Đời sống văn hóa văn nghệ của người Việt tại Mỹ

Đời sống văn hóa văn nghệ
của người Việt tại Mỹ

Chúng tôi đã tiếp xúc nhiều người Việt xa xứ có chính kiến khác nhau. Nhưng thống nhất Tổ quốc chỉ có một mà thôi. Họ đến Little Saigon để hoài niệm về Tổ quốc và tôi tin chắc trong sâu thẳm họ sẽ tự hào về Tổ quốc, tự hào về một dân tộc anh hùng cả trong quá khứ và hiện tại.
Kết thúc chương trình làm việc tại bang Texas, chúng tôi đoàn công tác của Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài bay đến California – một bang có dân số đông nhất Hoa Kỳ với gần 40 triệu người, có diện tích đứng thứ 3 trong 50 bang của nước Mỹ với 423.970km2 lớn hơn cả nước Đức, Nhật Bản hay Việt Nam. Thời tiết lúc này thật ấm áp, rực nắng thu vàng, chỉ buổi sáng có chút se lạnh. Trên vùng đất được thiên nhiên ưu đãi này có đến hàng triệu người Việt sinh sống, tập trung ở các thành phố lớn như: San Jose, San Francisco, San Diego và Los Angeles.
Đặc biệt quận Cam, cái tên đã trở thành quen thuộc không chỉ đối với người Việt ở Mỹ mà cả người Việt ở trong nước. Những người Việt xa xứ ở đây đã xây dựng trung tâm sinh hoạt của mình “Sài Gòn nhỏ”, hay còn gọi là Little Saigon. Little Saigon có ở nhiều nơi trên đất Mỹ và cả ở những nước khác, nhằm chỉ một khu vực trung tâm của người Việt ở hải ngoại. Nhưng nổi tiếng nhất phải kể đến Little Saigon ở quận Cam (Orange Country) phía Nam bang California, mà điểm nhấn là Thương xá Phước Lộc Thọ trên đại lộ Bolsa, bao gồm hai thành phố Westminster và Garden Graove. (Theo đơn vị hành chính Mỹ, dưới bang là quận, dưới quận là thành phố).
Little Saigon có nhiều các quầy sách văn học
Thương xá Phước Lộc Thọ được xây dựng theo phong cách Á Đông, phía trước có cổng tam quan, bên trên vượt lên có mái ngói âm dương màu xanh. Bên dưới là ba pho tượng lớn ba ông Phước – Lộc – Thọ bằng đá hoa cương trắng. Được biết công trình xây dựng năm 1987 với chi phí là 15 triệu USD, có diện tích là 15.000 m2 cho 2 tầng với 50 gian hàng lớn. Công trình như một biểu tượng vinh danh cho văn hóa của cộng đồng người Việt trên đất Mỹ.
Bước vào bên trong khu thương xá chúng tôi bắt gặp rất nhiều mặt hàng như: quần áo, đồ gia dụng, hàng điện tử, tiệm mỹ viện, tiệm vàng bạc, băng đĩa nhạc, đồ chơi, hàng thủ công mỹ nghệ, đồ lưu niệm. Rồi đến các cửa hàng thực phẩm, thực phẩm chế biến, hàng khô, quầy ăn nhanh, tiệm bánh, phở, đến món ngon Hà Nội là bánh cuốn, bánh tôm Tây Hồ, bún chả, bún mọc, bánh mỳ Việt, phở tàu bay, hủ tiếu Thanh Xuân, nem, giò, chả… Đặc biệt còn gần một tháng nữa mới đến tết, nhưng ở đây đã thấy không khí Tết, các loài hoa, cây cảnh, Đào, Mai, Cúc vạn thọ, những chậu quất trĩu quả, các loại đèn lồng, tranh ảnh, câu đối tết, thư pháp, bao lì xì, bánh mứt kẹo, trái cây các loại được bày bán hầu như không thiếu thứ gì như ở quê nhà. Có người còn tận dụng cả vỉa hè để bày bán bánh chưng, bánh tét cùng những mặt hàng được mang từ Sài Gòn sang. Được biết khách đến đây ngoài mua sắm, còn là nơi gặp gỡ, chia sẻ công việc làm ăn với nhau bằng tiếng Việt cho vơi bớt nỗi nhớ quê hương. Nhất là các dịp đón Tết cổ truyền, người Việt các hội đoàn thường tổ chức liên hoan, họp măt tổng kết cuối năm, tổ chức các chương trình văn nghệ, các trò chơi dân gian như: Múa Lân, biểu diễn nghệ thuật, trình diễn áo dài, ngâm thơ…
Là người hoạt động văn học nghệ thuật, tôi đặc biệt quan tâm đến đời sống văn hoá của người Việt ở đây. Little Saigon có nhiều các quầy sách văn học, tôi liếc nhìn thấy. Có những bộ Truyện Kiều cả tiếng Việt và tiếng Anh, sách của các nhà văn: Tô Hoài, Vu Trọng Phụng, Bảo Ninh, Nguyễn Mạnh Tuấn, Tạ Duy Anh, Nguyễn Ngọc Tư…Đặc biệt có hẳn những pano giới thiệu tóm tắt những cuốn sách hay trong đó có : “Nỗi buồn chiến tranh – The Sorrow Of War”, của nhà văn Bảo Ninh được nhiều báo lớn như New York Times, The Guardian nhắc tới và đánh giá cao với bản dịch Tiếng Anh và Tiếng Việt cho cuốn sách hay nhất năm 1994 và giải thưởng Văn học châu Á; “Dế mèn phiêu lưu ký” của nhà văn Tô Hoài, cuốn sách được dịch ra ngôn ngữ 40 quốc gia trên thế giới, rồi một tác phẩm khác “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ – Ticket To Childhood” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, tác phẩm được nhận giải thưởng văn học Asean năm 2010. Kể về câu chuyện của một học trò, là những thông điệp nhân văn làm lay động trái tim độc giả, không chỉ thiếu nhi mà cả người lớn… Rồi “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ – Open The Window, Eyes Closed” tác phẩm của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần, nói về câu chuyện giản dị của một cậu bé 10 tuổi, đã được nhiều độc giả quốc tế đón nhận và được nhận giải thưởng của Thụy Điển, được coi là sách thiếu nhi hay nhất; “Nhật ký Đặng Thùy Trâm – Last Night I Dreamed About Peace” được đánh giá là “Thiên tiểu thuyết” cảm xúc như một bộ phim về chiến tranh, bức tranh chiếu rọi cuộc đời của những bác sĩ binh nghiệp; bên cạnh là “Cánh đồng bất tận”, tác phẩm đoạt giải tại hội sách lớn nhất thế giới FrankFurk – Đức. Câu chuyện của nhà văn miền nam Việt Nam được dựng thành phim, lấy đi nước mắt của nhiều người Việt ở hải ngoại. Còn có cả tác phẩm của người Mỹ gốc Việt Thanh Nguyen qua tập truyện ngắn “Người tị nạn – The Refugees” gây tiếng vang trên văn đàn thế giới, tác phẩm đạt giải thưởng cao quý Pulitzer. Được đánh giá cao từ cộng đồng nhà phê bình và được tặng huy chương cho tác phẩm xuất sắc nhất của Hiệp hội thư viện Mỹ…
Anh bạn người Mỹ gốc Việt còn cho tôi biết. Ở đây có rất nhiều nhà văn, nghệ sĩ nổi tiếng họ sinh hoạt trong hội đoàn văn nghệ sỹ. Rồi anh nói về nhà văn Nhật Tiến, một tên tuổi của văn đàn Việt Nam Cộng hòa, ông sinh tại Hà Nội 1936 từng học trường Chu Văn An, năm 1954 vào Nam sống và viết 21 năm dưới thời Việt Nam Cộng hòa và cả thời kỳ thống nhất đất nước, năm 1979 định cư tại Hoa Kỳ, nhà văn Nhật Tiến giữ chức Phó chủ tịch Trung tâm văn bút Việt Nam từ 1963 đến 1975, là thành viên Hội đồng Văn hóa Giáo dục Việt Nam Cộng hòa, ông có khoảng 20 tác phẩm xuất bản, trong đó có tác phẩm “Thềm hoa” được nhận giải thưởng Văn chương toàn quốc năm 1962 cùng nhiều tác phẩm nổi tiếng khác “Những vì sao lạc” 1960 “Người kéo màn”, “Chim hót trong lồng”, “Quê nhà yêu dấu”; gần đây ông cho ra đời hàng chục tác phẩm trong đó có “Tiếng kèn” 1981, “Một thời đã qua” 1985, “Mồ hôi của đá” 1988, “Sự thật không thể bị chôn vùi” 2012, “Nhà giáo một thời nhếch nhác” 2013. Là những tác phẩm nổi tiếng, đặt dấu ấn hiện thực xã hội mà nhà văn Nhật Tiến đã trải qua. Ngoài sáng tác văn chương, ông cũng cộng tác với rất nhiều báo chí truyền thông của cộng đồng Việt ở hải ngoại phát hành ở Little Saigon, ông còn giữ nhiều chức vụ trong Hội giáo chức Việt Nam hải ngoại, Chủ tịch ban chấp hành văn bút Việt Nam hải ngoại Nam California. Bên cạnh đó, còn tên tuổi các nhà văn như: Nguyễn Mộng Giác với các tiểu thuyết “Mùa Biển động” “Sông Côn mùa lũ”, Nguyễn Xuân Hoàng với “Người đi trên mây”; Nguyễn Sa với “Giấc mộng”, cùng các tác giả khác như: Phạm Thị Ngọc, Nguyễn Hoàng Nam, Ngọc Khôi, Vũ Quỳnh, Hoàng Mai Đạt, Dượng Như Nguyên… Bên cạnh các hoạt động văn học, đội ngũ phóng viên và hoạt động báo chí ở đây cũng rất sôi động, có các sạp báo tiếng Việt xuất bản bán tại chỗ. Báo phát hành trong nước cũng có như An ninh thế giới, Tuổi trẻ, Phụ nữ thành phố, Thơi trang trẻ… Bày bán bên cạnh các tờ báo Tiếng Anh.
Tất cả các chương trình hải ngoại đều được phát hành tại đây. Ở đây có 2 đài phát thanh phát sóng tiếng Việt là: Little Saigon radio và Radio Bolsa; có 4 đài truyền hình phát hành suốt ngày bằng tiếng Việt, 2 đài truyền hình vệ tinh: Saigon Brodca Sting Television và Hồn Việt TV xem được trên toàn lãnh thổ Hoa Kỳ.
Đoàn công tác Bộ Ngoại giao tại Đức Viên, San Jose, Mỹ. Họa sĩ Đỗ Ngọc Dũng ngoài cùng bên trái.
Little Saigon, đặc biệt là Westminster còn là trung tâm ngành truyền thông giải trí Việt Nam hải ngoại. Chúng ta đến đây có thể được xem những chương trình đặc sắc tại các sân khấu nổi tiếng như: Paris By Night, Vân Sơn, có rất nhiều các ca sỹ, nhạc sỹ, nhà văn, họa sỹ, nghệ sỹ hải ngoại ngụ cư và hành nghề tại đây.
Chúng tôi dành thời gian gần cả buổi sáng dạo quanh tuyến phố Little Saigon, gặp rất nhiều hình ảnh quen thuộc, những ngôi chùa của người Việt, những hình ảnh mô phỏng chợ Bến Thành, hay những tiệm cơm, phở, phòng khám nha khoa, tiệm Spa, làm nail, văn phòng trung tâm tài chính, văn phòng việc làm, ngân hàng… tất cả đều viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh. Anh bạn Việt kiều hướng dẫn chúng tôi thăm thú ở đây cho biết, mỗi dịp lễ tết không khí ở đây rất nhộn, hầu như tất cả những đặc sản quê hương đều có ở đây. Khoảng gần trưa chúng tôi quay lại khu Phước Lộc Thọ cùng thưởng thức hương vị quê hương cho bữa trưa. Phía quầy bên thấy có một số người Mỹ cùng ăn và uống cafe tại đây. Chúng tôi cùng thưởng thức hầu như gần hết các món ăn Việt ở đây. Thật là tuyệt vời sau những ngày xa nhà. Đặc biệt là phở ngoài hương vị truyền thống, thịt bò Mỹ rất mềm và ngọt đậm. Được biết có nhiều đầu bếp nổi tiếng của Sài Gòn xưa đã sang đây sinh sống, mở quán ăn mang theo những công thức ẩm thực bí truyền đậm hương vị Việt.
Cuối thập niên 70, đầu thập niên 80 ước tính có khoảng 1,5 triệu người Việt di tản sang Mỹ. Chính quyền Mỹ không muốn họ tập trung một nơi nên đã phân tán họ ra khắp 50 bang sống theo cộng đồng vốn là bản tính, văn hóa người Việt nên đã hình thành những “làng người Việt”, “Trung tâm người Việt”…
Trong đó phải kể đến thành phố San Jose ở phía Bắc Cali, quận Cam ở phía Nam Cali, thành phố Houston bang Texas là những nơi lớn nhất. Quận Cam có khoảng 600 ngàn người Việt. Ở Little Saigon người Việt thạo tiếng Anh chỉ khoảng 50%, không biết tiếng Anh ở đây vẫn sống tốt. Quận Cam đã đào tạo tiếng Anh và nghề nghiệp miễn phí cho tất cả người Việt. Chính quyền mở rộng vòng tay đón người Việt, nhưng cũng tạo ra một lực lượng hùng hậu nộp thuế suốt đời. Nghề làm móng tay (nails) ở Mỹ chỉ cần biết sơ về tiếng Anh, cũng không cần phải đầu tư nhiều nhưng cũng có thu nhập ổn định, hiện nay mức thu nhập hàng năm của người Việt ở quận Cam khoảng 50.000-60.000 USD cho lao động phổ thông, từ 70.000-250.000 USD cho kỹ sư, bác sỹ, trí thức khoa học.
Từ năm 1978, ông Danh đã đầu tư xây dựng khu thương xá Phước Lộc Thọ, ở đại lộ Bolsa để cho thuê. Nghe nói ông Quách Nhất Danh đã tích lũy được gia tài 300 triệu USD, nhưng ông xử thế khiêm nhường, ăn mặc giản dị, ít xuất hiện trước đám đông. Chúng tôi có hỏi về ông chủ thì được chỉ ra phía sau, có thể là người đang tưới cây hay nhổ cỏ.
Có lúc Phước Lộc Thọ đã từng bị bóng đêm suy thoái bao trùm, có lúc nhiều sạp hàng phải đóng cửa hoặc treo biển chuyển nhượng. Các cửa hàng, tiệm ăn đều vắng khách.
Thế nhưng giờ đây Little Saigon luôn tấp nập, nhộn nhịp. Đối với những người con xa xứ việc đến đây mang một ý nghĩa đặc biệt, vơi đi nỗi nhớ quê hương, hoài niệm về quê hương, ngoài thưởng thức các món ăn hương vị quê hương, cũng có thể mua sắm bất cứ thứ gì từ những món đồ độc đáo của Việt Nam đến hàng của Mỹ đều có ở Phước Lộc Thọ với giá cả hợp lý, người mua, kẻ bán đều niềm nở, thân thiện, không khí giao thương tấp nập. Nhất là vào các dịp cuối tuần, thường tổ chức các phiên chợ đêm (thứ 6, thứ 7, chủ nhật) trở thành điểm hẹn mua sắm, giải trí của người Việt sinh sống tại Mỹ.
Mỗi buổi sáng, khu Phước Lộc Thọ còn là nơi mà cộng đồng người Việt thường qua giữ thói quen ăn sáng, uống cafe, đọc sách báo, nghe nhạc, hoặc tán gẫu, đánh cờ tướng… Phía trước khu Phước Lộc Thọ còn có hẳn một dãy bàn ghế dành cho những người cao tuổi, nhà văn, nghệ sĩ ngồi uống cafe thư giãn đàm đạo văn chương, nghệ thuật, bàn bạc thế sự.
Little Saigon có nhiều quán cafe Việt với những tên rất mỹ miều như: Mộng Mơ, Dĩ Vãng, Diễm Xưa, Lú Cafe… cùng nhiều nữ tiếp viên trẻ đẹp. Có cả những bạn trẻ đến đây để tán gẫu, mua vé số, cá cược bóng đá!
Ở đây còn một số người Việt có tư tưởng cực đoan. Nhưng số này đang ít dần theo năm tháng, thay vào đó là những thế hệ trẻ người Việt đang hướng về quê hương. Chúng tôi đã tiếp xúc nhiều người Việt xa xứ có chính kiến khác nhau. Nhưng thống nhất Tổ quốc chỉ có một mà thôi. Họ đến Little Saigon để hoài niệm về Tổ quốc và tôi tin chắc trong sâu thẳm họ sẽ tự hào về Tổ quốc, tự hào về một dân tộc anh hùng cả trong quá khứ và hiện tại. Lão Tử từng có câu: “Họa hề phúc sở ý, phúc hề họa sở phục”, (họa là chỗ tựa của phúc, phúc là mầm mống của họa) cả triệu người Việt di tản từng là họa. Nhưng ngày nay đã và đang trở thành lực lượng không thể thiếu của sự nghiệp đổi mới, mở cửa đất nước. Little Saigon đã có vai trò quan trọng duy trì bản sắc văn hóa Việt, giữ mối liên lạc tinh thần giữa cộng đồng người Việt hải ngoại với quê hương.
3/1/2023
Đỗ Ngọc Dũng 
Theo https://vanhocsaigon.com/