Lê Khánh Mai không chỉ là giọng biển

Lê Khánh Mai không chỉ là giọng biển

Nói đến các nhà thơ nữ ở phía nam miền Trung, bạn đọc nhớ ngay đến Lê Khánh Mai ở tỉnh Khánh Hòa, Trần Thị Huyền Trang ở tỉnh Bình Định...

Tập thơ đầu tiên của Lê Khánh Mai (Trái chín) ra mắt từ năm 1990. Hai tập thơ sau đáng chú ý là: Cổ tích xanh (NXB Thanh niên, 2000) và Đẹp buồn và trong suốt như sương (NXB Hội Nhà văn, 2005). trong số tất cả 7 cuốn sách có một tập tiểu thuyết và một tập truyện ngắn. Tuy nhiên, Lê Khánh Mai chỉ được chú ý về thơ và chị vượt lên khá mạnh mẽ về thể loại này khoảng chục năm qua.

1- Một giọng biển riêng táo bạo

Viết về biển, Lê Khánh Mai đến sau nhiều tác giả nhưng chị đã biết "đi tắt, đón đầu", thuyết phục người đọc, có vẻ như là "hơn cả tuyệt vời" ở một số trường hợp. Như những câu này: "Con sóng rơi đầu con sóng lại chồm lên/ chai lỳ những vết thương, chai lỳ muôn khát vọng/.../ Giữa biển thầm mặt đất/ ta con sóng buồn luôn tự vỡ mình ra (Biển thầm)..

Đây là một bài thơ tứ tuyệt khá ấn tượng trong tập "Cổ tích xanh":

Sóng dồn từ đâu muôn kiếp trước

chất lên, từng trận đổ ầm ào

Đêm ở biển nghe đất trời vỡ nát

Nghiêng phía nào cũng cuồn cuộn lo âu

Có thời gian vừa là vô tận của quá khứ kỳ bí lại vừa là khoảnh khắc dữ dằn của hiện tại.Có không gian không chỉ là đại dương mà còn là cả mặt đất và bầu trời. Có âm thanh mang kích cỡ vũ trụ: tiếng sóng đổ ầm ào hết đợt này đến đợt khác ngỡ như không dứt, tiếng vỡ nát của đất trời..., cả tiếng cuồn cuộn lo âu trong lòng người. Cứ tưởng rằng trong đêm ở biển, tác giả không thể vẽ nên hình ảnh, mà chỉ nghe được âm thanh, hóa ra cả bài thơ là cảnh biển dữ dằn, là hình ảnh con người cô đơn, nội tâm xoáy cuộn thảng thốt, lo âu. Và đây là hình tượng ẩn dụ về một "con thuyền nhỏ/ tả tơi/ về gối bãi (Bài Con thuyền nhỏ, tập Cổ tích xanh):

Thuyền đã neo bờ

sao sóng còn xô mãi...

và run rẩy

úp vào ngực cát

khóc một niềm vô vọng ngàn khơi

Con thuyền gối bãi bao hàm hình ảnh lẫm liệt của chính nó trong quá khứ chưa xa và hình ảnh biển khơi hãi hùng vừa mới tạo ra nó. Một âm bản làm nên cấp số nhân cho dương bản.

Như đã nêu, là con người của quê hương Khánh Hòa, sống ở thành phố biển Nha Trang, Lê Khánh Mai viết nhiều về biển, chị có bài, đoạn, có câu thơ xuất sắc về biển. Hơn thế nữa Lê Khánh Mai không chỉ là giọng biển. Biển là hiện thực trực giác, biển còn là bối cảnh, là hình tượng ẩn dụ giàu mỹ cảm về thế giới khách quan trong thơ chị

2- Chủ thể mang nội cảm cực đoan được trao cho khách thể kỳ vĩ

Lời đề tập Đep, buồn... (rút trong bài Tâm khúc) được tác giả xem là tuyên ngôn sáng tạo của mình:

Thắp lên niềm kỳ vọng bầu trời

tôi ký thác hồn mình nơi cao xanh vời vợi

Tác giả nói như thế và đã làm đúng nhu thế

Nội cảm trong thơ Lê Khánh Mai là nội cảm hướng ngoại. Bằng chứng là thơ chị có nhiều không gian kỳ vĩ (vũ trụ, trái đất, đỉnh trời, mái trời, cõi vô biên, ngàn khơi v.v...). Và chủ thể đã trao nội cảm của mình cho khách thể ấy, một chủ thể cực đoan đi đến tận cùng giới hạn.

Đây là cơn giông đổ về lúc nửa đêm/ sấm vỡ òa/ mưa trút đá/ cây lá vặn mình rên tơi tả/ trời đất say cuồng giao hoan. Đây là bão Xứ Trầm Hương được biểu đạt bằng những câu lục bát đạt hiệu quả thẩm mỹ cao, chinh phục hoàn toàn trái tim nguòi đọc: "Gió tuôn sập đổ mái trời/ mưa nghiêng trút cả ngàn khơi nước về/ ruộng vườn bầm dập ủ ê/ mù giăng trắng lóa tứ bề chớp vây (tập Đẹp, buồn...). Thơ Lê Khánh Mai có nhiều động từ, trạng từ, tính từ tác động mạnh đến thính giác, thị giác, cảm giác khi tác giả hướng đến khách thể kỳ vĩ: vỡ òa, vỡ tan, đầy trời vỡ nát, nát đời mình, trút, vặn tả tơi, trời đất say cuồng, gai xé toạc đêm đen, gồng, dồn, đổ ầm ào, xối mặt ngừời, vắt kiệt mình, gió tuôn sập đổ mái trời, bầm dập, biếc tận cùng, căng mình, tiếng kêu máu vỡ, bật máu đường cày, giấc mơ rướm máu, rượu vang đỏ như máu, nghiệt ngã, xoáy lên, gieo đầm đìa, tê dại, chất ngất, nhiệt cuồng, quay cuồng trong xoáy nước, lạnh toát, gào rú gió mưa, buốt nghẹn, chói gắt, cô lạnh, cuồng thét, xiết, nghiến, bạo liệt,, kiệt cùng, sóng cuồng bỏng rát v.v...

Nhà thơ nữ táo bạo hướng đến vũ trụ, sử dụng vũ trụ như một hình tượng ẩn dụ đặc biệt. Đó là: "Người trong cõi vô biên/ tự gánh lấy chính mình/ gồng lên vai vũ trụ (bài Nhận thức). Hoặc đây là một người đàn bà sinh con: "Dường như trái đất mang thai/ sắp sinh nở một bình minh bé bỏng/ dường như bầu trời là cái chong chóng/ xoáy lên trận bão kinh hoàng (bài Cánh buồm, tập Cổ tích xanh). Hoặc: "Tôi chạy trốn một người/ một người chạy trốn tôi/ Trái đất dèn cù xoay tít" (Bài Hình trái đất). Hoặc: "Với tình yêu trái đất không tròn/ nghiệt ngã muôn vòng quay đẩy ta về hai cực" (bài Đẹp, buồn và trong suốt như sương trong tập cùng tên)

Bên cạnh không gian vũ trụ,một không gian thiên về tưởng tượng, có không gian biển, đất và trời là những khách thể cũng kỳ vĩ, được cảm nhận bằng trực giác

Khi sáng tạo Lê Khánh Mai đã vắt kiệt mình: "tôi đã vắt kiệt mình để nuôi một giấc mơ" (bài Giấc mơ tôi hái). Chị hiểu sâu sắc rằng "không sống khác không thể nào viết được" (bài Nhà thơ nữ bứt phá, tập Đẹp, buồn...). Chị từng nói: "Tính cách miền Trung chắt chiu mà rộng mở, đằm sâu mà mạnh mẽ, bộc trực mà ân tình, đam mê mà tỉnh táo, ẩn nhẫn mà vượt thoát" (Tạp chí Thơ, số 23, tháng 5-2005). Thơ Lê Khánh Mai là như thế, cũng còn khác thế, hơn thế. Như bạn đọc đã biết, không chỉ là giọng biển tài hoa, có nghề, Lê Khánh Mai còn vượt thoát ra khỏi thành phố biển Nha Trang quê hương chị, nhằm tiếp tục hiện đại hóa thơ mình hơn nữa. Hiện đại hóa đến mức quyết liệt, táo bạo không chỉ về hình thức - kỹ thuật mà chính là về mặt tâm thức sáng tạo.

Nha Trang, 3-5 - Hà Nội,14-5-2007

Phạm Đình Ân

Nguồn: BÁO VĂN NGHỆ - HỘI NHÀ VĂN VIỆT NAM 

Số 21, 26-5-2007 

Theo https://www.vanchuongviet.org/