Võ Thị Hảo, Chuông vọng cuối chiều
Chuông vọng cuối chiều là tập truyện ngắn thứ hai của Võ
Thị Hảo do nhà xuất bản Lao Động in cuối năm 1994, xác định một phong cách và một
tiềm lực viết chín chắn, nặng hành trang tư tưởng.
Ở Võ Thị Hảo, người ta tìm thấy những giọt buồn, giọt
vui, những kiếp gái, những quá khứ hẹp, những giống yếu,
những thiên đường ma lanh, những đôi cánh rách lạc lõng, những
con đường về vô cùng, những mặt đường chao chát nắng, những giấc
trưa uể oải mơ màng của rừng thốt nốt, những lá cà phê mớt mải xanh,
những đàn bướm vàng bỗng chốc trút cánh hóa sâu... Toàn những hình ảnh mới lạ,
như những vì sao lấp lánh trong vũ trụ khổ đau và bất hạnh, những số phận thui
chột của kẻ tật nguyền từ thủa sơ sinh, của những cô gái đẹp người, xấu mệnh.
Tôi ví ngòi bút này như ngọn "gió dại" (chữ
của Bảo Ninh) đi hoang, lang thang không biết đâu là nhà, đi từ sau ra trước, từ
bắc xuống nam, từ Kinh lên Thượng, từ quá khứ sang vị lai, từ thể xác chẻ dọc
xuống tâm hồn, từ đỉnh xuống huyệt của những vùng khó nói, khó thở, khó ở, khó
sống. Ngọn gió ấy xoáy thốc vào những vũng lầy tội ác, vào những nỗi đau thể
xác, những vỡ rạn tâm linh, trùng điệp chồng chất từ đời này sang đời khác, của
cái xứ sở có tên là Âu Lạc, khi con chưa chào đời, cha mẹ đã bỏ nhau, kẻ xuống
biển, người lên núi. Một trăm đứa bé mồ côi kêu gào "Chém cha cái mẹ Âu,
cha Lạc" ấy.
Họ chia con làm hai phần, năm mươi, năm mươi, như người ta
chia cổ phần, chia tiền chia bạc, chia của, chia nhà, rồi mạnh ai nấy đi, kéo
theo phần "vốn" của mình. Mỗi khi có đứa bé khóc thét vì lý do nào đấy:
đánh nhau, kiến đốt, hay cọp vồ; mẹ, cha, tự động quơ tay tìm con, có lúc tay họ
đụng nhau. Họ cùng than thở mà không thèm nhìn vào mắt nhau: "Bao
nhiêu năm đã trôi qua, mà con mình chẳng khôn lên được mấy nả".
Mỗi chúng ta là một trong những đứa con của cuộc tình ly
thân, ly dị ấy. Làm sao khôn được? Trong trăm trứng lít nhít, thì kiếp gái lạc
loài hơn cả.
Võ Thị Hảo mời người đọc bước vào cái cõi vô cùng ấy, với những
đoản văn vừa hiện thực, vừa nên thơ, mộng ảo, vừa gợi lại những cuộc thảm sát
đã qua, vừa khâu vá những rách đau hiện tại, bằng đường kim mũi chỉ của một bàn
tay bao dung, độ lượng. Tuy đôi chỗ còn vụng về trong đối thoại, còn cổ điển
trong lối kể chuyện, song bút pháp của Hảo, sở trường trong những đoản văn siêu
thực, toát chất thơ, pha trộn quá khứ vị lai, sáng tạo những hình ảnh đẹp, mới,
vừa châm biếm vừa đau thương, quyến rũ.
10 truyện ngắn đa dạng trong đề tài và bối cảnh: Từ những kiếp
gái trong Giọt buồn Giáng sinh, đến những số phận đàn bà trong Chuông
vọng cuối chiếu, trải qua cơn Gió hoang xoáy vào tàn lực của chiến
tranh, làm bứt rễ những Dây leo trần gian, đến cái châm biếm cay độc của kẻ "xẻo
mộng bò ăn cắp thịt sống" trong nông trại nuôi bò ngoại.
Từ phút trối chúa của một kẻ mất niềm tin, hay sự bán cốt của
những ông già, đến sự bán thân của những kiếp giang hồ trẻ trong "vườn
yêu", Võ Thị Hảo đã duyệt dài những chặng đường trần cô đơn và tuyệt vọng,
nhặt những giọt buồn cũa những kiếp gái, góp những tiếng chuông ni-cô trót vướng
đường tình. Từ những tệ đoan xã hội sang những cực điểm đói khát của con người
bán mình để thực hiện một thèm muốn nhỏ nhoi như miếng ăn: "Trong khi
chúng ta người chủ của các bộ xương còn sống thì cái miệng tội vạ của chúng ta
lại được gặm những khúc xương của chính mình". Những chuyện khó tin
như kẻ xẻo mông bò ăn cắp thịt, hay ông già bán trước xác mình cho phòng thí
nghiệm bệnh viện để ăn... có vẻ như cường điệu, chỉ có vẻ thôi, thực ra không
cường điệu, bởi trong một khiá cạnh nào đó, chúng chính là giấc mơ tuyệt vọng của
những cô hồn, từ đời này qua đời khác phải ăn cháo lá đa để chờ đợi lên được
cái thiên đường ma lanh mà sở khanh hứa hão. Cái thiên đường ấy đã truất ngựa
truy phong từ đời tám hoảnh nào, mặc những tiếng gào thất thanh của những cô hồn
ngây thơ trót tin vào thánh chúa, vào phép lạ.
Võ Thị Hảo sắc sảo vẽ nên những chân dung như thế về bản sắc
xã hội và sự lầm than của những kiếp người. Ngọn bút bất kham, nổi loạn với số
kiếp, ngọn bút vượt khỏi ranh giới mọi cấm kỵ, thong dong đùa cợt, thâm trầm
nói lên tư tưởng của mình. Sức mạnh của ngôn ngữ nằm trong chỗ thâm trầm, chỗ
tranh tối tranh sáng khó bắt được ấy. Võ Thị Hảo đã thực hiện giấc mơ nghệ thuật
của mình, nói những điều muốn nói bằng giá trị văn học.
Huyền ảo và tội ác
Sau hơn ba mươi năm kết thúc chiến tranh, những đề tài về cuộc
chiến dường như cũng dần dần biến mất ở Việt Nam cũng như ở hải ngoại.
Với tác phẩm Ngồi hong váy ướt, do tủ sách Thi Văn Hồng
Lĩnh ở Paris xuất bản tháng 7 năm 2012, Võ Thị Hảo nhận diện hội chứng khốc liệt
của chiến tranh qua những truyện ngắn huyền ảo, tạo cho người đọc cảm giác bị
những mạnh vụn trái phá tấn công, những chân rết ung thư tội ác, tàn phá nội tạng.
Người Mỹ đã và sẽ còn bỏ nhiều thời giờ, ngân quỹ để nghiên cứu,
viết sách, làm phim, phân tâm những lính Mỹ điên sau chiến tranh Việt Nam.
Nhưng ở nước ta, chưa mấy ai nghĩ đến việc phân tâm người lính Việt, bên thắng
cũng như bên bại, sau chiến tranh, bởi ta không có truyền thống phanh phui tâm
thức con người, để phân chất, để tìm hiểu đến tận nguồn cội cái ác, cái đau.
