Sứ
mệnh với bóng tối
[Diễn
từ nhận giải thưởng văn học Kafka 2014]
Lời
tòa soạn: Diêm Liên Khoa hiện nay được coi là một trong những tác gia quan
trọng nhất của văn học Trung Quốc đương đại, bậc thầy của chủ nghĩa siêu hiện
thực, một nhà văn đầy dũng khí và trách nhiệm xã hội. Ông sinh năm 1958 tại tỉnh
Hà Nam, từng phục vụ trong quân đội, tốt nghiệp khoa Văn học Học viện Nghệ thuật
Giải phóng quân. Ông bắt đầu sáng tác từ năm 1979, tác phẩm gồm các tiểu thuyết
Khát vọng tình cảm, Nhật quang lưu niên, Kiên ngạnh như thủy, Vì nhân dân phục
vụ, Thụ hoạt, Đinh trang mộng, Phong nhã tụng, Tứ thư, Tạc liệt chí và hơn
10 tập truyện vừa và truyện ngắn, 5 bộ tản văn và tiểu luận…. Diêm Liên Khoa đã
giành được gần 30 giải thưởng văn học khác nhau trong và ngoài nước, như Giải
thưởng Lỗ Tấn lần thứ nhất và lần thứ 2; Giải thưởng Lão Xá lần thứ 3; Giải thưởng
văn học Hoa ngữ quốc tế Hoa Tung 2013; Giải thưởng văn học Kafka 2014. Năm
2013, ông được bình chọn là nhân vật văn hóa có ảnh hưởng toàn Trung Quốc. Tác
phẩm của Diêm Liên Khoa được dịch ra tiếng Nhật, Hàn, Việt, Pháp, Anh, Đức,
Italia, Hà Lan, Israel, Tây Ban Nha, Serbia… xuất bản ở trên 20 quốc gia và khu
vực. Tác phẩm của Diêm Liên Khoa đã được xuất bản ở Việt Nam gồm: Vì nhân
dân phục vụ, Phong nhã tụng, Kiên ngạnh như thủy.
Giải
thưởng Kafka là một trong những giải thưởng văn học danh giá nhất hiện nay. Giải
thưởng không hạn chế quốc tịch cho người được đề cử, tiêu chuẩn đề cử là nhà
văn có ít nhất một tác phẩm được dịch ra tiếng Tiệp Khắc và tác phẩm phải có
“tính nhân văn cùng việc đóng góp vào sự khoan dung văn hóa, hơn nữa vai trò của
nó phải đủ vững bền đồng thời thể hiện một cách hiệu quả những bằng chứng về thời
đại của chúng ta”. Năm 2014, giải thưởng văn học danh giá này đã được trao cho
nhà văn Trung Quốc Diêm Liên Khoa. Ngày 22/10/2014, lễ trao giải thưởng văn học
Kafka 2014 được cử hành tại sảnh lớn tòa thị chính Parague (Tiệp Khắc). Bài diễn
văn nhận giải của Diêm Liên Khoa chứa đựng những quan điểm văn học và nhân sinh
sâu sắc, chúng tôi xin giới thiệu cùng bạn đọc.
Thưa
các quý ông, quý bà, các vị khách và hội đồng giám khảo;
Ở
một góc độ nào đó, nhà văn sống vì những kí ức và cảm nhận của con người và
nhân loại. Cho nên, kí ức và cảm nhận, làm cho chúng tôi trở thành người yêu
thích sáng tác.
Cho
nên, khi tôi đứng ở đây, tôi nghĩ đến thời gian từ năm 1960 đến 1962 hơn 50 năm
về trước, Trung Quốc vì thực hiện chủ nghĩa Cộng sản, mà xuất hiện cái gọi là
“ba năm tai họa tự nhiên”, số người chết ước chừng có đến hơn 30 triệu người.
Chính trong một buổi hoàng hôn sau cái “nhân họa” kinh hoàng đó, tịch dương,
thu phong và cái thôn trang ở miền trung Trung Quốc xa xôi và nghèo đói của nhà
tôi đó, và còn có cả những bức tường rào vì chiến tranh mà được đầm đắp như bức
tường thành bao bọc lấy thôn xóm, lúc đó, tôi mới chỉ có mấy tuổi, theo mẹ đi
nhặt rác ở chân tường, mẹ kéo tay tôi, chỉ vào đất quan âm thổ có hình
cánh hoa ở trên tường và từng hạt hoàng thổ lẻ tẻ nói: “Con trai, con phải nhớ
rõ, loại quan âm thổ và vỏ cây này, khi con người bị cái đói giày vò đến sắp chết,
thì có thể ăn được, mà loại hoàng thổ này và những vỏ cây khác, người ăn vào là
sẽ chết nhanh hơn.”
Nói
xong, mẹ về nhà nấu cơm. Bóng dáng quay đi của bà giống như một chiếc lá khô
bay theo gió. Mà tôi, đứng trước miếng đất dẻo có thể ăn được đó, nhìn mặt trời
lặn, nhà gianh, đồng ruộng và hoàng hôn, trước mắt một bức màn đen tối cực lớn
như bức màn sân khấu đang dần dần tiến đến.
Từ
đó, tôi trở thành người có khả năng cảm nhận rõ nhất về bóng tối.
Từ
đó, tôi đã nhớ rõ một từ vựng từ quá sớm: gắng chịu [1] - ý nghĩa của nó là, sự dằn vặt,
giày vò, hành hạ bởi phải chịu đựng khổ nạn âm thầm trong bóng tối.
Lúc
đó, mỗi khi bị đói, khi tôi kéo tay mẹ đòi ăn, chỉ cần mẹ nói ra hai chữ: gắng
chịu. Tôi sẽ nhìn thấy trước mắt một màn đêm mơ hồ.
Lúc
đó, ngày tết của Trung Quốc, là ngày no đủ của tất cả trẻ con, nhưng cha tôi
cũng như rất nhiều người cha khác, mỗi khi nhìn thấy anh chị em chúng tôi vẻ mặt
hoan hỉ bởi ngày tết sắp đến, sẽ đều hạ giọng nói ra hai chữ: gắng đợi [2]. Mà lúc này, tôi sẽ lặng lẽ rời xa cha
tôi, trốn đi trong sự hoang lạnh không người và trong bóng tối mơ hồ của nội
tâm, không còn vui mừng vì ngày tết sắp đến nữa.
Lúc
đó, sinh tồn và sống, không phải là việc quan trọng nhất với người Trung Quốc;
mà Cách mạng, mới là đại sự duy nhất của quốc gia. Nhưng trong Cách mạng, khi
Cách mạng cần cha tôi, mẹ tôi đều nhấc cờ hồng, đến trên phố hô to: “Mao Chủ tịch
muôn năm”! cha tôi và người trong thôn, đa phần sẽ từ trong Cách mạng quay đầu
lại, bất đắc dĩ tự nói ra hai từ: gắng chịu. Nhưng tôi, khi nghe thấy hai chữ
đó, trước mắt tất sẽ có một màn đen buông xuống, giống như là đêm đến giữa ban
ngày.
Thế
là, tôi đã quá sớm để hiểu rằng, “đen tối” không chỉ là màu sắc, hơn nữa là
chính bản thân cuộc sống. Là vận mệnh mà người TQ không thể thoát bỏ và là
phương pháp chấp nhận số vận. Sau đó, tôi nhập ngũ, rời xa thôn xóm xa xôi
nghèo đói đó, rời mảnh đất đã sinh ra và nuôi dưỡng tôi, cho dù cuộc sống xảy
ra điều gì, trước mắt tôi sẽ luôn có sự xuất hiện của bóng tối. Nhưng tôi, ở
phía sau bức màn đó, dùng cách chịu đựng sự đen tối để chống lại đen tối, cũng
như dùng sức mạnh chịu đựng khổ nạn để chống lại sự khổ nạn của con người.
Đương
nhiên, Trung Quốc hôm nay, không phải là Trung Quốc của hôm qua, đã trở nên
giàu có và quái gở, bởi vì giải quyết việc ăn no mặc ấm và sinh hoạt của 1.3 tỉ
người, cho nên giống như một tia sáng mạnh, một phương Đông đột nhiên lóe sáng
trên thế giới. Nhưng dưới ánh sáng mạnh này, cũng giống như ánh sáng càng mạnh,
thì bóng tối càng đậm; bóng tối càng đậm, thì sự đen tối cũng theo đó mà trở
nên dày đặc hơn, có người ở trong ánh hào quang này cảm nhận được sự ấm áp,
tươi sáng và những điều tốt đẹp, nhưng có người lại vì nỗi trầm uất, lo âu và bất
an thiên bẩm, mà cảm nhận thấy bóng tối, sự lạnh lẽo phía sau ánh sáng và sự
đen tối như màn sương mù bủa vây.
Nhưng
tôi, giống như là người mang số phận phải cảm nhận bóng tối. Thế là, tôi nhìn
Trung Quốc hôm nay, nó phồn thịnh mà méo mó, nó phát triển mà biến dị, hủ bại,
hoang đường, hỗn loạn, những việc phát sinh mỗi ngày, mỗi ngày, đều vượt qua
thường lý và thường tình của nhân loại. Những thước đo trật tự tình cảm, trật tự
đạo đức và sự tôn nghiêm của con người mà nhân loại dùng cả ngàn năm để dựng
xây nên đã giải thể, sụp đổ và biến mất ở chính mảnh đất rộng lớn và lâu đời
này, giống như là sợi dây chuẩn pháp luật đã trở thành sợi dây chạc, dây chun
trong trò chơi của trẻ con.
Hôm
nay, lấy ánh mắt của một nhà văn đi thảo luận các vấn đề chế độ, quyền lực, dân
chủ, tự do, thành tín và hiện thực của một quốc gia,… thì đều hiện rõ vẻ lực bất
tòng tâm; nhưng đối với nhà văn đó, bởi vì những thứ này vốn không hề chuyển biến
tốt, mà lại không ngừng ác hóa, gia tăng vô hạn vô tận - những sự khó khăn sinh
tồn mới cụ thể nhất như ăn, uống, cư trú, đi lại, y tế, giáo dục, sinh, lão của
con người, làm cho nhân tâm, tình cảm, linh hồn của chúng sinh trong con mắt của
nhà văn ấy, từ trước đến nay chưa bao giờ lo âu và bất an, sợ hãi và hưng phấn
như vậy. Họ chờ đợi những gì, và sợ hãi những gì, giống như là một người bệnh sắp
quỵ ngã, chờ đợi một liều thuốc lành huyễn tưởng, vừa khát vọng thuốc lành sẽ
nhanh nhanh tới, nhưng lại sợ sau khi nó tới, sự huyễn tưởng cuối cùng sẽ sụp đổ,
và sau đó sẽ là sự ập đến của cái chết. Trong nhà văn đó, trái tim ưu tư của
dân tộc đã trở thành bóngtốicủa nơi sáng láng nhất; đã trở thành một mặt khác của
bức màn to lớn dưới ánh mặt trời.
Không
có ai nói với nhà văn đó, chuyến tàu cao tốc phát triển kinh tế của đất nước, sẽ
đưa con người đi tới đâu.
Và
cũng không ai nói với nhà văn đó, cho đến hôm nay, trăm năm trở lại đây những
phong trào và các cuộc Cách mạng các loại chưa bao giờ ngừng, ở trên đầu mỗi
người, đã ủ thành mây đen, sấm chớp, và những tia chớp có thể rạch xé mây đen.
Càng
không có ai có thể cho nhà văn đó biết, sau khi kim tiền và quyền lực thay thế
lí tưởng của Chủ nghĩa cộng sản, Chủ nghĩa tư bản, dân chủ, tự do, pháp luật và
đạo đức, thì nên dùng những giá trị nào để đổi lại nhân tâm, nhân tính, và sự
tôn nghiêm của con người.
Tôi
còn nhớ hơn 10 năm trước, tôi nhiều lần đến một thôn bệnh AIDS [3]. Thôn trang đó có tất cả hơn 800 người,
nhưng lại có hơn 200 người mắc AIDS; hơn nữa năm đó họ lại đều ở trong độ tuổi
lao động từ 30 đến 40, 50 tuổi. Bọn họ sở dĩ bị nhiễm AIDS nhiều như vậy, là bởi
vì muốn trở nên giàu có trong cải cách, được sống cuộc sống tốt đẹp mà đi bán
máu tập thể một cách có tổ chức. Trong thôn trang đó, cái chết giống như mặt trời
lặn, tất nhiên và tất nhiên, bóng tối cũng giống như mặt trời vĩnh viễn biến mất
từ thiên không, dài lâu và vĩnh hằng. Mà trải nghiệm của tôi ở đó, mỗi khi nghĩ
lại, mỗi khi tôi nhìn thấy ánh sáng và ánh trăng chói mắt trong hiện thực, thì
đều sẽ trở thành bóng đêm và sự đen tối cực lớn mà tôi không thể nào trốn
thoát, chụp lấy tôi, không thể thoát ra.
Tôi
biết, ở trên mảnh đất rộng lớn mà đầy hỗn loạn và sức sống này, tôi là một người
thừa.
Tôi
biết, trên mảnh đất rộng lớn mà đầy hỗn loạn và sức sống này, tôi là một nhà
văn thừa.
Nhưng
tôi cũng tin chắc rằng, trên mảnh đất rộng lớn mà đầy hỗn loạn và sức sống này,
tôi và sáng tác của tôi, hoặc nhiều hoặc ít, sẽ có ý nghĩa không thể thay thế
được. Bởi vì, ở đó - cuộc sống, vận mệnh và thượng đế, đã lựa chọn tôi là người
sinh ra chỉ có thể cảm nhận về sự đen tối của cuộc sống - tôi giống như đứa trẻ
nhìn thấy vị hoàng đế không mặc áo quần, trong ánh sáng, tôi luôn luôn phát hiện
ra bóng của cái cây to; trong vở kịch hoan lạc và ca tụng, tôi luôn luôn đứng
phía sau bức màn sân khấu. Khi mọi người đều nói ấm áp, tôi cảm thấy lạnh lẽo;
khi mọi người đều nói ánh sáng, tôi cảm thấy bóng tối; khi mọi người đều nhảy
múa vì hạnh phúc, tôi phát hiện ra có người thít dây thừng dưới chân họ, sắp
đem mọi người lật đổ và trói lại. Tôi nhìn thấy trong linh hồn con người có những
cái ác không thể tưởng tượng nổi; nhìn thấy trong suy nghĩ của rất nhiều trí thức
Trung Quốc và cuộc sống tinh thần của người Trung Quốc, đang bị quyền lực khống
chế và hóa giải khi đang ở trong kim tiền và tiếng hát.
Tôi
nghĩ đến một người mù 70 tuổi trong xóm nhà tôi, mỗi khi mặt trời lên, ông ta sẽ
đối diện với núi đông, nhìn về phía mặt trời, tự mình lẩm nhẩm rằng: “Mặt trời
hóa ra có màu đen – như thế cũng tốt!”
Nhưng
đến mùa đông, khi mặt trời sưởi ấm, ông ta lại luôn luôn tươi cười tự nói:
“Càng đen tối, càng ấm áp!”
Một
việc càng kì dị là, người mù cùng thôn với tôi này, từ khi anh ta còn trẻ, đã
có vài chiếc đèn pin khác nhau, mỗi khi đi lại vào ban đêm, anh ta đều cầm trên
tay chiếc đèn pin đã bật, sắc trời càng tối, chiếc đèn trong tay anh ta càng
dài, ánh sáng cũng càng sáng. Thế là, anh ta bước đi trên con đường thôn bị đêm
tối nhuộm đen, mọi người nhìn thấy anh ta từ rất xa, nhưng sẽ không đâm vào người
anh ta. Hơn nữa, khi chúng tôi lướt qua anh ta, anh ta còn dùng đèn pin soi cho
con đường phía trước của bạn, để bạn thuận tiện bước thật xa, thật xa. Để cảm
ơn người mù này và ánh sáng trong tay người mù đó, sau khi anh ta chết đi, người
nhà anh ta và người trong thôn chúng tôi, khi đi viếng anh ta, đều tặng cho anh
ta các loại đèn pin còn đầy pin. Trong quan tài mà anh ta nhập liệm, dường như
toàn bộ đều là những chiếc đèn pin có thể phát sáng mà người ta tặng.
Chính
từ người mù này, tôi cảm ngộ được một loại sáng tác - nó càng đen tối, thì càng
rực sáng; càng lạnh lẽo thì lại càng ấm áp. Toàn bộ ý nghĩa tồn tại của loại
sáng tác đó, là để mọi người tránh được sự tồn tại của nó. Mà tôi và sáng tác của
tôi, chính là người mù bật đèn pin đi trong bóng tối, đi trong bóng tối, dùng
ánh sáng có hạn, chiếu rọi bóng đêm, cố gắng để mọi người nhìn thấy bóng tối để
biết tránh đi.
