Dòng sông xanh, biểu tượng
của hy vọng và hòa bình
Không chỉ là bản nhạc valse nổi tiếng nhất của mọi thời đại
và tiêu biểu nhất cho thành Vienne, "An der schönen blauen Donau" -
"The Blue Danube" - "Le Beau Danube Bleu" hay "Dòng
Sông Xanh" của nhà soạn nhạc người Áo, Johann Strauss, là biểu tượng của
hy vọng và hòa bình.
Năm 1867 đem bản “An der schönen blauen Donau” đến Paris, để
trình diễn lần đầu tiên, chính Johann Strauss đã nói về đứa con tinh thần của
mình như vậy khi tiếp kiến Hoàng đế Pháp, Napoléon III. Từ đó trở đi Dòng Sông
Xanh đã trở thành di sản văn hóa của nhân loại.
Gặp bất kỳ một người Áo nào, ở bất kỳ nơi đâu, chỉ cần nói về
bản valse Dòng Sông Xanh, cũng đủ để họ mình rưng rưng nước mắt. Le Beau Danube
Bleu ẩn chứa một chút thoáng buồn và lãng mạn của các nước Slave, nhưng cũng đậm
nét vui tươi, đầy nhựa sống, nhẹ nhàng, lả lướt nhưng không hời hợt, ảnh hưởng
từ những nền văn hóa của Ý, và của Đức.
Sông Danube và Vienne
Nước Áo cổ kính nằm ở giữa lòng châu Âu. Trung tâm của Áo là
thành Vienne nơi có dòng Danube chảy qua. Giữa dòng, là quận Leopoldstadt, ở giữa
quận có ngôi nhà của gia đình Strauss. Con sông không hiền hòa. Vào mỗi mùa nước
lớn, gia đình Strauss thường phải sơ tán. Ông nội của Johann Strauss bị dòng nước
cuốn trôi.
Valse Vienna
Johann Strauss con (1825-1899), sinh và lớn lên bên dòng
Danube. Nhịp độ của con sông như thấm vào từng hơi thở của chàng nhạc sĩ. Thân
phụ của Johann là Strauss cha (1804-1849), một nhà soạn nhạc rất nổi tiếng của
thành Vienne nhưng ông lại không muốn con cái mình phải sống với cây đàn.
Johann Strauss II (1825-1899)
Trời không chiều người. Johann Strauss con sớm chứng minh
mình là một nhạc sĩ vĩ cầm tài hoa. Năm 19 tuổi, Johann được mời làm giám đốc một
nhà hát ở ngoại ô thủ đô nước Áo. Báo chí thành Vienna năm 1844 cho rằng Johann
Strauss con có tài hơn cha. Vô hình chung, hai bố con nhà Strauss trở thành những
kình địch của nhau trong lòng người hâm mộ.
Có điều Johann Strauss cha là người có đầu óc kinh doanh và
thực dụng. Ông sớm hiểu ra rằng tiền tài và danh vọng đang chờ đợi họ, nếu hai
bố con ông gạt sang một bên những bất đồng để cùng xây dựng một «tổ hợp» sáng
tác, lưu diễn ở khắp mọi nơi.
Tiếc là Johann Strauss cha chưa bao giờ được thưởng thức bản
valse nổi tiếng nhất của con trai. Dòng Sông Xanh ra đời hơn 20 năm sau khi ông
mất. Năm 1866 Johann Strauss con, khi đó đã 42 tuổi, hòan tất bản valse nổi tiếng
nhất mọi thời đại này. Vậy mà thiếu chút nữa Le Beau Danube Bleu phải chết yểu.
Dòng Sông Xanh: từ thất bại đến thành công
Tháng 2 năm 1867 Dòng Sông Xanh được trình diễn lần đầu tiên
tại thành Vienne. Nhưng đó cũng là lần đầu Johann Strauss soạn một bản valse có
lời. Lời dựa trên một bài thơ của một quan chức trong ngành cảnh sát thời bấy
giờ sáng tác. Khi dàn đồng ca cất lên những lời thơ ngớ ngẩn thì đã bị khán giả
chê cười. Chẳng còn ai để ý đến phần âm nhạc, đến chất lãng mạn, lôi cuốn, bay
bổng của Johann Strauss.
Dòng Sông Xanh chìm vào quên lãng của chính tác giả
Ba tháng sau, sang Pháp trình diễn trong khuôn khổ Hội chợ
triển lãm toàn cầu, Strauss đã chinh cả Paris. Khi đã giới thiệu với công chúng
tất cả những kho tàng sáng tác của mình, mà khán giả vẫn đòi được thưởng thức những bản valse của Strauss, Johann sực nhớ tới Dòng Sông Xanh. Nhưng lần này
ông quyết định chỉ giới thiệu phần nhạc mà cố tình bỏ hẳn dàn đồng ca.
Đêm 28/05/1867, Le Beau Danube Bleu của ông đã được khán giả
Paris đòi «bis» đến 20 lần. Dàn nhạc do Johann Strauss điều khiển đã phải
chơi đi chơi lại bản valse này tới 20 lần. Sự kiện chưa từng có trong lịch sử
âm nhạc.
Kể từ đêm hôm ấy, "An Der Schönen Blauen
Donau" - "The Blue Danube" - "Le Beau Danube Bleu" hay
"Dòng Sông Xanh" không còn là tài sản âm nhạc và nghệ thuật riêng của
người Áo. Tác phẩm đó trở thành «gia tài chung» của những người yêu âm nhạc
trên thế giới.
Tiếng đại bác đi trước tiếng nhạc
Tiếng tăm của Strauss sau đêm trình diễn ở Paris đó vượt Đại
Tây Dương. Thành phố Boston bên bờ đông nước Mỹ đã làm đủ mọi cách để mời cho
được nhạc sĩ người Áo này sang trình diễn. Ngày 17/06/1872 nhân lễ hội âm nhạc,
Johann Strauss điều khiển một dàn nhạc với 20.000 nhạc công với sự hỗ trợ của
khoảng 100 ông nhạc trưởng để phục vụ cho 100.000 khán giả.
Sau này trong một lá thư, cha đẻ của Dòng Sông Xanh bằng một
giọng văn khá khôi hài ông kể lại cái buổi trình diễn mà Strauss đứng trên bục
cao chót vót hôm đó: «Tôi lo lắng không biết phải mở đầu và kết thúc buổi
hòa tấu thế nào. Hôm ấy mà tôi bỏ cuộc thì chắc chắn sẽ bị đưa lên đoạn đầu
đài. Thế rồi một phát đại bác là tín hiệu để dàn nhạc bắt đầu. Tôi cầu nguyện
cho tất cả nhạc công kết thúc Dòng Sông Xanh cùng một lúc. Lạy chúa, mọi sự đều
chôi trảy (…) Ngày hôm sau, tôi bị một đội quân của các ông bầu nhà hát rượt đuổi.
Tôi phải chạy trốn. Họ muốn tôi lưu diễn trên toàn nước Mỹ».
Đâu đó, Johann Strauss là một trong những «pop star» quốc tế
đầu tiên trên thế giới, tương tự như những Frank Sinatra, Elvis Presley ở vào
thập niên 1950 hay ban nhạc Beatles vào những năm 1960.
Với Le Beau Danube Bleu, «tổ hợp» âm nhạc của gia đình
Strauss lại càng được phát triển. Hai người em Josef và Eduard phải tiếp tay với
Johann để điều khiển không biết bao nhiên dàn giao hưởng Johann Strauss chỉ
riêng trên nước Áo để đáp ứng khát vọng quá lớn của khán giả.
Giải thích về sự nhiệm màu của bản Dòng Sông Xanh chính tác
giả viết: Cùng một bản nhạc, nhưng biểu diễn để cho những cặp đôi khiêu
vũ thì phải lôi cuốn, nhịp nhàng, réo rắt, dồn dập. Còn diễn trong một buổi nhạc
hòa tấu thì phải thể hiện được chất thơ trong tác phẩm này, phải đưa được thính
giả đến với dòng sông. Dung hòa được hai điểm ấy không dễ. Nhưng đó chính là
chìa khóa của thành công».
Màu xanh của Dòng Sông Xanh
Thực ra sông Danube chưa bao giờ khoác lên mình chiếc áo màu
xanh lơ như tên bản nhạc được Johann Strauss soạn vào năm 1866. Con sông dài
hơn 2.800 km này, khi thì màu nâu, lúc thì váng óng như lụa, lúc ngả màu xanh lục
tùy theo ánh sáng mặt trời. Tại sao Strauss lại gọi đấy là dòng sông xanh? Nhiều
người cho rằng, bởi đó là màu của hy vọng mà những cô con gái của thủy thần ngự
trị trên dòng sông đã thổi vào hồn nhạc sĩ.
Năm 1939, vào thời điểm đen tối nhất của Châu Âu, gót giày của
lính Đức Quốc Xã rền vang trên nước Áo, thì dàn giao nhạc giao hưởng của thành Vienne
đặt ra truyền thống tổ chức buổi hòa nhạc vào ngày cuối cùng trong năm với những
bản valse để xua tan không khí chiến tranh.
Kể từ năm 1958 chương trình buổi hòa nhạc đầu năm của Dàn nhạc
giao hưởng Vienne không bao giờ quên Dòng Sông Xanh. Năm 1973, lần đầu tiên
Orchestre Philharmonique de Vienne biểu tại Thượng Hải, lập tức khán giả Trung
Quốc bị bản valse của Strauss thôi miên. Nhưng sau đó các nhà cầm quyền ở Bắc
Kinh cho rằng điệu nhạc quá cuốn hút và bay bổng đó tạo cho người nghe cảm tưởng
tự do. Đó là điều nguy hiểm. Dòng Sông Xanh bị cấm trên quê hương Mao trong một
vài năm sau lần hội ngộ đó.
Nhưng ngày nay Trung Quốc là một trong số 72 quốc gia trên thế
giới phát chương trình biểu diễn đón mừng năm mới.
Theo truyền thống của buổi hòa tấu đầu năm tại Vienne, sau điệu
valse với Dòng Sông Xanh của Johann Strauss con thì nối tiếp chương trình bao
giờ cũng là bản Marche de Radetzky của Johann Strauss cha với điệu quân hành.
Đâu đó như thể người Áo muốn bày tỏ lòng biết ơn với cả hai bố con ông Strauss.
Audio:
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- Phạm Duy) - Hà Thanh
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- Phạm Duy) - Thái Thanh
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- Phạm Duy) - Thanh Lan
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- Phạm Duy) - Ngọc Hạ
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- Phạm Duy) - Y Phương
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- Phạm Duy) - Đoan Trang
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- D.T.Tước) - Lê Dung
* Dòng Sông Xanh (J.Strauss
- D.T.Tước) - Ánh Tuyết
* The Blue
Danube (Johann Strauss) - Andre Rieu
* The Blue Danube (Johann
Strauss) - Vienna Philharmonique Orchestra
* The Blue Danube (Johann
Strauss) - Korjus
* The Blue Danube (Johann
Strauss) - Piano Solo
* The Blue Danube (Johann
Strauss) - Guitar Classic Solo
Giai thoại bài Valse: Dòng Sông Xanh
Tình yêu có thể khiến những nốt nhạc thăng hoa…
Johann Straus II
Nhạc sĩ thiên tài Johann Straus II có tới 3 ng
ười vợ. Người
vợ đầu là nữ ca sĩ Jetty Treffz ông cưới vào năm 1862.
Henrietta Jetty Treffz
Mười sáu năm sau, Jetty qua đời vì bệnh tim, Johann Strauss
bước thêm bước nữa với nữ diễn viên Angelika Dittrich. Tuy nhiên, hai tâm hồn
không “đồng điệu”, nên chỉ hơn 1 năm sau, Johann Strauss xin ly dị.
Angelika Dittrich
Sau đó, nhạc sĩ chắp nối với Adele Deutsch, góa phụ trẻ của
ông Hoàng Von Meyszner. Cuộc hôn nhân thứ ba này tuy không được Giáo hội Công
giáo thừa nhận (vì người vợ trước – Angelika – vẫn còn sống), nhưng lại là cuộc
hôn nhân hạnh phúc, tốt đẹp nhất của Johann Strauss II. Chính nhờ sự khuyến
khích, nâng đỡ tinh thần của Adele mà tài năng, óc sáng tạo của nhạc sĩ thiên
tài đã được phát huy tới mức tối đa trong những năm cuối đời.
Adele Deutsch
Giai thoại về sự ra đời của bản valse huyền thoại…
Sau đây là giai thoại về sự ra đời của bản valse được mệnh
danh Vua của những bản valse, Danube xanh (Danube bleu), với một câu chuyện
tình đượm buồn với những cao trào đau khổ trong tình yêu làm nên tác phẩm bất hủ:
Nhạc sĩ Johann Strauss II sống trong tình yêu đằm thắm, sâu sắc,
dịu ngọt của vợ ông, Henrietta Jetty Treffz, một ca sĩ xinh đẹp lừng danh với
giọng mezzo-soprano. Một ngày kia Treffz phát hiện ra chồng mình đang lạc vào
tình yêu mới với một cô gái trẻ trung xinh đẹp từ xa tới.
Đau khổ, bà tìm đến khách sạn, gõ cửa phòng cô gái trẻ. Mở cửa,
cô gái trẻ choáng váng nhìn thấy người vợ nổi tiếng của ông xuất hiện. Cô hốt
hoảng chờ đợi những tiếng gào thét ghen tuông giận dữ sẽ xé tan không khí tĩnh
lặng của gian phòng…
Nhưng không một lời ca thán, Quý bà nói lời cám ơn cô gái đã
làm cho chồng mình hạnh phúc và dặn cô hãy chú ý đến bệnh phổi của ông, hãy mặc
thêm áo ấm cho ông mỗi khi trời tối. Cô chưa hết sững sờ thì bà đã tạm biệt, đóng
cửa rồi đi. Cô khóc, vì yêu, vì xót và vì bao điều khác nữa…
Ra đến cửa khách sạn, nỗi niềm chồng chất dồn nén bấy lâu
trong lòng bỗng trở nên quá sức chịu đựng, người nữ ca sĩ vốn đang mang bệnh
tim lảo đảo ngã quỵ…
Nhạc sĩ đến khách sạn gặp người yêu, đúng lúc thấy vợ ngất xỉu,
ông liền lo lắng đưa vợ đi bệnh viện. Khi tỉnh lại, vợ ông xin lỗi đã đến gặp
người bạn gái của ông. Bàng hoàng, ông phóng ngay đến khách sạn tìm người yêu
nhưng nàng đã ra đi bởi nàng nhận ra tình yêu của mình đang làm tổn thương một
người vợ hiền.
Ông chạy đuổi theo đến cảng thì vừa lúc con tàu rúc còi rời bến…
Strauss đứng như trời trồng, đau khổ đến tột cùng nhưng đồng
thời ông cũng cảm nhận được hạnh phúc lớn lao hiếm có, ông đã được hai người phụ
nữ tuyệt vời yêu thương, cả hai đều cao thượng, đều tha thứ cho ông và biết hy
sinh…
Đứng trên bến sông, những xúc cảm dữ dội trong ông tuôn trào
khởi nguồn cho bản Danube Xanh bất hủ sau này, bản nhạc valse trữ tình được giới
mộ điệu vinh danh là Vua của những bản nhạc valse.
Thanh Hà
Kim Anh sưu tầm & thực hiện audio
Theo https://sites.google.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét