VĂN THƠ NHẠC: Đi dưới trời xanh

Đi dưới trời xanh

Đọc “Những mùa hoa anh nói”, tập thơ của

Trương Anh Tú, NXB Hội Nhà văn - 2018

Nếu thơ là một con đường thì con đường thơ Trương Anh Tú đi dưới bầu trời xanh. Ở đấy ta thấy sự trong trẻo của thiên nhiên, của lòng người. Đến cả cảnh lão ăn mày đi trong đêm cũng đẹp, cũng mộng như một người thơ dạo gót dưới trăng:

Nhẹ những bước chân

Chìm trong phố vắng

Đêm rơi thầm lặng

Trăng rơi trong trăng…

(Lão ăn mày trong phố cổ)

Có thể coi bài thơ Giấc mơ tuổi thơ như là một tuyên ngôn về thơ của Trương Anh Tú - thơ dưới bầu trời xanh. Trong không gian dưới bầu trời xanh của mình, thi sĩ nhặt gió, nhặt nắng, nhặt những bông hoa, cánh lá... Cả khi thi sĩ nhỏ lệ thì giọt lệ ấy cũng trong trẻo, ấm nồng như những giọt sương của đất, của trời: Tôi giàn giụa bên những giọt sương/ những giọt nước mắt ấm nồng của đất/ Chỉ có bầu trời là mãi trong xanh… Đọc thơ Trương Anh Tú, nếu ta có bất chợt gặp một cơn giông, một cảnh đời bất hạnh, ví như cuộc đời nghèo khổ của người đàn bà nơi nước Mỹ (Phiên tòa), hay gặp cái bi trong bầu trời thơ Phùng Cung: Thuyền/ Thuyền về đâu/ Người/ Người về đâu/ Không bến đỗ/ Không tiếng gọi đò... (Ngủ đi trái tim ơi), thì sau cuối cái đọng lại vẫn là những tầng nấc, những cánh cửa của bầu trời mở thông vào sâu rộng văn hóa, nhân văn: “Vượt qua cơn lũ/ Là trời xanh thôi!“ (Cơn lũ).

Trời xanh, màu xanh như định mệnh đeo bám vào hồn thơ Trương Anh Tú. Phần lớn những bài thơ hay của anh đều tựa vào trời xanh mà cất cánh. Cây bút bình thơ Đỗ Quyên đã tỉ mẩn đếm được 90 từ xanh và 30 từ hát trong tổng số 90 bài trong tập thơ Những mùa hoa anh nói. Nhưng đếm chỉ là để thống kê con số của cái nhìn thấy, còn cái không nhìn thấy, cái tình yêu sâu thẳm với trời xanh đến “bạc tóc” thi nhân thì đếm làm sao:

Thương trời xanh bạc tóc

Anh hoá thành mùa thu.

(Trời xanh bạc tóc)

Khác với phần lớn thơ của thi sĩ hải ngoại khi viết về trời xanh thường gắn với mùa thu - mùa vàng rực rỡ, kỳ ảo nhất dưới nền trời xanh châu Âu, trong thơ Trương Anh T́ú trời xanh không có mùa. Nó là thi ảnh mang đôi cánh lãng mạn có thể xuất hiện bất cứ ở đâu, lúc nào khi khát vọng tình yêu trong đôi mắt thơ của anh cần đến:

Anh mượn trời xanh

Cho hoa em nở

Anh mượn biển xanh

Cho buồm em nhớ

(Giấc xanh)

Thể thơ Trương Anh Tú hay dùng là ngũ ngôn - câu ngắn, vần nhịp không gò bó. Có lẽ vì câu thơ ngắn khó diễn giải được hết những biến đổi phức tạp, tinh vi của sự việc, của tâm hồn con người, nên người viết thường lấy hình ảnh mang tính tượng trưng để chuyển tải ý thơ của mình. Biển xanh, mây trắng, ánh trăng, ngôi sao, dòng suối, giọt sương, giọt nắng, bông hoa... đi một cách tự nhiên vào thơ Trương Anh Tú, là nguồn cảm hứng bất tận dưới bầu trời xanh của thi nhân. Cái mới cái riêng ở đây là, những thi liệu quen thuộc này trở nên sống động, lấp lánh bởi những liên tưởng, so sánh, ví von lãng mạn đến từ những rung động chân thành của tác giả trước vẻ đẹp thiên nhiên, con người:

Mẹ cha cho đôi mắt

Đã bao la bầu trời

Cỏ hoa trên mặt đất

Bay vào đôi mắt tôi...