Võ Thị Hảo cũng không phân tâm ai cả mà dùng phép phù thủy,
chị cho chiến tranh, hủ lậu và tham nhũng vào chung một rọ, xóc cho ngầu, phơi
cho bốc hơi, toả khói, biến các chứng liệu tìm thấy, hoá thân thành cây cỏ, đất
trời, rắn rít, con ong, con nhện, đám mây, ngọn gió... Toàn bộ thiên nhiên
trong không gian Võ Thị Hảo, sau nửa thế kỷ chiến tranh, trở thành hậu thân của
một thế giới, trước kia đã từng có người, đã từng là người: Những giá trị vĩnh cửu
như tình yêu, tình người, nhân tính... đều đã bốc khói, bay đi, chỉ còn trơ lại
đống sắt vụn của trái phá, sắc nhọn, đâm chém, vô luân và tàn ác, và nguời ở đấy
không biết là người sống hay người chết.
Dưới tựa đề khá xếch-xy Ngồi hong váy ướt là một tập
17 truyện ngắn, với những bức tranh siêu thực hoang vu, ngập mùi tử khí, từ
ngòi bút kể chuyện của một người đàn ông đã chết "chấm bút lông vào mạch
máu đang chảy ở khuỷu tay mình viết lên những trang giấy trắng", về
cái thế giới mà ông ta đã sống.
Trang đầu tiên là Bùa, một truyện xẩy ra ở Thành Cổ Sơn
Tây, miền đất tổ lâu đời nhất. Sơn Tây, kinh đô của nước
Văn Lang, trải bốn đời vua: Hùng Vương, Trưng Vương, Phùng Hưng
và Ngô Quyền. Nhưng ta có thể nghi người kể chuyện - đã vô tình hay hữu
ý - lầm Sơn Tây với Quảng Trị, hoặc cho Sơn Tây biến thành Quảng Trị, hoặc người
Sơn Tây bị bệnh "câm" trở thành người Quảng Trị,
hoặc Sơn Tây sau khi "cháy chợ", bọn yêu quái bỗng "lớn phỗng
lên", nhân dân Sơn Tây vỡ nợ, phá sản, trốn vào ma túy hoặc tự tử,
biến thành nhân dân Quảng Trị, một thành cổ đang "thiu thiu
ngủ" với những "oan hồn nửa thức nửa ngủ trên những đám mây
trĩu sương tù đọng. Nước không chẩy và mây không bay". Một quán phở
đêm, quy tụ đủ mọi hạng người đến gặm xương vớt ra từ đáy nồi, thứ "xương
bốc mả". Hàng phở bốc mả là trạm cuối của sông mê. Tại đây,
người ta kể những chuyện rùng rợn, trong một thế giới người ma lẫn lộn. Một cộng
đồng ăn xương bốc mả, ăn táo lê Trung Quốc ướp thuốc không thối, có người chết
của quý chĩa thẳng lên trời, có con ma thiếu máu, chân quắp vào cột cây số 12,
có người bán máu lấy tiền tiếp máu cho ma...
Bùa chỉ là khúc dạo đầu để đi vào những mạch sống,
mà Mỵ Châu thả bước xuống trần mở vào lịch sử ngàn năm của những mạch
sống khốc liệt ấy, đầu đuôi như sau:
Pho tượng đá cụt đầu trong am Mỵ Châu một đêm chợt tỉnh sau
bao thế kỷ: Thân đi tìm đầu. Mỵ Châu nhớ lại những giây phút chót trong đời,
nhớ những mảnh lông ngỗng trắng tinh nàng rứt từ chiếc áo Trọng Thuỷ tặng, rắc
xuống, dẫn đường cho chồng, tìm mình trong cơn nguy biến. Nàng nhớ tiếng quân
Triệu reo hò, nhớ tiếng vó ngựa Trọng Thuỷ "dựng ngược trên đầu hai
cha con", nhớ tiếng thét rách gió của chàng, nhớ nhát kiếm cha già loáng
trên gáy, đầu nàng rơi xuống, máu hoà với nước biển mặn chát. Đầu Mỵ Châu lưu lạc
không ngừng, không bao giờ lắp lại được với thân. Mỵ Nương không đầu đi xuyên
nhiều thế kỷ, lầm lũi, lần từng trang sử, dừng chân trên am thờ nàng nay đã
trùng tu, nàng đã được xây nhà mới. Người ta dúi vào tay nàng cơ man của đút,
lót tiền giả để mua tiền thật, mua sự bất tử. Cái giếng Trọng Thủy trầm mình
nay cũng đã trùng tu thành lỗ huyệt láng xi măng cho tiện vét tiền du khách ném
xuống. Cổ nàng đeo những chuỗi hạt nhựa, thân phủ lụa là gấm vóc "bóng
lộn và hăng hắc độc" dệt từ quê hương Trọng Thủy. Mỵ Châu choáng
váng, tìm chốn nương thân nhưng vô ích. Nàng không còn chỗ trên quê hương mình.