Hôm
nay, trong văn học thế giới, văn học Trung Quốc với tư cách là một phần sinh
thái chủ yếu của văn học châu Á, chưa bao giờ gặp phải những hiện thực và thế
giới tràn đầy hi vọng và cũng tràn đầy tuyệt vọng như bây giờ; chưa bao giờ gặp
phải nhiều truyền kì và câu chuyện đầy phong phú, hoang đường và quái dị trong
hiện thực như vậy - cái đời thường nhất lại là cái siêu hiện thực; cái
đen tối nhất mang tính chân thực nhất. Không có một giai đoạn lịch sử nào,
Trung Quốc phương đông lại có thể giống như hiện nay, trong ánh sáng vô hạn, đồng
thời lại có những góc khuất, bóng tối và sự mơ hồ ở khắp mọi nơi. Trung Quốc
hôm nay, dường như là mặt trời và ánh sáng của cả thế giới này, nhưng cũng có
những lo âu và sự đen tối cực lớn cho thế giới.
Mà
con người sống trong đó, mỗi ngày, mỗi giờ, đều bị những kích động không tên,
những sợ sệt không biết từ đâu và những liều lĩnh không duyên cớ. Nỗi sợ hãi và
lãng quên nhìn lại lịch sử, sự khao khát và lo âu trước tương lai, còn đối với
hiện thực – mỗi ngày đều kinh động lòng người, đi ngược lại lẽ thường, không có
lô gic mà lại tồn tại những sự thực ngầm, logic ngầm, những sự thực và những điều
hoang đường, phức tạp, vô trật tự của chủ nghĩa thần thực mà người thường không
nhìn thấy, đã cấu thành vùng tối nhất phía dưới ánh sáng, sự đen tối nhất ở nơi
sáng láng nhất của Trung Quốc hôm nay. Mà nhà văn, văn học, trong hiện thực và
lịch sử của Trung Quốc hôm nay, nhìn thấy ánh sáng vĩ đại nhất, đó là một loại
chân thực; nghe thấy bài ca du dương, cũng là một lại chân thực; hư vô, duy mỹ,
cũng đều là một loại tồn tại của chân thực. Sự chân thực của Trung Quốc, là một
khu rừng sâu cực lớn với ánh sáng, sự xanh tốt, hoa cỏ, chim chóc, nước suối, tất
cả tất cả, đều là sự tồn tại của chân thực, mấy chục, trên trăm nhà văn ưu tú,
đều ở trong khu rừng sâu đó cảm nhận một Trung Quốc phong phú mà méo mó, mâu
thuẫn mà phức tạp, phồn thịnh mà đứt gãy, thể hiện ra sự viết chân thực của
mình.
Mà
tôi, bởi vì là người được thượng đế và cuộc sống lựa chọn để cảm nhận về bóng tối,
số mệnh cũng đã định hiện thực mà tôi nhìn thấy không giống với mọi người. Tôi
nhìn thấy sương mù trong rừng sâu, nhìn thấy những hỗn loạn, độc tố và kinh sợ
trong màn sương mù đó. Hoặc là nói, rất nhiều người nhìn thấy vẻ đẹp của rừng
sâu lúc ban ngày, còn tôi, lại nhìn thấy bóng tối và nỗi sợ hãi của rừng sâu
trong đêm tối.
Tôi
biết, sự đen tối không chỉ là thời gian, địa điểm và sự kiện, mà còn là nước,
không khí, người, lòng người, những tồn tại và hơi thở thường nhật nhất. Nếu
như chỉ coi sự đen tối là cái trước, vậy thì cực kì hạn hẹp, sự đen tối thâm u
nhất, vô bờ nhất, chính là tất cả mọi người, đều nhìn thấy đen tối, nhưng lại đều
nói là tươi sáng và ấm áp. Sự đen tối lớn nhất, chính là sự thích ứng của con
người đối với bóng tối; sự đen tối đáng sợ nhất, chính là sự lạnh nhạt và lãng
quên của con người với ánh sáng. Vì vậy, chính ở đây, văn học có sự vĩ đại của
nó. Bởi vì chỉ có văn học, mới có thể phát hiện ra ánh sáng, vẻ đẹp, sự ấm áp yếu
ớt nhất và tình yêu thành thực từ trong bóng tối. Cho nên, mọi cố gắng của tôi,
đều là cố gắng từ trong bóng tối cảm nhận sinh mệnh và hơi thở của con người, cảm
nhận ánh sáng, vẻ đẹp, sự ấm áp và thương xót vĩ đại ấy. Cảm nhận sự ấm lạnh,
no đủ của những linh hồn đói khát.
Bởi
vì như vậy, xuyên qua “thời gian, địa điểm và sự kiện”, tôi nhìn thấy trong hiện
thực hôm nay bóng tối thường nhật nhất - ở đất nước Trung Quốc có văn minh mấy
nghìn năm, điều mà mọi người hôm nay đa phần có thể làm được là khi từng người
từng người già ngã xuống trên đường phố, mọi người đều không đến đỡ dậy vì sợ bị
lừa gạt, nhưng máu chảy ra từ người già đó, hóa ra cũng lại là màu đỏvà nóng bỏng.
Bởi
vì như vậy, một sản phụ chết trên bàn phẫu thuật ở bệnh viện, nhưng tất cả những
nhân viên y tế sợ phải chịu trách nhiệm, sau khi tất cả đều trốn tránh, thứ còn
lưu lại chỉ có nhân tính và linh hồn hổn hển la hét yếu ớt trong sự lạnh
lẽo và bóng tối.
Bởi
vì như vậy, sau khi nhà tôi bị ép phải dỡ bỏ đi, tôi cảm thấy sự đen tối thường
nhật, phổ biến và cũng kịch liệt hơn là - ở đất nước giàu có mở cửa đó, những
người dân vì sự phát triển mà bị ép phải dỡ nhà, bởi vì không có chỗ nào cầu cứu
mà không thể không đến đầu phố Bắc Kinh, sau khi uống thuốc tự sát tập thể
nhưng được cứu sống, lại có thể có thể bị luận tội “gây rối” mà bị công an bắt
đi. Nhưng khi có người báo sự tự sát của họ là “kế hoạch tinh vi”, mọi người lại
đều xa lánh, lạnh nhạt, quên đi rất nhanh những khốn cảnh tồn tại mới và những
khổ nạn mới của người dân bình thường trong hiện thực, cũng như sự bất an âm thầm
khi họ đi trong ánh sáng.
Tôi
hiểu được người già Trung Quốc, vì một sự kiện nào đó, không hẹn mà cùng tự sát
tập thể - họ không chết vì nghèo đói, bệnh tật, mệt mỏi và đạo đức, mà chết vì
nỗi lo lắng nhân sinh, sự bất an vì số phận và sự tuyệt vọng cuối cùng đối với
hiện thực và sự đen tối của thế giới. Nhưng tôi, khi đối diện với những điều
đó, những bóng tối không thể xua đuổi liên quan đến con người, cuộc sống, hiện
thực và thế giới - tôi vẫn chỉ có thể dùng phương thức cá nhân nhất của tôi để
cảm tri và viết về thế giới đó. Tôi không có năng lực đẩy cánh cửa sổ nhìn ra
ánh sáng của thế giới, không có năng lực từ trong hiện thực và lịch sử hỗn loạn,
hoang đường cảm nhận được trật tự và sức mạnh của sự tồn tại của con người. Tôi
luôn bị bủa vây bởi bóng tối hỗn loạn, cho nên cũng chỉ có thể từ trong bóng tối
cảm nhận ánh sáng của thế giới và cảm nhận tồn tại cũng như tương lai mong manh
của con người
Thậm
chí có thể nói tôi là một con người của bóng tối. Một người sáng tác độc lập của
bóng tối, một linh hồn đam mê sáng tác bị ánh mặt trời ghét bỏ và truy đuổi khắp
nơi.
Đến
đây, tôi nghĩ đến Job trong “Cựu ước”, sau khi ông ta trải qua vô số những khổ
nạn, đã nói với người vợ nguyền rủa ông ta rằng: “Lẽ nào chúng ta được phúc từ
bàn tay của Chúa, không phải cũng là chịu họa sao?” Câu trả lời đơn giản nhất
này, cho thấy Job ý thức sâu sắc khổ nạn mà ông ta phải chịu, Chúa đã lựa chọn
ông ta để mà tôi luyện; cho thấy bóng tối và ánh sáng cùng tồn tại là một loại
tất nhiên. Nhưng tôi, không giống như Job là người chịu khổ nạn duy nhất được
chúa trời lựa chọn. Nhưng tôi biết, tôi chính là người cảm nhận bóng tối đặc biệt
được thượng đế và cuộc sống chọn lựa. Tôi trốn trong sự u tối bên rìa ánh sáng.
Tôi ở trong sự u tối và đen tối, cảm nhận thế giới, cầm bút viết, đồng thời từ
trong sự u tối, đen tối này kiếm tìm ánh sáng, ánh trăng và sự dịu dàng, kiếm
tìm tình yêu, cái thiện và những linh hồn sống vĩnh cửu.
Tôi - nhà văn mang tín ngưỡng văn học đó, cho dù là sống với tư cách cá nhân, hay
là với tư cách một người sáng tác, đều vì sự an bài của số phận mà cảm thấy bất
an khi cảm nhận bóng tối trong ánh sáng. Nhưng cũng vì vậy, tôi cảm tạ tổ quốc
máu thịt thân yêu của tôi, cảm tạ việc ngày một khai minh và bao dung của nó,
cho phép sự tồn tại và sáng tác của người mang định mệnh chỉ có thể cảm nhận
bóng tối; cho phép một người, luôn luôn đứng phía sau bức màn sân khấu để cảm
nhận hiện tại, lịch sử và sự tồn tại của con người và linh hồn con người. Cũng
vì vậy, cảm ơn hội đồng bình xét giải thưởng văn học Kafka, hôm nay đã đem giải
thưởng văn học trong sạch, thuần khiết này trao cho tôi. Giải thưởng mà các
ngài trao tặng cho tôi, không phải là Job sau khi đã trải qua rất nhiều đen tối
và khổ nạn đạt được ánh sáng và giàu có, mà là trao cho một người nô bộc cảm nhận
khổ nạn nhưng là kẻ duy nhất trốn ra báo tin [4] - người mù đi trong đêm tối đó một
chùm ánh sáng. Bởi sự tồn tại của chùm ánh sáng này, người sinh ra để cảm nhận
bóng tối đó tin rằng, trước mắt anh ta là ánh sáng; bởi vì vùng ánh sáng này, mọi
người có thể nhìn thấy sự tồn tại của bóng tối, thì có thể tránh được sự đen tối
và khổ nạn một cách hiệu quả hơn.
Mà
kẻ nô bộc hoặc người mù ấy, cũng có thể trên con đường đêm tối mà anh ta báo ra
tín hiệu, khi mọi người và anh ta vội vã bước qua nhau, đi chiếu sáng một đoạn
đường cho người phía trước - cho dù chỉ là một đoạn đường ngắn ngủi.
[1] Nguyên tác, tác giả dùng từ 熬煎,
nghĩa là sự dày vò, chịu hành hạ, chịu đau đớn, vò xé. Ở đây chúng tôi dịch
thoát nghĩa.
[3] Khi dịch AIDS bùng nổ ở tỉnh Hà Nam, Trung Quốc, Diêm Liên
Khoa đã đóng vai phụ tá cho một bác sĩ đi đến những thôn làng bị bệnh AIDS của
tỉnh Hà Nam, từ những thu thập khảo sát của mình, ông đã đưa những hủ bại về
nguyên nhân, thực trạng bùng nổ căn bệnh ra ánh sáng thông qua hình thức hư cấu
được thể hiện trong tiểu thuyết Đinh trang mộng. Cuốn tiểu thuyết này
sau khi xuất bản đã bị chính quyền cấm, nhưng nó đã gây tiếng vang lớn ở Trung
Quốc và được đánh giá cao trên thế giới, lọt vào vòng xét giải sau cùng của giải
thưởng văn học quốc tế Man Booker 2003. (N.d)
Tháng 10 năm 2014
Minh Thương dịch
DIÊM LIÊN KHOA
Theo
https://www.vanhoanghean.com.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét