếm sống bằng cách làm những công việc lặt vặt để đổi lấy đồng lương chết đói.
Sau khi viết “Tiếng gọi nơi hoang dã”, Jack London được coi như một trong những
nhà văn đại chúng tài năng nhất nước Mỹ khi đó.
Câu chuyện về cuộc chiến sinh tồn của chú chó kéo xe Buck
trong thế giới con người và chốn hoang dại được Jack London dựa trên chính những
trải nghiệm thời trẻ của mình. Khi đó ông nhập vào đoàn người đi tìm vàng ở
Yukon, bang Alaska, nhờ thế mà chứng kiến được đủ thứ đẹp đẽ lẫn xấu xí của con
người. Và sự cao thượng trong tâm hồn loài vật. Chính nhờ sự “thật” trong “Tiếng
gọi nơi hoang dã” mà nó được coi như biểu tượng của chủ nghĩa tự nhiên.
Câu chuyện không đơn giản như thế. Đúng là Jack London viết
“Tiếng gọi nơi hoang dã” dựa trên ký ức của mình. Nhưng sự thật thì, ông cũng
“vay mượn” nhiều yếu tố nhân vật và tình huống từ cuốn tự truyện “My Dogs in
the Northland”. Tác giả cuốn sách này là cha xứ Egerton Ryerson Young, một nhân
vật được lịch sử Canada nhớ đến nhờ những tác phẩm mang tính địa chí về vùng
Ontario.
“My Dogs in the Northland” xuất bản vài năm trước một truyện
ngắn cũng về con chó của Jack London. Báo chí đương thời so sánh hai tác phẩm
và cho rằng hình tượng con chó xứ Bắc trong sách của Egerton Young hay hơn.
Jack London không lấy vậy làm giận mà “mượn” luôn cuốn tự truyện kia kết hợp với
trải nghiệm của mình để viết ra “Tiếng gọi nơi hoang dã”. Trước khi Egerton
Young qua đời vào năm 1909, ông có viết thư cho báo chí Mỹ nói về việc “Tiếng gọi
nơi hoang dã” dựa trên tác phẩm của ông. Jack London sau đó công khai cho mọi
người biết sự thật, đồng thời viết thư xin lỗi và cảm ơn Egerton. Kể từ đó vị đại
văn hào không bao giờ giấu giếm việc ông lấy ý tưởng của người khác để biến
thành của mình. Thậm chí Jack London còn viết trong lời tựa của một tác phẩm
khác rằng, ông đã trả tiền cho văn hào Sinclair Lewis (Giải Văn học Nobel 1930)
để mua lại ý tưởng của Sinclair.
“Ba chàng lính ngự lâm”
Jack London mua ý tưởng của nhà văn khác chỉ là chuyện nhỏ nếu
đem so với những gì đại văn hào Alexander Dumas từng làm. Một người bạn của ông
đã phải thốt lên: “Ông ấy (Dumas) không chỉ là nhà văn hay kịch gia. Ông ấy còn
giống như thợ lặn săn những “hòn ngọc” ý tưởng của người khác rồi đem về đánh
bóng để bán lại!”.
Trong số khoảng 250 tác phẩm mà Alexander Dumas để lại, một số
lượng không nhỏ từng bị cáo buộc đạo văn hoặc ăn cắp ý tưởng của tác giả khác.
Theo một số tin đồn không có kiểm chứng, “cái tôi” của Dumas lớn đến mức kể cả
khi mọi người trong làng viết văn Pháp đương thời biết rằng tác phẩm này do
Dumas cộng tác với nhà văn khác viết, đại văn hào cũng không bao giờ cho phép
nhà xuất bản đề tên đồng tác giả lên tác phẩm của mình.
Hầu hết bạn đọc của Dumas đều biết rằng, cuốn tiểu thuyết “Ba
chàng lính ngự lâm” được phóng tác dựa trên cuốn “Hồi ký của ngài d’Artagnan” của
nhà văn Gatien de Courtilz de Sandras (Pháp). “d’Artagnan” là một nhân vật giả
tưởng được Gatien de Sandras xây dựng dựa trên hình mẫu nhiều cá nhân khác nhau
ông từng gặp trong cuộc đời chìm nổi của mình, nhưng lại được đặt vào bối cảnh
thế kỷ trước, thời nước Pháp bị thống trị bởi hai vị Hồng y Richelieu và
Mazarin. Sau này Dumas đọc được cuốn “giả hồi ký” và bị nó chinh phục hoàn
toàn, từ đó mà có cảm hứng viết nên “Ba chàng lính ngự lâm” nổi tiếng thế giới.
Nhưng Alexander Dumas không phải là tác giả duy nhất của tác
phẩm. Bạn của ông, nhà văn Auguste Maquet, từng nhiều lần cộng tác với Dumas. Lần
đầu tiên họ làm việc với nhau là khi Dumas viết lại một vở kịch của Maquet. Đó
là vở “Balthide” đề tên tác giả là Maquet. Tuy vậy, trong những tác phẩm hai
người viết chung tiếp theo, chỉ có tên của Dumas trên bìa sách. Maquet được trả
một số tiền để giữ bí mật công sức của mình.
Sau này, Maquet kiện Dumas ra toà để đòi được nhận thêm tiền
công viết “Ba chàng lính ngự lâm”, khi đó là tiểu thuyết bán chạy nhất nước
Pháp. Ông giao cho toà tập bản thảo dày 93 trang được Dumas lấy làm bản nháp để
viết ra tác phẩm. Tất nhiên là Dumas đã mở rộng câu chuyện, nhân vật, v.v…Và
nói chung là đưa tác phẩm lên một tầm cao hơn, nhưng không ai phủ nhận được
công sức của Maquet. Toà xử Maquet thắng kiện. Sau đó nhà văn bắt đầu sáng tác
độc lập và còn xuất bản được gần 20 tác phẩm khác.
Còn về phần Alexander Dumas, ông tiếp tục sử dụng “cộng tác
viên” trong quá trình sáng tác. Một nhà báo đương thời tên Jacquot còn tố cáo
Dumas có cả một “nhà máy” gồm toàn những cây bút trẻ. Họ nghe ý tưởng của Dumas
để triển khai thành tác phẩm, sau đó nhà văn sẽ biên tập lại và xuất bản dưới
tên mình. Nhà đại văn hào không bao giờ công khai công nhận cáo buộc này. Tuy
nhiên, trong một lần được hỏi, ông chỉ nói đúng một câu như sau: “Nhà thiên tài
không bao giờ ăn trộm. Người đó đi chinh phục bằng tài trí của mình!”.
VŨ VŨ/
Hà Nội, 21/8/2015
Thy Lan
Nguồn: Viện Văn học
Theo https://vanhocsaigon.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét