Sông sao có thể trả lời

Sông sao có thể trả lời

(Cảm nhận bài thơ: Thơ nhờ em gửi về 

Nguyễn Bính của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo)

Thơ nhờ em gửi về Nguyễn Bính
em giờ quần soọc áo phông
ta như một gã nhà nông cuối mùa
em giờ píc ních sân chùa
ta như sư đá còn ưa xoa đầu
em giờ tưởng tượng sồng nâu
ta đi ra phố mua gàu tát trăng
ước chi em mặc tứ thân
nụ cười che nón ba tầm ghé chơi
ước chi đến hẹn người ơi
con đò lúng liếng mắt cười chìm đâu
ta về hỏi đáy sông sâu
áo phông quần soọc nhà lầu xe hơi
sông sâu không tiếng trả lời
nghe chiều khói sóng một hơi thở buồn 
Nguyễn Trọng Tạo
Lời bình:  
Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo, người đã hội đủ cả “cầm, kỳ, thi, họa”, chỉ riêng thành tựu hai mặt: cầm - thi, ông cũng đã thừa xứng đáng đứng vào bậc tài danh trong thiên hạ rồi. Nhiều thi phẩm, nhạc phẩm của thi sĩ, nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo đã đi cùng năm tháng, và sẽ để lại sự xúc động mạnh mẽ trong lòng công chúng hậu thế.
Lần tìm trong Thi viện của trang webste: lucbat.com, đọc chùm thi phẩm của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo thật ấn tượng, tôi dừng lại ngẫm ngợi và mạo muội có đôi điều cảm nhận về bài thơ: Thơ nhờ em gửi về Nguyễn Bính.
Tên bài thơ đã là một thông điệp lạ. Ông nhờ em gửi về nhà thơ chân quê nổi tiếng Nguyễn Bính ở thế giới bên kia. Có lẽ, theo Nguyễn Trọng Tạo, nhà thơ Nguyễn Bính là người, dị ứng điển hình với mốt xiêm y cách tân “cúc cài khuy bấm em làm khổ tôi” mới đủ tỉnh táo, khí chất, giúp ông phẩm bình phán xét em, ta thoả đáng. Ông đã thật khôn ngoan khi cậy nhờ tới nhà thơ Nguyễn Bính làm phản biện cho những luận cứ xác đáng của mình.
Sáu câu lục bát khổ đầu làm thành ba cặp câu: mà ngay trong mỗi cặp đã đặt ra sự so sánh giữa ta, em với những khác biệt đến lạ lùng. Họ hoàn toàn trái ngược nhau cả về sở thích lẫn tính cách. Nhà thơ thật tài hoa, chọn những hoàn cảnh điển hình, những vật chứng trạng huống điển hình, để đặt ra sự so sánh gây ấn tượng mạnh mẽ trong biến động tâm trạng người đọc. Ta, em cùng có mặt song hành chung trong một hoàn cảnh, một không gian và thời gian mà sao cứ như hai người ở hai thái cực, hai hành tinh xa lạ vậy. Em thì sắm bộ thời trang cách tân quần soọc áo phông, tràn đầy sinh lực, còn ta như một gã nhà nông thô mộc gầy guộc tàn tạ cuối mùa. Em dìu dập trong tràn ngập niềm vui nơi sân chùa là để tìm kiếm cảm giác lạ, là píc ních khám phá, chứ đâu phải sư đá vô hồn lạc lõng như ta. Và cứ thế sự khác biệt được đẩy cao mãi lên, xa mãi ra, cho đến tận cùng sự đối nghịch thì nhà thơ: “ta đi ra phố mua gàu tát trăng”, về đúng cái cõi “mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây” của mình. Ý thơ bảng lảng, tung tẩy, thật phóng khoáng, hóm hỉnh và độc đáo.
Có lẽ, từ thực tại diễn ra như là mâu thuẫn, như không hợp thời hợp mốt, không thể dung hòa giữa các ý thức hệ, được ông đặt ra để tạo sự chú ý, thu hút người đọc. Những lý do gây nhiều tranh cãi rồi làm ai cũng phải nuối tiếc, cũng ao ước đồng tình với những ý tưởng sâu xa khi nhà thơ đặt ra.
Thời trang ưa chuộng với em thuở nhà thơ Nguễn Bính là “Nào đâu cái áo tứ thân/ Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen” Và rồi ông không ngần ngại, dõng dạc tuyên bố “Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh”. Nhà thơ Nguyễn trọng tạo cũng như nhà thơ Nguyễn Bính đều là những thi sĩ thuộc bậc nhất đa tình và nặng tình. Có lẽ khác với Nguyễn Bính,  Nguyễn Trọng Tạo là người luôn chủ trương cổ xúy cho mọi sự đổi mới cách tân, vì vậy chắc ông không hoài cổ, không muốn lớp trẻ phải quay lại ăn vận áo tứ thân, đội nón ba tầm như điều ông nói. Đó chỉ là cách nói, là thủ pháp để nhà thơ đề cập tới một vấn đề lớn lao quan thiết hơn. Điều nhà thơ nuối tiếc ước ao là cái tình người thuở đó. Ông muốn duyên em, tình em cứ chân thành nồng hậu, ấm áp, tinh tế tốt đẹp như xưa. Như thuở nụ cười e ấp che nón ba tầm, con mắt lúng liếng, làm chìm đắm nghiêng ngả hút hồn bao thi nhân tài tử. Cái thuở đến hẹn lại lên, duyên tình như mộng “Con đò lúng liếng mắt cười chìm đâu”?  mới làm nhà thơ ước ao khao khát, tiếc nuối ngẩn ngơ.
Bài thơ có hai nhân vật trữ tình em và ta, nhưng chỉ có ta xuất hiện và độc thoại từ đầu tới cuối. Điều trăn trở, nỗi lo lắng mong muốn của ta liệu rồi có được, lòng nhân hậu nhân văn cần như cơm ăn nước uống, có trở thành suy nghĩ và hành động, trong nét ứng xử thường nhật giữa con người với con người? biết hỏi ai? Hỏi em, em xa lạ thế, nên đành hỏi “Áo phông quân soọc nhà lầu xe hơi”. Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo đã quá sắc sảo khi dẫn bài thơ tới trạng huống này. Áo phông quần soọc nhà lầu xe hơi là mốt thời thượng, là nhu cầu thiết yếu cho con người của thời hiện đại văn minh thật, nhưng nó vẫn chỉ là vô tri vô giác, không trả lời ông được. Đó mới là điều nhà thơ hướng tới, mong muốn mọi người chia sẻ cùng ông.
Vật chất dù quan trọng đến mấy, nay thời đại đang ở trình độ số hóa, đa hệ… rồi gì gì đi nữa, cũng không thể thay thế tâm hồn con người, vi diệu, có vị thế độc tôn.
Mười hai câu thơ của sự tìm tòi lý giải, khai mở phát triển tứ thơ thật độc đáo, rồi nhà thơ kết lại bằng cặp câu mơ hồ, hàm xúc để độc giả mặc sức liên tưởng:
sông sâu không tiếng trả lời
nghe chiều khói sóng một hơi thở buồn
Thi sĩ hỏi để mà hỏi thế thôi, bởi như ngạn ngữ Tung Hoa có câu, đại ý, sông núi dễ thay, lòng người khó đổi, thì làm sao sông nói được lòng người giàu phức hợp cho ông. 
Trong sâu thẳm rung cảm và thâm hậu ý tưởng của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo, người vốn đa sầu đa cảm, thì dòng sông dù im lặng bất lực, chỉ phả trên mặt nước khói sóng mơ hồ, cũng đủ gieo vào hồn ông những nỗi buồn ngổn ngang cõi thế. Không buồn sao được, dù cuộc sống hiện đại đã thoả mãn với biết bao nhu cầu để nâng cao chất lượng. Nhưng nó cũng để lại những khuyết tật trầm trọng làm căn cỗi tâm hồn con người. Đó mới là điều nhức nhối đang được đặt ra cho những tư duy của thượng tầng kiến trúc trong việc xác định đường lối, thiết chế, nhằm chấn hưng văn hoá, xây dựng phẩm cách cao đẹp của con người. 
Bài thơ khép lại trong miên man buồn, một nỗi buồn nhân bản, với khao khát làm giàu có, làm phong phú tâm hồn con người. 

Ninh Bình, 26/4/2010

Lâm Xuân Vi

Theo https://vanchuongviet.org/