(Đôi mắt)

Em trong như giọt nước

Mà lung linh sắc mầu

Em mong manh như cỏ

Mà động cả đêm thâu...

(Xanh mùa trong nhau)

Tình yêu là ánh mắt

nghiêng trên mặt hồ xanh

gieo vào muôn con sóng

nổi giông bão trong anh...

(Lời tình yêu)

Kìa em xuân đang đến

Trong veo như giọt sương

Kìa em xuân đang đến

Bừng lên những con đường...

(Trời xanh giấc vô thường)

Có những câu thơ vượt qua những hình ảnh hay sự ví von so sánh thông thường, chúng mang một nỗi niềm ẩn đằng sau con chữ: Nhặt một thoáng mắt trong/ Vương trên vai giọt nắng/ Ngan ngát cõi nhân gian/ Như chưa từng cay đắng (Lời trái tim). Bài thơ “Những mùa hoa anh nói“ gợi triết lý nhân sinh về thiên đường thắm sắc đậm hương hiện tồn ngay giữa cuộc đời thực sống:

Đẹp sao những loài hoa

Đã một lần thật sống

Để đi hết bầu trời

Của tận cùng sự sống!

Tôi yêu những mùa hoa

Nhựa căng từ lòng đất

Hương được hong từ gió

Sắc được hái từ mây

Cả hoa và cả lá

Từ giọt sương vơi đầy...

(Những mùa hoa anh nói)

Bài “Nhớ bà“ mặc dù hình ảnh thơ không mới nhưng sự nhớ đến từ những ảo ảnh thoáng ẩn thoáng hiện khắp đất trời làm cho cả bài thơ cứ mang mang một hơi thơ buồn:

Bà tôi như cơn gió

thoảng về núi xanh rồi

bóng bà bên bậu cửa

chỉ còn trong mơ thôi.

Bà đi nơi chín suối

xa xôi nơi chín đèo

nhớ bà gầu giếng khóc

im lìm nước trong veo.

Ngỡ bà trong trời đất

thầm lặng như đất trời

ngỡ bà trong dáng núi

ngỡ bà trong mưa rơi...

(Nhớ bà)

Đọc bài thơ này làm tôi nhớ đến câu thơ của Trúc Thông: Lá ngô lay ở bờ sông/ Bờ sông vẫn gió người không thấy về (Bờ sông vẫn gió). Nỗi nhớ với hình tượng ngôn ngữ giàu chất dân gian làm cho cả hai bài thơ trở nên gần gũi, giàu sức lay động lòng người.

Với thơ, ý phải ẩn chứ không lộ thiên. Người xưa nói thơ “ý ở ngoài lời“ là như vậy. Trong bài “Cảm xúc“, Trương Anh Tú đã dùng lối chơi chữ ở hai từ “da thịt” và “con gái”, nhằm minh bạch hóa một cảm trạng tinh thần thanh cao, vượt trên cõi hiện hữu để đến với sự giao cảm vô hình. Đây là một cách nói mới trong thơ, thi vị hóa tình yêu bằng một hình tượng lạ, ám ảnh và phi vật chất - không “da thịt“:

Tôi đi giữa cánh đồng

Cánh đồng thơm con gái

Những chồi non thơ dại

Run rẩy với hồn tôi.

Tôi đi giữa cánh đồng

Không mang theo da thịt

Mình tôi với cánh đồng

Cánh đồng thơm con gái.

Tôi dùng ngôn ngữ riêng

Thứ ngôn ngữ cũng chẳng cần da thịt

Trò chuyện với cánh đồng

Cánh đồng thơm con gái.

Trương Anh Tú sinh năm 1967 trong một dòng họ đã rất nhiều đời ở một làng hoa ven hồ Tây nội thành Hà Nội. Đây là một dải đất tuyệt đẹp, gồm các làng hoa Ngọc Hà, Đại Yên, Hữu Tiệp, Vĩnh Phúc... thuộc “Thập tam trại“ là vùng đất cùng làm nên Thăng Long xưa. Ở “làng trong phố” như thế, chỉ mấy bước chân đã đến hồ Tây, phố cổ, mà vẫn tràn ngập thiên nhiên, với ao hồ, hoa cây cảnh và bạt ngàn ruộng lúa ngay bên huyện Từ Liêm ngoại thành Hà Nội ngày ấy... Có thể đây là điều may mắn để thơ Trương Anh Tú đậm chất hồn quê. Có những câu thơ của anh như vẽ vào trời xanh cảnh sắc thiên nhiên, con người mĩ lệ, hiện thực mà siêu thực:

Đám trẻ chạy vu vu trên đồng

chúng gom bầu trời trong những cánh diều cao vút

bỏ quên nắng đã tắt sau lưng

trên chiếc áo hoàng hôn đỏ lựng…

(Những đứa trẻ)

Thơ Trương Anh Tú thuần Việt, bám rễ vào mảnh đất quê hương để kết trái. Đọc tập thơ Những mùa hoa anh nói, ít người nghĩ rằng anh sống ở Đức đến nay đã gần 30 năm. Thiên nhiên trong thơ anh không có cảnh đặc trưng của xứ sở ngoại quốc. Chẳng hạn cảnh trong bài “Chú ếch và mùa thu“ thì rõ ra là cảnh Việt: ánh trăng và mùa thu, chú ếch và mảnh ao nhà... Một không gian tinh sạch mang trở khoảnh khắc giao thoa tuyệt đẹp của đất trời, khiến sự sống cũng phải giật mình:

Ánh trăng mỏng như dải lụa

trong veo mặt nước ao nhà

chú ếch giật mình sợ ngã

vào lòng mùa thu bao la.

Thơ Trương Anh Tú thuộc dòng thơ trữ tình lãng mạn. Đặc biệt là hình ảnh trong thơ anh bao giờ cũng đẹp, trong sáng, nhiều khi trong vắt như một bức họa, làm nhòa đi cả câu chữ trong bài. Vần, nhịp cũng rất thanh thoát, giàu chất nhạc, nhiều bài như khúc hát của tuổi xuân, phơi phới niềm tin yêu cuộc đời. Cũng vì thế tính tư tưởng, tính triết lý trong thơ anh có phần hồn nhiên, và thường hòa quyện, cộng sinh cùng cảm xúc của một hồn thơ thanh bạch: Để trời xanh em ơi/ đã bao đời mây trắng/ để biển xanh em ơi/ sóng ngàn năm vẫn sóng (Có bao giờ). Đây là cách Trương Anh Tú lý giải cho hòa bình, cho cái sự không còn chiến tranh trên trái đất này, khi anh đứng bên khẩu súng bị bẻ quặt nòng, bên những lá cờ của các nước, trước ngôi nhà trụ sở Liên Hợp Quốc: Hãy nhìn trời cao/ Mây không biên giới/ Những cánh chim cũng không biên giới bao giờ!/ Hãy nhìn đôi mắt trẻ thơ/ Bao nhiêu sao sáng thắp bờ nhân gian! (Thơ viết bên những lá cờ ở Liên hợp quốc).

Từ những năm 90 của thế kỷ trước, Trương Anh Tú đã được trong nước biết đến không chỉ là một nhà thơ mà còn là một nhạc sĩ. Hình ảnh quen thuộc bạn bè văn chương thường thấy trên trang cá nhân của anh là một Trương Anh Tú phiêu bồng lãng tử vác cây đàn guita đi giữa cánh đồng hoa, phía trên là bầu trời xanh ngát. Anh quan niệm, thơ ca và âm nhạc là giấc mơ, là tiếng vọng khát khao của cái đẹp trên dòng sông đời người. Đi dưới trời xanh cũng có nghĩa con đường thơ Trương Anh Tú đi dưới một bầu trời đẹp, đi cùng cái đẹp:

Thênh thang trong cõi vô thường

Lẫn trong dâu bể... con đường màu xanh.

(Con đường màu xanh).

11/2019

Phúc Nguyễn

Nguồn: Văn nghệ quân đội
số 943 - tháng 6/2020
Theo https://trieuxuan.info/

VĂN THƠ NHẠC

Thứ Sáu, 26 tháng 6, 2020

Đi dưới trời xanh

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Cái còn lại hóa cái không

Báo cáo vi phạm