Bến nước Ngũ Bồ 2

 Bến nước Ngũ Bồ 2

THỊ TRINH – Dạ, bốn bề gió thổi,
Và sóng sông...
ĐẶNG ÍCH – (Thăm dò) Có một chàng trẻ tuổi,
Dung mạo oai nghi, dáng dấp hiên ngang,
Đeo kiếm trường và choàng áo xanh lam,
Tới hỏi rượu ở quán này chập tối,
Đúng thế không?
THỊ TRINH – Ngài nghi ngờ quá vội!
Quán bán hàng chuyên đón khách vãng lai,
Rượu bán lấy tiền có hẹp riêng ai?
Nhưng người đó quả không hề có mặt,
Ngài tìm hắn làm chi?
ĐẶNG ÍCH - Ta lùng bắt,
Để đóng gông mang nộp!
THỊ TRINH - Hắn là ai?
Có phải chăng một vệ sĩ vô tài
Bỏ đào ngũ? Hay một tên đạo chích
Chuyên hoành hành?
ĐẶNG ÍCH - Một tên thích khách!
THỊ TRINH: Sao kia?
ĐẶNG ÍCH – Một cành gai sắc rừng lam!
THỊ TRINH – Ngài định nói là...
ĐẶNG ÍCH - Một kẻ táo gan,
Định dùng lực đôi càng châu chấu mảnh,
Cản bánh cỗ xe Thiên triều dũng mãnh,
Họp đảng kéo bè trên đất Lam Sơn,
Tôn phù Lê Lợi làm đấng chí tôn,
Cùng Nguyễn Trãi ngồi trù mưu tính kế,
(Vẻ khinh thị)
Một anh hào trưởng mơ làm hoàng đế!
Một kẻ hủ nho ngộ nhận quân sư!
Đội đá vá trời!
THỊ TRINH – Họ dám vậy ư?
ĐẶNG ÍCH - Chúng mua ngựa, trữ thêm nhiều lương thực,
Tạo tác thời cơ, dưỡng bồi sức lực,
Giũa vuốt mài nanh trong núi Chí Linh
Ngầm sai người sang Chiêm quốc chiêu binh,
Thảo hịch xuất sư, phất cờ khởi nghĩa,

Toan tính chuyện vá trời lấp bể,
Chống quân Minh được lệnh sang trừng thanh
Hồ Quý Ly, tên thoán đạt lộng hành,
Cướp ngôi báu của nhà Trần bất lực.
THỊ TRINH – Thưa đại nhân, chúng làm gì có đức?
Tôi thầm nghe đồn đại đã lâu nay,
Bọn loạn quân không còn sót mảy may,
Quân tướng Minh phăng phăng như nước chảy,
Vó ngựa đến đâu, đầu rơi đến đấy,
Y như là chùm sung chín lìa cành,
Còn nảy mầm đâu được nữa mà xanh?
Hiện chúng ra sao?
ĐẶNG ÍCH – Cây vẫn còn chưa chết,
Rễ còn hút đất dâng màu chưa hết,
Nhựa lên da, mạch sống lại tràn trề,
Được chúng tiến lên, thua chúng lui về,
Nay chiếm Nga Sơn, mai sang Lạc Thủy,
Núi đắp thành trì, sông đào hào lũy
Đường vào Thanh như vào Thục khác chi!
Khó khăn thay đường Sạn đạo hu hi!
THỊ TRINH - Đại nhân tính cách nào?
ĐẶNG TÍCH - Phải tìm phương đột nhập,
Bắt cọp dữ ra khỏi hang cọp nấp,
Thì mới mong trừ họa lớn nên công,
Để mai ngày chúng đủ cánh đủ lông,
Quân Minh bại thì đầu ta cũng đứt,
Nên phải tính kế vạn toàn chi nhất...
THỊ TRINH - Thưa kế ra sao?
ĐẶNG ÍCH – (Có thâm ý) Nàng muốn biết hay không?
Biết để làm chi?
THỊ TRINH - Nếu ngài quả tin lòng,
Thân hèn mọn xin phơi gan dãi óc
Giúp một tay để trừ loài rắn độc,
Lấy má hồng làm mũi sắc Long toàn,
Chém đầu quân phiến loạn...
ĐẶNG ÍCH – (Lập lờ) Để phò an!
Cứu xã tắc, bền đôi chân ngựa đá,
Giữ vững âu vàng, nêu cao nghĩa cả
Của Bình định vương? (Cười vang)
THỊ TRINH - (Vờ nghiêm mặt) Ngài chớ nên lầm!
ĐẶNG ÍCH - (Cười vang, lơi lả)
Thôi vui lòng làm Đặng Ích phu nhân,
Chớ dại dột đi theo phường Lê Lợi!
Gác đi chuyện hồng nhan làm khí giới!
Gái góa đừng lo đến việc triều đình!
(Sán lại gần)
THỊ TRINH - (Hoảng sợ, né tránh)
Thân quê mùa đành cam phận bổ kinh.
Ngài tha lỗi...
ĐẶNG ÍCH – Ta tha từ lúc nãy!
Sát lại gần đây!
(Định ôm lấy Thị Trinh)
THỊ TRINH – (Tránh được) Ngài vội vàng chi mấy!
Dù nữ nhi nhưng cũng đạo cương thường,
Vả bên trên còn có lệnh nghiêm đường,
Và hiện tại lại có người lạ mặt,

E lần khân... (Chỉ tên lính Minh lấp ló ngó ra rồi lại thụt vào)
ĐẶNG ÍCH – (Vẻ miễn cưỡng) Ta trở về sắp đặt.
Hẹn cho nàng đúng giờ Tí hôm nay,
Bàn với cha nàng mọi việc xong ngay,
Ta quay lại!
THỊ TRINH - (Hoãn binh) Xin cúi đầu vâng mệnh!
ĐẶNG ÍCH – (Đe dọa) Nếu cố ý hay vô tình vi lệnh,
Thì quán này sẽ bị đốt ra tro,
Đầu Lão Đồ sẽ phơi nắng bến đò,
Nàng vẫn cứ là phu nhân Đặng Ích!
(Cười vang rồi vẫy tên lính Minh cùng vào)
(Trần Bạch ngất ngưởng từ lối bên sông ra)
THỊ TRINH - Ai lại đó?
TRẦN BẠCH – Anh đây!
THỊ TRINH – Ôi, anh Bạch!
Không lúc nào anh ngớt được say sưa!
Em không ngờ...
TRẦN BẠCH – (Ngăn lại) Cha đã về chưa?
(Ngửi thấy hơi rượu)
Ủa! Hơi rượu! (Lục lọi các vò)
Đâu mà nhiều đến thế?​
(Bê cả vò rượu lên uống)
THỊ TRINH - Khoan em nói!
TRẦN BẠCH –(Không để ý) Chà! Rượu ngon vô kể!
Uống bao nhiêu lại càng khát bấy nhiêu,
(Khoái trá hoa chân múa tay)
Thêm Chiêu Quân và chín đợt Phù kiều,
Ta sẽ sướng hơn ngàn lần Phiên chúa.
Thân Huyền Trân nghiêng mình trên nhung lụa,
Thì mê người gấp vạn đất Ô, Ri.
Đầu tửu đồ kề mái tóc cung phi,
Say nên chết giữa trời hoa đất rượu.
Ôi, hoan lạc!...
THỊ TRINH – Anh phải sao lo liệu,
TRẦN BẠCH – Lo chuyện chi?
THỊ TRINH – Anh nên kíp đi ngay
Cha sắp về..
TRẦN BẠCH– Anh chưa đã cơn say,
Đi sao được!
THỊ TRINH – Nhưng không đi không được!
TRẦN BẠCH – Em đuổi anh?
THỊ TRINH – Em khuyên anh tránh trước
Cơn phong ba thịnh nộ của cha già.
Nếu thấy anh, cha sẽ quyết không tha,
Vì quá giận..
TRẦN BẠCH - (Chán chường) Có cần chi sống chết!
Em cứ mặc anh, để anh dốc hết
Lớp vò này cho thỏa chí một phen,
Chờ trăng tròn, anh sẽ lại sang Chiêm,
THỊ TRINH – Sang Chiêm quốc?
TRẦN BẠCH – Còn tiếc chi mà ở?
Khi sự nghiệp đã hoàn toàn dang dở,
Tay vấy máu người, mặt lấm bùn nhơ,
Thân thể buông trôi buổi mới dâng cờ,
Theo tiếng gọi của rượu nồng gái đẹp.
THỊ TRINH – Anh biết thế sao không chăm khép nép
Từ ban đầu?
TRẦN BẠCH — Lòng chán mọi việc đời,
Thú yên hoa đã trót một lần rồi,
Nên trót mãi..
THỊ TRINH – Anh nghe em ở lại,
Đọc sách, tu thân, tìm phương hối cải,
Nấn ná quanh vùng sống tạm ít lâu.
Em lựa lời thưa rõ với cha sau,
Người thương lại chút nào chăng…
TRẦN BẠCH - Vô ích!
THỊ TRINH – Em tin chắc cha nghĩ tình ruột thịt,
Không lẽ nào còn chấp lỗi anh chi.
Ai cũng hay rằng đánh kẻ chạy đi

Không ai nỡ lòng đánh người chạy lại,
Đoái tội lập công.
TRẦN BẠCH – Cảm ơn cô em gái,
Thương anh nhiều nhưng thương chẳng bõ phiền.
Anh bị lâm vào tình thế đảo điên,
Làm cũng dở mà không làm cũng dở,
Ở một ngày thêm một ngày đổ vỡ,
Sao cho bằng đi khuất mắt là xong!
Em đưa chèo cho anh vượt sang sông!
Trăng lên cao, tròn trịa, sáng trong
Đêm đã ngả trên ngàn lau gió vặn,
Trăng đứng bóng rồi!
(Cầm lấy mái chèo, Thị Trinh giằng lại)
THỊ TRINH – Mái chèo này cha dặn
Không một ai được tự ý mang đi.
TRẦN BẠCH – Sao lại thế?
THỊ TRINH – Vì cha ra lệnh thế!
TRẦN BẠCH - Anh cần lắm! Đưa cho anh!
THỊ TRINH – Em không thể!
TRẦN BẠCH – Anh không ở lại đâu!
Chân voi cuồng chỉ tơ nào buộc nổi?
Lưới nào giam cánh chim loạn bay mau?
Để anh đi kẻo lỡ! Dùng dằng nữa chi lâu?
(Giằng lấy mái chèo định vào, lại vội quay lại)
Tiếng ai chuyện trò ngoài mái quán?
THỊ TRINH – Và chân ai về trên lối giang đầu?
(Lão Đồ và Lê Liêm ra. Trần Bạch vội nấp vào sau cột quán. Thị Trinh vào khuất)
LÃO ĐỒ– (Giọng phân trần) Lão xin thề trên tóc bạc đầu râu,
Lòng trung trực như gương soi sáng tỏ.
May tráng sĩ lại tìm về quán cỏ...
LÊ LIÊM – Ta tìm về để hỏi tội Thị Trinh
Đã đem ta tố giác với quân Minh,
Lại giả dạng đóng vai người nữ kiệt,
Không nhanh trí thì thoát sao khỏi chết,
Ta tìm về...
LÃO ĐỒ – Lão thưa hết đầu đuôi,
Nghe hay không còn tùy ý nơi người,
Rồi thấu hiểu hay là còn oán hận
Song sự thực thì xin người hãy nhận
Sau việc lỗi lầm sót sẩy đem qua,
Cũng chỉ vì thằng Trần Bạch mà ra,
Vì nó cả...
LÊ LIÊM – Ta không nghe biện bạch,
Khéo ăn vụng nhưng lau mồm chưa sạch,
Hại người rồi còn đổ vấy cho nhau!
Hết con đến cha...
LÃO ĐỒ — Lão dám dâng đầu,
Nếu quả có thốt nửa lời gian dối.
Người chờ lão bắt được thằng phản bội,
Dong vào đây để rửa nỗi bất bình.
Lưỡi mác cùn lão quyết chẳng dung tình,
Giết nó trước để triệt mầm phản phúc.
(Trần Bạch ở sau cột quán lùi vào khuất)
Cả đêm qua lão chong đèn thao thức,

Giận cho đời rồi lại tủi cho thân,
Sớm mai được tin đồn khắp xa gần:
Người thoát hiểm...
LÊ LIÊM– Ta hy sinh tuấn mã,
Buộc lên yên một cành cây xanh lá,
Rồi ra roi cho ngựa chạy một mình,
Giặc mơ hồ xô cả gót cuồng chinh,
Chạy tới tấp về phía sau săn đuổi,
Còn riêng ta đã liệu từ trước buổi,
Bỏ miếu hoang ra nội cỏ xem trăng,
Để đề phòng giặc dõi bóng mò tăm!
Chút nữa sa cơ...
LÃO ĐỒ – Người vẫn còn nghi hoặc!
Đây chỉ có ánh trăng soi vắng vặc,
Chứng cho lòng ngay thẳng của già thôi.
Giữa rừng tên bể lửa bốc ngang trời,
Mạo hiểm đi tìm...
LÊ LIÊM - Tìm ta để bắt...
Lãy vạn quan tiền, đèo thêm phẩm trật,
Ai không thèm và ai lại không mê?
Dù không tìm ta, ta cũng tìm về,
Để khen thưởng bằng lưỡi gươm quả báo! -
(Xốc kiếm)
LÃO ĐỒ– (Chán nản) Người không tin biết lấy gì đảm bảo!
Lão đã nói hết lời!... (Chợt nghĩ ra)
À! Xin hãy chờ đây!​
(Định chạy vào sau quán thì Thị Trinh bước ra, rút trong một ống tre cầm tay ra một cuộn giấy tròn)
THỊ TRINH - Thưa cha, đã có sẵn trong tay!
LÃO ĐỒ − (Đỡ cuộn giấy) Con giỏi lắm: (Với Lê Liêm)
Đây nguyên văn chính cảo!
Người đọc lại xem!
LÊ LIÊM – (Liếc nhìn) Hịch khởi nghĩa Lam Sơn:
Ấn Lê vương! Chữ quốc công Nguyễn Trãi:
Có lẽ nào? (Cầm lấy xem kỹ) Đúng rồi! Cụ vẫn giữ được sao?
LÃO ĐỒ - Tráng sĩ còn nghi ngại?
Và vẫn chưa tin?
LÊ LIÊM – Đâu dám thế! (Trao trả hịch cho Lão Đồ)
LÃO ĐỒ — Con hãy thắp hương lên!
Cho trọng thể để cha tuyên hịch!
(Từ tốn mở cuộn giấy ra. Cuộn giấy dài chảy tuôn xuống mặt đất. Thị Trinh chạy vào mang ra một bát hương bằng sành, đặt lên chõng tre, rồi quỳ xuống. Lê Liêm mặc nhiên cũng quỳ xuống tiếp)
(Từ trong, tiếng nhạc và chiêng trống nổi lên đệm theo giọng bình hịch trang nghiêm của Lão Đồ)
Hịch cho sĩ tốt thần dân
Ta nghe!
Núi Nùng sông Nhị, mấy nghìn năm từng ghi dấu uy linh.
Bến Kiếp ải Hàm, trải trăm trận đã mở trường oanh liệt.
Lệ xưa nay giặc đến tướng ngăn,
Luật tạo hóa nhân còn bạo diệt.
Ta nay!
Sinh chốn hàn môn,
Mang bầu nhiệt huyết,
Khinh mạn công danh,
Kết giao hào kiệt.
Xếp bút nghiên vùng vẫy với tang bồng,
Mượn cung kiếm tiêu dao cùng tuế nguyệt.
Chí làm trai giúp nên nghiệp lớn, lập công to, tiếng thơm dành lại muôn đời.
Mưu dựng nước xếp bỏ thù riêng, khinh lợi hẹp, danh đẹp lưu về vạn kiếp.
Buồn thấy họ Trần hà khắc, nướng dân đen trên ngọn lửa cơ hàn,
Giận cho giặc Hán tham ô, dốc con đỏ bằng lưỡi dao oan nghiệt.
Đồn lương chứa cỏ, từng chung thề trong rừng núi Lam Sơn,
Nếm mật nằm gai, quyết rửa nhục cho giống nòi Nam Việt.
Gươm vung lên mấy độ, trên kể từ Bồ Đằng sắp xuống, chẳng bao ngày đã bặt dấu ấn sài lang,
Kiếm tuốt thử đôi phen, trong kể từ Khôi huyện tiến ra, hơn mấy tháng quét sạch loài yêu nghiệt.

Đức mưa xuân nhuần tưới khắp Tây đô,
Oai sấm sét vang lừng sang Bắc khuyết.
Ví nếu thực tham quyền cố vị, giá cũng cao gác khói đài mây,
Lòng chỉ mong dẹp loạn yên dân, từ chẳng nhận bào nhung ngựa tuyết.
Giận thay!
Một lũ hủ nho,
Khéo bày giả thuyết.
Mưu mọn kế cùn,
Suy hơn tính thiệt.
Đầu óc chứa toàn danh lợi, cốt sao vinh được thê nhi,
Tấm thân vùi xuống bùn nhơ, chẳng chút nghĩ gì khí tiết.
Căm lũ Trần Cao nông nổi, trong nội đình thảo vội biểu cầu phong,
Thù bầy Trương Phụ gian ngoan, từ ngoại địa kéo quân sang chém giết,
Giặc định bụng đem ra cướp nước, cử trăm vạn hùng binh lưỡng Quảng, giả tôn phù vừa qua đóng Long Biên,
Ta hay tin tức khắc ra quân, với tám ngàn đệ tử Lam kinh, hô "Sát Đát", quyết lăn vào hổ huyệt.
Nay nhân,
Trạm đóng Chí Linh,
Đường qua Vô Thiết,
Chiếu xuống thông tri,
Hịch toan truyền biết,
Trông thấy cảnh sinh tình hớn hở, hoa hoa cỏ cỏ đón tân xuân, vừa gặp buổi minh niên,
Tưởng tới ai trong dạ ngập ngừng, đó đó đây đây mơ cổ lý sớm trạnh niềm nhai tiết.
Chén rượu suông gọi đôi chút thù lao,
Lưng cơm nhạt tạm một giờ an yết.
Ăn cần phải nghĩ, nên nhớ rõ mười mấy triệu đồng bào khắc khoải, Đông oán Tây hờn,
Uống chớ quá say, mà quên câu hai ngàn năm nội thuộc than lầm, thủy thân hỏa nhiệt.
Nào là:
Việc quân sưu vất vả. phu chục kẻ một thôn, lính ba người một vệ, trẻ già nai lưng gắng sức phục tùng,
Công thuế má nặng nề, thóc năm thăng một mẫu, lụa hai tấm một tơ, muối rượu mở túi ra tay vơ vét.
Biết bao cảnh đốt chợ giật vàng, phá nhà cướp bạc, giọt lệ thảm rũa mòn muôn mắt, uất ức căm hờn,
Kể nhiều phen ven rừng bóc quế, đáy biển mò châu, đống xương cao chất chứa ngang đầu, âu sầu thảm thiết.
Nhớ rằng:
Vận quốc gia cùng lắm tắc thông
Người hào kiệt chớ nên quên biết
Liều một phen thành bại hưng vong,
Thề đem giống tham tàn tiêu diệt.
Lấy xác địch lấp đầy nguồn hận cũ, cho bõ lúc len rừng vượt suối, quản bao công dầu dãi nắng sương,
Đem máu thù gột sạch vết nhơ xưa, đợi hẳn khi lặng biển trong sông, lúc ấy sẽ tưng bừng yến tiệc.
Cấy cày nghiệp cũ, sắp sửa lương nhiều gạo sẵn, khắp thôn dân hãy yên dạ làm ăn,
Còn mất phút này, sắm sanh nỏ cứng giáo dài, các tướng lĩnh phải một lòng kiên quyết.
Sĩ tốt thần dân:
Hãy nên tuân biết!
Nay hịch!
Bình định vương Lê Lợi​
(Đọc xong, ba người đứng dậy cùng chắp tay vái)
LÊ LIÊM - (Từ tạ với Lão Đồ)
Lòng lão trượng như sông dài biển rộng,
Chứa mênh mang muôn con nước trôi về,
Không chấp vãn sinh thô lậu chân quê,
Thiếu suy xét vội buông lời xúc phạm.
Nay được thấy tấm trung kiên quả cảm,
Khinh hiểm nghèo, vẫn cẩn trọng giữ gìn
Ở trong nhà vật quốc cấm lưu truyền...
LÃO ĐỒ – Tuy quốc cấm nhưng lại là quốc bảo.
Tưởng bá đạo mà chính là vương đạo,
Nên thân già dù nát thịt tan thây,
Cũng không hề buông lỏng khỏi bàn tay,
LÊ LIÊM – Như tên lính tiên phong trên hàng trận
Thân đã ngã mà lòng chưa nguôi giận,
Mắt mở trừng trừng, giáo chặt tay cầm,
Dây cảm thông buộc chặt giải đồng tâm,
Lòng hướng nghĩa xin vẹn toàn sau trước.
(Nhìn ra ngoài trời đêm)
Đêm đang vợi mà ngàn trùng sông nước
Còn cách xa biền biệt mấy bờ trăng,
Nhiệm vụ nửa chừng, tình thế đương căng,
Liệu có thể qua sông trong chốc lát?
Hay phải đợi?
THỊ TRINH – Đò vẫn nằm bến cát,
Cha nên đưa tráng sĩ vượt sang ngay,
Chèo nương trăng khua xế bóng non Tây,
Chỉ chớp mắt sẽ cập bờ Chiêm quốc,
Con ở lại đề phòng khi biến cuộc.
LÃO ĐỒ - Lên đường thôi, tráng sĩ!
(Tiếng nhạc ngựa xa xa) Tiếng nhạc ngựa mơ hồ!
LÊ LIÊM - Nương tử nghe xem!
LÃO ĐỒ - Ta hãy tạm chờ!
Xem động tĩnh...
THỊ TRINH – (Nhớ ra) Có lẽ là Đặng Ích,
Buổi hoàng hôn tới quán này hách dịch
Hỏi ngược xuôi rồi giở thói trăng hoa,
Khi ra về còn dọa lúc trăng tà,
Quay lại bắt con đi...
LÊ LIÊM – Loài vô sỉ!
Tha sao được! (Rút kiếm)
LÃO ĐỒ – (Ngăn lại) Nóng làm chi tráng sĩ!
Lẽ tới lui phải khuất lúc thân cô!
Sách có chữ rằng:"mãnh hổ nan địch quần hồ",
Ta thế yếu nên tình ta diên bái,
Nhưng vận hội đổi rời, cơ thắng bại
Nắm trong tay.
"Hữu thịnh tất hữu suy"​
Việc cấp rồi, người không thể vội đi!
Đi là chết!
Hãy nghe già hoãn lại!​
Chờ thời cơ...
LÊ LIÊM - Xin tuân lời lão mại.
Vậy bây giờ?
LÃO ĐỒ - Người hãy tạm tránh đi!
Bởi tránh voi cũng chẳng xấu mặt chi!
Đúng đêm mai, vào lúc trăng nhạt điệu,
Sẽ đón người ở ngoài Giang thần miếu.
(Tiếng người ngựa lại gần)
Người đi thôi! Quân địch sắp lại gần!
LÊ LIÊM - Lời ngọc vàng ghi để dạ ân cần,
Xin bái lĩnh và cúi đầu tạm biệt!
(Vào nhanh lối bến sông)
THỊ TRINH— Giặc tới rồi! Cha tính sao?
LÃO ĐỒ — Cuộn hịch lại cho cha! (Đưa hịch cho Thị Trinh)
THỊ TRINH – (Cuộn hịch)
LÃO ĐỒ— Đốt cho hết là xong! (Chạy vào mang ra một cây đuốc)
THỊ TRINH — Thưa cha sắp hết mọi vòng!
LÃO ĐỒ - (Đốt quán)
Reo lên! Hỡi ngọn lửa hồng!​
Cháy lên! Ơi hỡi muôn lòng nguội tanh!
(Lửa bốc cháy đùng đùng, Lão Đồ cười ha ha, Đặng Ích cùng tên lính Minh xô ra, đứng sững kinh ngạc 
Tắt đèn​
CẢNH III
Không gian: Giang thần miếu.
Thời gian: Nửa đêm về sáng hôm sau.

Miếu dựng bên sông Ngũ Bồ, vẻ cô tịch âm lạnh. Tường miếu long lở từng mảng, trơ những hòn gạch vồ đỏ chín vì nung già lửa. Vôi trắng đã ngả sang màu xám bẩn. Mái ngói xô lệch, gió bóc đây đó một vài hòn, Cùng miếu là bệ thờ xây gạch. Trên bệ, một bát hương sành lớn với tro, chỏng chơ mấy chân hương cháy lụn, một cây bạch lạp nến cháy, phật phờ. Trên cao, một tấm hoành phi thiếp mấy hàng chữ nho "Ngũ Bồ thổ thần linh vị". Bên trái lối thông ra sau miếu sâu hút, thấp thoáng lau lách ven sông. Bên phải tường miếu, một khung cửa chữ Thọ bằng men sứ màu xanh lam.
(Đêm sâu, gió rít từng hồi. Từng đợt, tiếng sóng sông vọng vào nghe như tiếng mưa rào trút nước ào ào, Ánh trăng sáng sau khuôn cửa trống và khuôn cửa sổ chữ Thọ, rọi vào nền miếu những luồng trắng mơ hồ bí mật).
(Lão Đồ và Lê Liêm đương nói chuyện. Lão cầm mác trong tay. Cái mái chèo dựng trước bệ thờ)
LÊ LIÊM – Xin lão trượng kể ngọn ngành câu chuyện,
Khi vãn sinh rời khỏi quán ra đi,
Phóng lửa rồi...
LÃO ĐỒ – Giặc ập đến tứ vi
Chúng định bắt nữ nhi và giết lão,
Tay mác tung hoành giữa trời giông bão,
Thu tàn hơi lão mở một đường sinh,
Phần che con, phần chống đỡ thân mình,
Đã có lúc tưởng cơ hồ muốn gục,
Mắt nảy hoa và chân tay chùng khúc,
Mồ hôi tuôn như suối dội vai già,
Thì bỗng đâu giữa muôn đợt sáng lòa,
Lão thấy rõ bóng Lê vương nghiêm nghị,
Áo vải đơn sơ, vành khăn giản dị,
Song vẻ đường hoàng lẫm liệt vô ngần.
Người chống gươm đứng lặng giữa ba quân,
Mắt nhìn thẳng mà hóa ra nhìn lão.
Đôi mắt người! Ôi, muôn vàn kỳ ảo!
Chiếu long lanh như thương xót nỗi đời,
Như căm thù, như thúc giục tình người,
Như đem lại tất cả niềm tin tưởng.
Lão cảm thấy sức tăng lên vô lượng,
Lưỡi mác đi như gió cuốn lá vàng,
Xác thù lăn trên mặt đất ngổn ngang
Máu tuôn đẫm dưới gót chân nóng hổi.
Rồi giữa lúc trận tiền đương bối rối,
Lão lách khỏi vòng gươm giáo tơi bời,
Quanh quất nhìn mới biết lạc con rồi,
Nhưng tình thế không thể nào trở lại.
LÊ LIÊM – Ân hận quá!
LÃO ĐỒ - Chỉ thương con phận gái
Biết khỏi sa hàm hùm sói hay không
LÊ LIÊM – Vãn sinh xin đi lùng khắp Tây Đông,
Tìm nương tử...
LÃO ĐỒ– Cả một ngày lận đận,
Bặt tin con nên lão đành ôm hận,

Quay về đây mời tráng sĩ quá giang.
LÊ LIÊM – (Nhìn ra ngoài trời, ngập ngừng)
Đêm chưa vội tàn, giờ phút sang ngang
Còn lui được...
LÃO ĐỒ - Tưởng không nên chậm trễ!
LÊ LIÊM - Ơn nương tử hằng coi như trời bể,
Bỏ mà đi trong hoạn nạn ưu phiền,
Lòng riêng vãn sinh áy náy không yên.
(Vỗ đốc kiếm)
Cụ cho phép lưỡi kiếm này được tuốt,
Mang tài hèn báo đền trong muôn một
Nợ ân tình...
LÃO ĐỒ – Lòng nghĩa hiệp vô cùng!
Nhưng tình riêng không xếp trước tình chung,
Việc nhà sau việc quốc gia lo trước.
Lão yêu con nhưng con không bằng nước,
Người vì tư nhưng tư phải nhường công.
Nếu nữ nhi có gặp bước long đong
Mà tuẫn tiết cũng coi là đích đáng.
Một viên gạch đắp chung vào nền tảng
Cho đài thiêng non nước vững vàng thêm.
Gương anh thư sẽ chói lọi muôn niên,
Không hồ tiếng thơm: lân nhi hổ phụ,
Là lưu danh mà không là lưu xú.
Người phải gấp tìm đồng chí kiên trung?
(Cảm khái)
Giang sơn gặp lúc vận cùng,​
Cháu tiên hóa cú, con rồng hóa giun
Anh hùng thao túng càn khôn​
Xanh dời cây cỏ, vững hồn núi sông.
LÊ LIÊM – (Đầy hào khí)
Vào nguy ra hiểm như không,​
Đòi người phải trả núi sông cho mình
Mênh mông vó ngựa trường chinh,​
Tóc bay mà bão, áo xanh mà rừng,
Mộng trai xây ngợp mấy từng,​
Hẹn ngày mai buổi trùng phùng hôm nay.
Lời người thức tỉnh cơn say,​
Xin ghi...
LÃO ĐỒ – (Nhìn ra ngoài trời)
Trăng ngả về Tây tà tà.​
Ngồi đây tráng sĩ chờ già,
Chạy ra ngoài bến xem qua tình hình
LÊ LIÊM - Thưa vâng.
LÃO ĐỒ - Ở lại một mình,
Người đừng rời miếu, e thành dở dang.
(Vào nhanh)
(Lê Liêm đến trước bệ phật, nhìn ngọn bạch lạp; trầm ngâm)
Nến hoa giọt giọt hoen vàng,​
Nghe như dòng nước mắt nàng tuôn rơi,
Có bao giờ nữa, em ơi!​
Bài thơ họa, rượu rót vơi lòng sầu?
Ta về đâu? Em về đâu?​
Chia tay mà chẳng chia nhau ngậm ngùi.
Nghìn xưa ai đã tiễn ai?​
Giờ đây trơ lại một người ra đi!
Trọn đời cười mãi lưu ly,​
Giờ đây ngồi khóc phân kỳ cho cam!
Muốn dừng đây gót chinh an,​
Phong trần đổi lấy một làn tóc xanh.
Sao đây thiếu một hoàng thành,​
Cho nàng chiếm ngự mới đành lòng ta?
Chìm chân trong khóe thu ba,​
Thuyền hồn đắm khúc hàm ca mơ màng.
(Nửa đời sương gió ngang tàng,​
Trái tim mềm chỉ vị nàng đấy thôi!)
(Vỗ kiếm hát)
Ta là trai thời loạn,
Buông vai cày từ thuở gió khơi vơi,
Rời hàng tre thân yêu xanh biếc,
Dửng dưng rũ gấm lụa đời,
Áo hào hoa bụi đường phiêu bạt,
Thép mài trăng lạnh ngắt hồn trai!
Nàng là cô bán quán,
Tự hào đẹp nhất trần ai,
Ngăm ngăm nâu lên mầu áo vải,
Tóc dài buông xõa đôi vai,
Đưa mái chèo hồ khoan (chừ) khuấy trời chọc nước,
Mượn lau thưa (chừ) làm nổi gió liễu Chương đài.
Ta quán thời danh sĩ,
Nàng nhất thế hoa khôi,
Đôi ta gặp nhau trong gian lều cỏ,
Đôi ta hẹn nhau một kiếp xa xôi,
Ta ngủ lòng nàng (chừ) vầy làn suối tóc,
Nàng uống hồn ta (chừ) ru ánh mắt ngời,
Một phút giao tình (chừ) ngàn năm cách biệt,

Nửa đời hồ hải (chừ) thù hận chưa nguôi.
Sao ta gặp nàng?
Sao nàng quen ta?
(Chừ) ta nhớ nàng hay ta nhớ ai?
Nàng đi đâu mà đêm nay chẳng lại?
Nàng về đâu mà lẻ lẻ bóng trăng soi?
Em ơi! Tám hướng mười phương nhớ!
Không nhớ em thì biết nhớ ai?
Lệ ta chan chứa hơn đời,​
Áo xanh đầm ướt thẹn người Giang châu.
(Băn khoăn)
Nếu rồi đây phải mãi mãi xa nhau,
Nàng hẳn tưởng ta quên tình đồng điệu,
(Lại trước tường miếu)
Chi bằng mượn kiếm thích lên tường miếu,
Vết tâm thương gói ghém một đôi vần,
Gửi cho nàng và cho cả thế nhân,
Để biết rõ lòng ta si đến độ.
(Dùng mũi kiếm thích lên tường miếu một bài Đường luật)
Buổi ấy lên đường có một thân,
Lối sang Hời đôi ngả phân vân,
Nàng mơ Đát Kỷ xô hung Trụ,
Ta mộng Kinh Kha giết bạo Tần,
Nửa nụ cười xuân muôn chiến sĩ,
Ba nghìn tân khách một giai nhân,
Thiếu bao đưa đón lòng không thiếu,
Chỉ thiếu một người đi tiễn chân.
Nghìn sau ai có một lần,​
Qua đây dừng gót phong trần đọc thơ,
Cười rằng có kẻ ngẩn ngơ,​
Ngồi trên mình ngựa còn mơ về nàng...
(Cười vang hào hứng)
Trăng trên cổ miếu thêu vàng.​
Sóng sông không dậy được làn thu ba,
Em ơi! Chẳng đến cùng ta,​
Đời còn vắng mãi đến già chưa thôi...
(Lo lắng)
Hay nàng đã gặp nạn rồi?​
Mình ta đâu lẽ yên ngồi cho đang!
(Quyết định)
Sang ngang hay chẳng sang ngang,​
Phải tìm cho gặp mặt nàng mới nghe!
(Lao ra ngoài miếu. Miếu vắng, vang vọng tiếng sóng sông ì uồm, và tiếng gió ù ù trên mái rêu phong. Đặng Ích và tên lính Minh xô ra, Trần Bạch loạng choạng bị đẩy vào trước)
ĐẶNG ÍCH- Ngươi dám đánh lừa ta!
TRẦN BẠCH −(Vẫn đương cơn say) Tôi dám xin thề:
Hắn có mặt nơi đây!
ĐẶNG ÍCH- Ngươi liệu xác!
Nếu không có chớ trách ta độc ác!
Nào chúng đâu?
Mau kíp chỉ cho ta!​

Đã hai lần ngươi lẻo miệng ba hoa,
Nói hươu vượn để thỏa thuê uống rượu.
Cả hai lần đều toàn là chuyện phiệu!
Vây miếu hoang ta đã tốn bao công,
Lại đến lần vây quán cũng tay không!
Ta nén giận để cho ngươi chuộc tội.
Nào, chúng đâu?
TRẦN BẠCH − (Nhìn ngó quanh) Dạ...
ĐẶNG ÍCH – Thêm một lần nói dối!
Để ta thêm vất vả...
TRẦN BẠCH - Thưa Đặng đại nhân,
Trước khi đi tôi nấp lại trong sân,
Nghe rõ cả lời cha tôi căn dặn
Tên áo xanh, rằng lúc trăng chưa lặn,
Sẽ chờ đây để tìm lối sang Chiêm
Nhất định là...
ĐẶNG ÍCH – Đừng giả dại giả điên!
TRẦN BẠCH – Ngài để tôi tìm khắp nơi lần nữa!
(Tìm quanh, nhìn thấy bài thơ trên tường)
Nét kiếm ai lôi thôi trên mặt vữa?
Đúng là của tên quốc phạm đây rồi!
(Dụi mắt, cố đọc)
Ôi! mắt mình sao trông một hóa hai?
Chi đấy nhỉ?
(Với Đặng Ích) Thưa đây là chứng cớ,
Chữ hắn viết, tôi đoan rằng vẫn nhớ
Từ xửa xưa...
Khi tôi chửa biết ngài,​
Chính hắn đến đây từ khoảng canh hai,
Ngồi đợi phút thuyền thuận buồm xuôi gió,
Buồn nên vạch lăng nhăng dòng chữ nọ,
Chữ giống con tôm, chữ hệt con trai,
Nét chữ loằng ngoằng đã thiếu lại sai.
Ngả ngả nghiêng nghiêng, liểu đà liểu điểu.
Hàng lệch hàng xiên, rõ thằng nát rượu..
Nhưng lúc này có lẽ đã ra sông
Cùng với cha tôi...
ĐẶNG ÍCH – Có đúng thế không?
TRẦN BẠCH – Chắc như cua gạch!
ĐẶNG ÍCH –Vẫn cái trò bịp bợm!
Ngươi lừa ta nghĩa là người trắng trợn
Đi hùa theo quân thảo khấu rừng Lam,
Bày kế mưu cho chúng thoát cũi giàm.
Còn dám lấy vải thưa che mắt thánh!
(Tuốt gươm)
Ta cắt đầu ngươi để nghiêm quân lệnh,
Làm gương cho quân phản phúc sau này:
TRẦN BẠCH -Ôi! Ngài nỡ nào?
ĐẶNG ÍCH-Quân phản bạn lường thày!
Ong tay áo, rắn trong nhà sinh chuyện!
TRẦN BẠCH – Ngài tha cho!
Tôi dẫn ra ngoài bến,...​
Khúc sông trên để ngài kịp đón đầu,
Nếu lần này...
ĐẶNG ÍCH – Ta không mượn ngươi đâu,
Cũng thừa biết cách chia quân án ngữ.
(Hất hàm ra hiệu cho tên lính Minh rút mã tấu chém Bạch. Bạch vừa chạy vòng trong miếu vừa kêu van)
TRẦN BẠCH – Xin ngài tha cho tôi!
ĐẶNG ÍCH — Lời ta là xử tử?
TRẦN BẠCH – Ngài mở lượng biển trời!
ĐẶNG ÍCH – Nói thêm thừa vì ta thích giết ngươi!
(Trần Bạch chạy vào lối cửa miếu. Tên lính Minh vọt theo ra. Tiếng Bạch kêu thất thanh, rồi tên lính Minh quay ra gật đầu với Đặng Ích, lau lưỡi mã tấu vấy máu vào vạt áo. Đặng Ích vẫy tên lính Minh cùng vào)
(Thị Trinh rón rén ra)
THỊ TRINH - Đêm sắp tàn canh, trăng vàng đã ngả
Như góp cả mùa đông trên ngõ lá,
Gót phiêu linh chàng dạt đến nơi đâu,
Ta không ngờ khi tới chốn giang đầu,
Lại chẳng gặp người yêu trong phút cuối.
Nghe sương rụng tưởng chân người dò lối,
Tưởng bóng người đương rảo bước về đây,
Hiên ngang đưa trên lối cỏ hoa gầy
Chàng không lại hay là chàng đã lại?
Trong hoang tịch đã gắng chờ ta mãi
Không thấy ta nên đã phải sang sông.
Chao ơi! Chua chát vô cùng!​
Ngẫm cho một kiếp tao phùng mà thương.
(Nhìn bài thơ trên mặt tường)
Bài thơ ai viết mặt tường?​
Phải lời ly biệt mà chàng vội ghi?
(Ngâm lại)
Buổi ấy lên đường có một thân,
Lối sang Hời đôi ngả phân vân,
Nàng mơ Đát Kỷ xô hung Trụ
Ta mộng Kinh Kha giết bạo Tần,
Nửa nụ cười xuân muôn chiến sĩ,
Ba nghìn tân khách một giai nhân,
Thiếu bao đưa đón lòng không thiếu,
Chỉ thiếu một người đi tiễn chân...
(Thẫn thờ, nước mắt chứa chan)
Cố nhân đã lỡ cố nhân,
Long lanh nước mắt đôi vần sầu thương,
Mình em đối bóng đêm trường,
Oán ra cửa miếu, hờn vương sông dài....
(Lão Đồ ra, tay cầm mái chèo, tay lau nước mắt)
THỊ TRINH — Cha đã lại, sao người không cùng lại.
Người đi đâu? Hay bị thù hãm hại?
Hay thuận đường đã vượt sóng sang Chiêm?
LÃO ĐỒ - Người có đây, vạn sự được bình yên.

THỊ TRINH – Nhưng sao vẻ cha buồn rầu thảm hại?
Vạt áo dây vết máu đào nhễ nhại?
Mái chèo vương đầy đất ướt trong tay?
Dáng bơ phờ như có chuyện không hay.
Phải chăng bến Ngũ Bồ giang bị nghẽn?
Thuyền bị dìm và người đi không vẹn?
LÃO ĐỒ – (Nghẹn ngào, lau nước mắt) Anh con mất rồi!
THỊ TRINH – Trời! Anh Bạch làm sao?
Ai hại anh con và ở nơi nào?
Bao giờ thế?
LÃO ĐỒ – Ở đằng sau lối miếu.
THỊ TRINH – Anh Bạch ơi! (Định chạy vào)
LÃO ĐỒ – (Ngăn lại) Đi lại nhiều lộ liễu!
Con đừng ra!
THỊ TRINH – Nhưng thương xót anh con!
LÃO ĐỒ — Cha đã dùng chèo đào huyệt để chôn,
Đắp cao đất, dựng tre làm mộ chí,
Cha nhớ mãi trước phút giờ tắt nghỉ,
Trong tay cha, anh con nấc từng cơn,
Ôm vết thương, dòng máu chảy như tuôn,
Cố gắng sức mở mắt nhìn chòng chọc,
Dòng lệ xối tràn mi...
THỊ TRINH – Anh con khóc?
LÃO ĐỒ - Khóc như hồi tóc còn bỏ trái đào,
Còn vui đùa đuổi bướm, bắt trăng sao,
Rồi trối lại...
THỊ TRINH - Hẳn những lời oán trách?
Và hờn giận?
LÃO ĐỒ — Không! Anh con bộc bạch,
Hối hận là quá dại chẳng nghe cha,
Quên lãng quốc thù, vui thú trăng hoa,
Muốn quay lại nhưng bốn bề vướng mắc,
Lúc quá bước đã đâm đầu theo giặc,
Tưởng không đâu hóa đeo nhục muôn đời,
Tỉnh cơn mê toan trốn biệt sang Hời,
Vùi nốt thân danh trong vò rượu lớn...
Bên gái đẹp…

THỊ TRINH – Thực là đi quá trớn!
Rồi sao cha?
LÃO ĐỒ - Khi đã mắc vào tròng,
Ở không xong mà đi cũng không xong,
Chơi dao sắc tất có ngày dao cắt,
Như múi chanh cứ ra công giặc vắt,
Vắt kiệt rồi ném bã xuống bùn tro,
Giặc giết anh con, tránh nỗi âu lo,
Khi đã biết hết mọi điều cần biết.
Chim hết bẻ cung..
THỊ TRINH - Nỗi đau tâm huyết!
Con sẽ trả thù nếu cơ hội đến tay!
LÃO ĐỒ— Cha giận anh con từ đã lâu nay,
Định hỏi tội nhưng không ngờ thấy thế,
Cha động lòng thương bùi ngùi xiết kể,
Nói chẳng nên lời, nước mắt đầm đìa,
Tự nhủ lòng: thôi cũng để làm bia,
Cho hậu thế soi chung mà học lấy.
THỊ TRINH - Cha biết anh con đâu mà tìm thấy?
Hay tình cờ bắt gặp?
LÃO ĐỒ - Ở bến sông về,
Cha vừa men xuống khỏi dốc chân đê,
Bỗng sau miếu vẳng tiếng người rên rỉ,
Thoạt đầu tiên ngỡ hồn ma bóng quỷ
Hiện lên trêu, nhưng lúc tiến lại gần,
Thì chao ôi! Cha bủn rủn tay chân,
Trông thấy rõ anh con đương quằn quại,
Trên vũng máu. Cha vội vàng mê mải
Ôm vào lòng..
THỊ TRINH – Thê thảm quá đi thôi!
Con vẫn tâm tâm niệm niệm một lời,
Xin cha thứ cho anh con lầm lỡ,
Chưa có dịp thì nổi trời giông tố.
May phút lâm chung, cha gặp anh con,
Được cha thương và đắp điếm vuông tròn,
Hồn anh chắc ngậm cười nơi chín suối.
Con cũng yên lòng.
LÃO ĐỒ − (Nhìn ra ngoài trời) Đêm xiêu canh vợi!
Phải đi thôi! (Chợt nhớ ra)
Lê tráng sĩ đâu rồi?​
THỊ TRINH – Người không có đây
LÃO ĐỒ – Cha đã dặn người
Chờ cha lại...
THỊ TRINH - Con đến từ lúc nãy,
Để ý trông tìm, tuyệt vô không thấy
Bóng hình người!
LÃO ĐỒ – (Lo lắng) Người đã chẳng nghe cha,
Bỏ đi tìm và quyết cứu con ra,
Nếu lâm nạn... (thở dài)
Cơ sự này, lại hỏng!​
Trăng sắp lu rồi, sương khuya ngưng đọng,
Vừng kim ô khoảnh khắc sẽ nhô vàng,
Thì không thể nào tính chuyện sang ngang |
(Bóng Lê Liêm thấp thoáng sau khuôn cửa ngoài)
THỊ TRINH - Kìa! Lê tráng sĩ!
LÊ LIÊM (Ra) Tôi về đây!
Nương tử!​
Mừng cho nàng được an nhiên vô sự.
(Từ tạ với Lão Đồ)
Mạn phép người rời khỏi miếu đôi giây,
Để nghe tin và tiện thể trông mây,
Xem phong vũ…

LÃO ĐỒ – Lão đã lo sốt vó!
Giờ điểm rồi, thuyền sẵn sàng xuôi gió,
Chở người đi làm phận sự quốc gia,
(Với Thị Trinh)
Con ở đây để cha tiễn người ra,
Đưa tắp qua sông trước khi sáng tỏ.
Ta đi thôi!
LÊ LIÊM - (Giữ lại) Lão trượng chưa biết rõ
Đường sang Chiêm hiện bị tắc rồi ư?
THỊ TRINH - Tin đó ở đâu?
LÃO ĐỒ - Chuyện thực hay hư?
LÊ LIÊM – Có kẻ báo cho quân thù biết trước
Nên trên dưới khắp đầu sông bến nước,
Chúng bủa canh phòng cẩn mật vô chừng,
Thoảng gió đưa qua, động tiếng sóng lừng,
Muôn tên vút như mưa đan chi chit,
Trên mặt đê, quân dàn ra kín mít,
Lửa rực trời, xô xát tiếng gươm đao,
Sát khí bừng bừng át ánh trăng sao,
Đứng tề chỉnh như sắp hàng xuất trận,
Ta phải đi nhưng ta nên cẩn thận.
LÃO ĐỒ – Lão ở bến về có thấy chi đâu!
Vắng ngắt một vùng…
LÊ LIÊM – Cách đó không lâu,
Chúng kéo đến thì cụ đi vừa khuất.
THỊ TRINH – Cơ sự này khéo không thuyền bị mất
Thì lấy chi...
LÃO ĐỒ — Thuyền cha dấu một nơi,
Tuy hững hờ nhưng không dễ mấy ai
Tìm ra nổi...
LÊ LIÊM - Nằm trong vùng địch đóng,
Dù giữ được cũng coi là vô dụng.
Thế giặc đương như nước cuốn triều dâng,
Lửa cháy đầu nhà, nước láng đến chân,
Đều cùng khó cả đôi đường tiến thoái.
Thà xông lên còn có cơ thắng lợi,
Hơn lui về nắm cái chết mười mươi
THỊ TRINH - Cha tính cách nào?
LÃO ĐỒ – - Cha nghĩ ra rồi!
LÊ LIÊM – Một diệu kế?
LÃO ĐỒ – Phải một phen mạo hiểm,
Đột nhập vòng vây, mò ra ngoài bến,
Lấy trộm thuyền rồi dong nhẹ về đây,
LÊ LIÊM - Thực vạn nan!
LÃO ĐỒ - (Cười quả quyết) Cả một giải sông này,
Đối với lão như một người thân thuộc,
Đâu là lòng sông, đâu là mép nước,
Khúc nào chìm khuất, khúc nào quanh co,
Nhắm mắt vào lão cũng chở được đò.
THỊ TRINH - Giữa lúc hiểm nguy một còn một mất,

Dù thông thạo cha cũng đừng khinh xuất.
LÃO ĐỒ – Cha biết rồi.
LÊ LIÊM - Lời nương tử chí tình.
Vãn sinh cũng mong lão trượng giữ mình,
Vì sinh mệnh nối liền cùng sinh lộ.
Việc bất trắc...
LÃO ĐỒ - Sống chết là vận số.
Tráng sĩ chờ đây xem lão ra tay,
Dập bã trầu là thuyền chở về ngay.
(Dặn dò)
Vậy khi nghe thoảng chơi vơi khúc hát,
Nhịp giậm đò đưa trên làn sóng bạc:
(Hát điệu đò đưa)
Hò ai ơi! Ới ai ơi!
Bước chân xuống đò chân giậm nhịp ba,
Trách cô hàng trước ở ra đôi lòng...
Người đã nhớ chưa?
LÊ LIÊM - Ám hiệu cụ trao cho
Tôi đã nhớ.
Song có điều hơi khó...​
LÃO ĐỒ – (Hiểu ý Lê Liêm muốn nói gì)
Đằng sau miếu có lối đi nho nhỏ,
Giữa ngàn lau thông ra đến bờ sông,
Nơi đôi bờ Chiêm Việt rộng mênh mông,
Lối bí mật nên giặc không kiểm soát,
Ta qua đó chắc mười phần sẽ thoát.
Lão đi đây! (Vào nhanh)
LÊ LIÊM - (Tiến theo, rồi quay lại với Thị Trinh vẻ xúc động)
Lại còn gặp được nhau!​
Tưởng riêng mình thêm đau chuyện bể dâu,
Khi trần thế đã mịt mù cát bụi,
Trăng nguyện ước lồng ánh trăng hờn tủi,
Bóng người đi lồng bóng miếu trông chờ,
Bờ khuya cỏ tối hoang sơ,
Tường con hiu quạnh, bài thơ lạc vần,

Thấy đây mừng rỡ bội phần,
Mà lòng luống những tần ngần chưa thôi...
THỊ TRINH – Trong cơn đất lở đá rời,
Vội tìm đến miếu, bóng người vắng tanh,
Ngửa nhìn nét kiếm tung hoành,​
Vần thơ nhất biệt mà thành thiên thâu...
Lã chã đôi hàng châu,
Không biết mình đã khóc,
Nghe tiếng nấc dồn mau,
Mới hay mình thổn thức,
Tưởng chàng đi đã lâu,
Không hẹn giờ tái ngộ,
Phút cuối không gặp nhau,
Trời đôi phương khắc khoải,
Chua chát mà khổ đau,
Tình ta tuy mới nhóm,
Nhưng chép muôn vạn câu,
Nguyện cầu trong tâm ý,
Chàng vượt khỏi sông sâu.
Não người ở lại bên này bến,
Phơi phới sương buông ướt mái đầu....​
LÊ LIÊM - Liễu bồ gặp bước cơ cầu,
Dung nhan nhường cũng có màu kém tươi,
Ngày mai nơi quê người,
Hướng lòng về đất cũ,
Thương nàng dạ bồi hồi,
Thân trai bọc da ngựa,
Có kể chi đổi rời!
Múa kiếm làm giông bão
Mắt nhằm hờn chưa nguôi,
Nâu sồng nơi dân dã,
Biết có khỏi lạc loài?
Khi đất bằng sóng dậy,
Cành hương đành tả tơi,
Biết tìm đâu cho thấy?
Năm tháng rộng, đường dài...
Buông cương dừng mãi bờ mây gió,
Ngựa tía rung bờm hí bóng ai?
Chia phôi này thật chia phôi,​
Vinh quang lại chẳng cùng người vinh quang.
THỊ TRINH – Lòng em theo với lòng chàng,
LÊ LIÊM – Lòng tôi hòa với lòng nàng từ đây,
Nếu mai ngày nơi góc bể chân mây,
Nàng có nhớ đến tình ta hiện tại,
Xin giữ lấy ở bên mình mãi mãi
Túi gấm này là tặng vật làm ghi!
(Rút một túi gấm trong mình trao cho Thị Trinh)
Có lời phụ thân phút cuối ra đi,
Cắn máu ngón tay viết lên lụa trắng:
"Nợ nước thù nhà hai vai gánh nặng,
Sống làm sao cho xứng bậc tu mi"
Buổi non sông che rợp bóng tinh kỳ,
Nơi quân nghĩa dựng cao đài chiến thắng.
Cơ hội ngộ không xa...
THỊ TRINH – Tình thêm nặng,
Nghĩa thêm sâu! Một chết cũng không rời!
(Vốc một nắm đất trên nền miếu trao cho Lê Liêm)
Đây nắm đất con tiên tổ muôn đời,
Chàng giữ lấy khỏi quên tình đất nước,
Đất nước còn, không còn em vẫn được,
Đất nước không, em có cũng bằng không.
Chàng vì em..
LÊ LIÊM – Xin cảm tạ ơn lòng,
Đã nung chí người trai thêm phấn khởi.
(Mơ màng theo một viễn ảnh đẹp)
Ta trở lại! Nhất định là trở lại!
Uy nghi giữa rừng gươm lớn giáo dài,
Đoàn quân reo như lở đất long trời,
Thế mãnh tiến khiến tre tan ngói vỡ.
Giặc rút chạy, ta phục hồi xứ sở,
Dựng thuở thanh bình gió tạnh mưa tan,
Niềm vui hòa lan rộng cõi nhân gian,
Ơn vũ lộ tưới nhuần từ lượng thánh.
Ta với nàng cùng vai kề bóng sánh,
Tay cầm tay mặt nhìn mặt song song,
Nàng nghiêng xiêm múa hát dưới trăng lồng,
Ta vỗ kiếm phú lời thơ ngạo nghễ,
Chuyện đế bá, mộng khuynh bang tế thế,
Miếng đỉnh chung, niềm phu phụ đoàn viên
Xét cả đôi đường kể cũng đã nên.
Ngoài đất lạ, ta gắng tròn nhiệm vụ,
Bên này sông, nàng ngọc vàng gìn giữ,
Đợi ngày về...
THỊ TRINH – Nguyền vẹn tiết đoan trinh.
Dù sao rời vật đổi vẫn đinh ninh
Lời chàng dặn.
LÊ LIÊM – Thỏa lòng này kỳ vọng
Ở nơi nàng….. (Nhìn ra lối sau cửa miếu)
Trăng rơi trên mặt sóng!​
Ngày báo rồi! Chưa thấy bóng cụ về!
(Tiếng hát đò đưa đứt khúc từ xa vọng lại)
Hờ ai... ơi! Ới... ai... ơi!
Bước chân... xuống đò,.. chân giẫm nhịp... ba...
Trách cô hàng…. trứng ở ra... đôi... lòng..
Hò... ơ......
THỊ TRINH – Tiếng hát đò đưa đương vắng trên đê!
Chính cha đó! (lắng nghe, lắc đầu)
Tiếng nước mơn ngọn cói?​
LÊ LIÊM - Hay tiếng gió đương đùa làn rêu ngói?
Không phải cụ đâu!
THỊ TRINH –(Thoáng lo âu) Hay có lẽ người!
Không thể thể!
LÊ LIÊM (băn khoăn) Biết đâu chẳng bị rồi!
THỊ TRINH - Em run lắm! Xin chàng đừng nói gở!
LÊ LIÊM — Bóng người lạ! (Rút kiếm lăm lăm)
(Lão Đồ chậm rãi bước ra)
THỊ TRINH – (Mừng rỡ) Cha làm con hoảng sợ!
Tưởng quân thù đã tới...
(Lão Đồ đứng dựa lưng vào cạnh cửa, tay chống mái chèo, nét mặt nhợt nhạt)
LÊ LIÊM – Cụ đã quay về!
Việc trót lọt chăng? Giặc đóng ven đê
có trông thấy...
THỊ TRINH – Đăm đăm chờ tiếng hát,
Mong tin cha như hè mong gió mát,
Hồi hộp không thôi...
LÃO ĐỒ – (Đưa chèo) Con cầm lấy mái chèo!
Thay chân cha trên sóng nước gieo neo,
Chở tráng sĩ qua sông ngay lập tức!
THỊ TRINH – Cha nói sao?
LÃO ĐỒ — Cha hoàn toàn kiệt lực!
LÊ LIÊM – Vậy việc không xong?
LÃO ĐỒ – (Với Lê Liêm) Theo bước nữ nhi!
Thuyền đã có rồi, người kíp ra đi!
Kẻo lỡ việc!
THỊ TRINH – Phận con là ở lại,
Đem tính mạng đền công ơn non Thái,
Thân gái bọt bèo nào có xá chi!
Thôi cứ mặc con!
Cha hãy ra đi!​
LÃO ĐỒ – Lời cha nói vừa rồi là mệnh lệnh,
Con phải nghe mới đúng niềm tôn kính
Đạo làm con...
LÊ LIÊM - Cụ cho biết duyên do?
(Bỗng Lão Đồ ngã xuống, Lê Liêm và Thị Trinh xúm vào đỡ, nhìn thấy máu chảy ướt đầy lưng áo của Lão)
THỊ TRINH − Ôi! máu thấm đầy lưng!
LÊ LIÊM - Một vết thương to
Do tên bắn: (Rút mũi tên sau lưng Lão Đồ)
THỊ TRINH - Trời! sao cha không nói?
Khổ thân cha!...
LÃO ĐỒ – (Hổn hển) Nương bờ lau mờ tối,
Lấy được thuyền, chở vội được ra xa,
Nhưng không ngờ giặc thoáng thấy bóng cha,
Bắn tên đuổi!
Tuy trúng thương rất nặng,​
Cha nhịn đau, dong thuyền về chỗ vắng,
Cố cất tiếng lên mà chẳng còn hơi,
Lại lo rằng...
THỊ TRINH - (Nghẹn ngào) Đau khổ quá, cha ơi!
LÃO ĐỒ — Con đi ngay đi! Tráng sĩ nữa!
LÊ LIÊM - Vãn sinh còn bụng dạ nào!
THỊ TRINH – Con không đi vội! -
LÊ LIÊM - Hay xin vực cụ cùng đi?
LÃO ĐỒ – (Xua tay rồi chỉ ra ngoài trời)
Ánh hồng dương le lói,
Chân mây sắp rạng rồi:
Đi mau! đi mau không giặc tới.
LÊ LIÊM - Nhưng chân chẳng nỡ rời!
THỊ TRINH - Con đi sao được nổi?
LÃO ĐỒ – (Thu hết tàn lực) Sự nghiệp! Giang sơn!
Quốc dân trông đợi!
Con phải đi! Người phải đi!
Kìa kìa! Hồn thiêng nước non vẫy gọi!
Để cha nằm yên đây
Trong hương đồng cỏ nội
Thịt xương bón đất màu,
Lá rụng rơi về cội.
Con phải đi! Người phải đi!
Lời cha dành không tủi,
Lòng già mãi mãi còn vui..
LÊ LIÊM – Sự nghiệp! Giang sơn!
Quốc dân trông đợi!
Con phải đi! Người phải đi!
Lời cha dành không tủi,
Lòng già mãi mãi còn vui...
Vãn sinh xin hứa trọn đời,
Đạp bằng gai góc, cả cười bước lên!
Lòng người kỳ vọng không quên,
Thù nhà nợ nước trả yên mọi đường.
THỊ TRINH - (Nức nở) Cha oi!
Ngăn ngắt Ngũ Bồ giang
Hiu hắt lòng miếu hoang,
Tình nghĩa nghìn bối rối,
LÊ LIÊN – Phải nghe lời trăng trối!
Ta đi thôi! (Vái Lão Đồ)
Chúng con xin vĩnh biệt người!
THỊ TRINH - (Nghẹn ngào bước đi) Biết ngày nào gặp nữa, cha ơi!
(Lê Liêm cầm lấy mái chèo cùng Thị Trinh vào. Lão Đồ cố ngóc dậy nhìn theo mỉm cười trong nước mắt rồi từ từ ngã mình xuống đất)
Vân Hồ 3 Hà Nội 1953​
Hoàng Công Khanh
Theo http://vietnamthuquan.eu/