Trong đền An Dương Vương đã trùng tu quê kệch, một đám mặt mũi đẹp đẽ béo tốt
đang yến tiệc, "miệng ngo ngoe những cái đầu rắn". Mỵ Nương
thấy mạch sống thế kỷ XXI, tàn tệ hơn thế kỷ của nàng trên đất nước Văn Lang.
Hội ngộ là những bức tranh siêu thực chồng nhau theo một
trật tự hắc ám: Một người đàn bà chồn đu đưa thân thể trong khu rừng độc, "nàng
chun mũi nghiêng sang hướng bắc. Hướng bắc đến từ ngọn gió mang mùi của những
đám cháy và của xương người. Nàng nghiêng hông về đằng nam. Hướng nam lờ lợ mùi
bột ngọt và gươm đao." Một người đàn ông chỉ còn bả vai, không cổ,
không tay, "một cánh tay đã chia cho phương nam, một cánh tay đã chia
cho phương bắc. Chúng bị đạn tiện đứt lìa, trong hai lần khác nhau, một ở rừng,
một ở biển".
Một con ong lạc tổ loạng choạng trong đêm...
Trên cánh và tấm lưng eo thắt, nồng nặc mùi ong Chúa,
mùi ngục tù và tử khí.
Con ong lạc đàn quờ quạng đâm sầm vào đầu vú người đàn
ông không cổ không tay. Một con ong Chúa đang nằm thoi thóp, bỗng trở mình, nhận
ra mùi phản trắc, nó hoàn toàn lai tỉnh, gửi "mật" lệnh "ngòn
ngọt từ tử cung" -thứ mật ong Chúa dùng để mê hoặc và cầm tù đồng loại-
huy động toàn bộ đàn ong thám tử đi truy lùng, xé xác con ong lạc tổ, bay trật
đường rầy...
Hội ngộ giữ trọn vẹn sự bí mật thuần túy huyền ảo của một
bản thi họa giao duyên giữa đầu Ngô và mình Sở, tạo ra một thứ phi lý bức tử
trong một thế giới mà cõi sống phi nhân là phiên bản, là hậu thân của chiến
tranh, bất công, đàn áp.
Người chăn bò thần thánh, là thứ hiện thực huyền ảo trắng
trợn, vẽ hẳn một bức tranh khôi hài, hãi hùng: Một tổ chức nhân đạo quốc tế gửi
tặng đàn bò sữa cho một vùng mà nhà nghiên cứu của tổ chức này đã mục kích tận
mắt cảnh cả trăm người cầm dao quắn xông vào tranh nhau xẻo thịt một con trâu
chết, loáng cái hết nhẵn.
Lễ "khánh thành bò" tổ chức vô cùng
trọng thể, vú bò được thắt nơ, cổ bò được đeo các khẩu hiệu kinh điển: "cần
kiệm liêm chính", "cán bộ là đầy tớ của nhân dân", v.v... Mọi
việc được phân công rành rẽ, đàn bò trở thành bò tập thể dưới sự quản lý của
nông trường.
Nhưng ông chủ tịch nông trường có đứa con cậu trời. Một hôm
ông đi họp vắng, nó và lũ bạn thèm rượu thịt bèn lấy dao xẻo phắt một miếng vai
con bò ngoại, xơi tái. Người cha về la rầy, thằng con Khổng Minh rỉ tai hiến kế
cho cha... làm cách nào xẻo thịt bò mà vô can: Mỗi miếng thịt xẻo được thay thế
bằng một chiếc bong bóng thổi phồng dán vào thân bò. Kết cục đàn bò ngoại trở
thành trong suốt như bong bóng, một đàn bò thuần xương, không thịt. Thịt bò mừa
mứa, ăn, bán không hết, đem đấm mõm cấp trên. Các nông trường viên chăn bò sợ bị
đuổi không dám ho he. Các đoàn kiểm tra đã được nếm mùi bò ngoại đều chứng nhận
những cỗ xương bò di động là bò đích thực. Thậm chí cả bọn rận, bọ chét, ve,
mòng... cũng thoả mãn, chúng thả cửa no nê xơi tiệc sẵn trên thân bò lở lói,
máu tràn vào miệng như lũ không cần vòi hút. Khi đã "quán triệt" nguồn
lợi bò, ông chủ tịch nông trường bèn nhường chức cho người khác, xin cất nhắc
lên chức to hơn, lần này có thể là nông trường chăn voi ngoại.
Bỗng đâu nhà nước nhận được một đơn kiện, bọn đầu đơn không
ai xa lạ mà lại là bọn rận, bọ chét, ve, mòng, dĩn... thấy quyền lợi của chúng
ngày càng có nguy cơ tận diệt, viết đơn tố cáo như vầy: "Đau xót vì
tình trạng thịt rơi máu chảy của đàn bò, của tài sản tập thể bị xâm hại... Đàn
bò hiện nay con nào cũng chỉ sót lại một mẩu thịt ở mông, còn tất cả da thịt và
gân của chúng đều bị các chủ bò lần lượt xẻo đi và thay thế bằng những quả bóng
trong suốt. Xin cấp trên trừng trị để làm gương..." Bọn ve mòng hý hửng
đợi phép nước nghiêm minh, nào ngờ kết quả ngược lại: Trên đem toà án di động về "xét
xử các tội phạm Ve, Mòng, Rận, Dĩn, bởi tiền sử chúng đen tối, hiện tại chúng mờ
ám và tương lai của chúng không cải tạo được". Tòa tuyên án tử hình cả bọn,
hả hê coi như "đã triệt được nguyên nhân của mọi nguyên nhân". Nào ngờ,
một tin sét đánh: ban kiểm tra đoàn bò quốc tế phôn về, đích thân đến tham
quan. Thế là hoảng loạn. Các phòng, các ban, các chủ bò, xôn xao bàn cãi, quy
trách nhiệm. Cuối cùng họ "nhất trí" ra chỉ thị: "Bởi các
nông trường viên chăn bò vô trách nhiệm, trình độ khoa học kém cỏi, nên đã để
cho đàn bò mất hết thịt, nay phải xẻo thịt mình đền vào". Bọn chăn bò
thấp cổ bé miệng không dám kêu ca, đành xẻo thịt mình đắp vào những chỗ trống.
Đàn bò có da thịt trở lại. Một thế hệ Người chăn bò thần thánh mới lại
xuất hiện, lần này họ không xẻo thịt bò nguyên chất, mà xẻo đàn bò đã được đắp
thịt người.
Người đọc giật mình, quái đản, không hiểu từ đâu ra lối huyền
ảo này?
Truyện Huyền ảo, huyền hoặc hay hoang đường, tiếng
Pháp là fantastique, tiếng Việt có nghiã: truyện ma quái, truyện
hoang đường, truyện không có thật. Liêu trai chí dị là một loại huyền
ảo kinh điển phương Đông, hoàn toàn khác với lối huyền ảo phương Tây hoặc châu
Mỹ la tinh. Huyền ảo gắn bó sâu sắc với tôn giáo, triết lý và môi trường sống
khác nhau của mỗi dân tộc.
Dòng huyền ảo lâu đời nhất, có lẽ là huyền ảo Châu Mỹ La
Tinh, gắn bó với thánh kinh Maya, trong đó, con người được thần ngô nặn lên từ
bắp ngô. Ngô đối với người Maya như gạo đối với người Việt. Những truyện cổ
tích của người Maya xưa xây dựng trên một vũ trụ mà thiên nhiên là chủ thể.
Mây, núi, sông nước, cỏ, cây... điều hoà sự quân bình thế giới và sinh ra con
người. Trái ngược với các hình thức cổ tích Đông Tây: con người là chủ thể của
muôn loài, thần thánh cũng là người.
Từ sự kiện thiên nhiên cây cỏ, muông thú đều có tiếng nói, đều
có thể họa nên những hình thái nên thơ và dưỡng nuôi sự sống, người Maya đã tạo
nên một khái niệm huyền ảo tự nhiên như ta ăn và thở. Sau này, các tác giả nổi
tiếng Châu Mỹ La Tinh đều dựa vào nguồn gốc văn hoá Maya của họ để tự tạo cho
mình những hình thức huyền ảo cá biệt.
Ở Asturias, nhà văn Guatemala, là một thứ huyền ảo thuần khiết
Maya, khái niệm "người ngô" (l'homme de maïs) vừa hiền lành, vừa bao
quát thực tế: nếu không có ngũ cốc, làm sao con người sống sót, làm sao còn người.
Asturias tranh đấu cho quê hương ông, chống lại chế độ thực dân, chống lại các
thể chế độc tài, chống lại quyền lực của tư bản Mỹ áp đảo sự sống còn của nông
dân trên nền đất Châu Mỹ la tinh.
Ở Marquez, nhà văn Colombie, là sự huyền ảo khốc liệt của những
người dân da đỏ hận thù những kẻ chinh phục (conquistadors) đã cưỡng hiếp tổ
tiên mình để sinh ra mình. Một mối căm thù tổ tiên, căm thù tác giả đẻ ra mình.
Những quái thai, những bạo tàn, những tha hoá, loạn luân, những điềm, những mộng,
những đầu người mình thú... trong truyện của Marquez, phản ảnh niềm uất ức truyền
kiếp khôn nguôi của những con người là sản phẩm, không phải của tình yêu mà của
cuộc hãm hiếp tập thể một giống nòi, một dân tộc.
Về huyền ảo, Jean Paul Sartre phân tích: "Mô tả sự
kỳ dị phi thường chưa phải là điều kiện cần và đủ để đạt tới huyền ảo. Một biến
cố lạ kỳ, xẩy ra trong một xã hội có trật tự, có pháp lý, sẽ bị rơi vào vòng trật
tự chung: Nếu bạn cho một con ngựa đột nhiên nói, thì tôi bảo nó bị ma làm
trong chốc lát. Nhưng nếu bạn cho nó diễn thuyết dông dài suốt dọc hành trình
qua rừng cây im lìm, trên nền đất bất động, tôi chấp nhận cho nó cái quyền nói,
nhưng tôi không coi nó là ngựa nữa mà cho nó là người trá hình ngựa. Ngược lại,
nếu bạn muốn làm cho tôi tin rằng con ngựa này là huyền ảo, thì bạn phải làm
sao cho những hàng cây, đất đai và đồng ruộng cũng là huyền ảo nữa, mà bạn
không cần nói ra".
Sartre viết tiếp: "Huyền ảo là một thế giới toàn diện
mà sự vật biểu hiện một tư tưởng quyến rũ đòi đoạn, vừa bất thường vừa lôi cuốn,
gặm nhấm trong cơ thể nhưng không thể diễn tả thành lời".
Và ông đưa ra một định nghiã huyền ảo: "Huyền ảo
trình bầy hình ảnh lật ngược của sự hội tụ linh hồn và thể xác. Linh hồn chiếm
chỗ của thể xác và thể xác chiếm chỗ của linh hồn. Để nhận diện hình ảnh này,
chúng ta không thể dùng những ý tưởng sáng tỏ khúc triết, mà phải dùng những ý
tưởng rắm rối, huyền ảo, nói cách khác, chúng ta phải đi vào chỗ mờ ảo, với đầu
óc trưởng thành, có văn hoá, với cá tính nhiệm mầu của một kẻ mơ mộng, của con
người nguyên thuỷ, con người trẻ thơ."[1]
Lối huyền ảo trong truyện ngắn của Võ Thị Hảo, phát sinh từ sự
tùng xẻo, một "nghệ thuật" hành quyết mang đặc tính Đông phương, đặc
biệt Tầu, Việt, hiện hữu đến thế kỷ XIX, và còn cộng thêm chất nồi da xáo thịt,
đặc tính Việt Nam. Lối huyền ảo của Võ Thị Hảo mang tính áp đảo phụ quyền, cha truyền
con nối trong gia đình, trong dòng họ, trong xã hội, từ Khổng Mạnh truyền thẳng
sang Xít-Ta-Lin nít, Mao-ít.... không trung gian, không đứt đoạn, xẩy ra trong
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghiã Mao-ít, tạo nên những quái
thai người ăn thịt người kiểu Lỗ Tấn. Lối huyền ảo của Võ Thị Hảo chịu ảnh hưởng
cái dã man của xã hội Mạc Ngôn.
Những nhà văn nữ miền Bắc như Dương Thu Hương, Phạm Thị Hoài,
Võ Thị Hảo, có đặc tính khốc liệt mà những nhà văn nữ trong Nam không có. So với
cái khốc liệt trong văn chương Võ Thị Hảo thì cái sắc sảo trong văn chương Túy
Hồng hiền như bụt. Tại sao? Bởi miền Nam đàn bà chưa phải đi lính, chưa nhìn thấy
cái khốc liệt của chiến tranh. Bởi Dương Thu Hương, Võ Thị Hảo... sinh ra
và lớn lên trong một môi trường không nhân nhượng. Dương Thu Hương đã chứng kiến
cảnh đấu tố, đã đi đánh nhau. Võ Thị Hảo sinh sau, nhưng đã thu thập vốn liếng
bạo lực của những người phụ nữ chịu đựng và gói ghém, giấu diếm nó trong lòng:
người mẹ, người chị, xung phong đi lính, trở về điên dại trong Rừng cười. Như
nam châm, Hảo thu hút những khối u mà người xấu số cam chịu đã để lại hôm qua.
Là nhà văn dấn thân, là phụ nữ tranh đấu, họ Võ biết nếu con người không thay đổi,
thì đất nước không thể đứng dậy. Điều kiện tiên quyết làm thay đổi xã hội, là
người phụ nữ phải thay đổi trước. Sự thay đổi của họ sẽ là nền tảng của tất cả
mọi thay đổi.
Chất huyền ảo trong truyện Võ Thị Hảo là sự huyền ảo của những
bức tranh siêu thực trong đó con người đã bị cắt chân tay, mỗi tứ chi ném đi một
nơi, nam bỏ ra bắc, bắc bỏ vào nam, chúng gọi nhau, đầu tìm cổ, cổ tìm vai,
trong một định mệnh điên cuồng của xã hội âm ty-trần thế. Cái thác loạn ấy
sống lại trong những thông tin hàng ngày, trong những vụ án mạng như cơm bữa,
trong những hàng tin xe cán chó: con giết cha, chồng giết vợ, dẫy đầy trên mặt
báo. Võ Thị Hảo lượm lặt những tin tức chó cán, viết ra, đặt nó trong cái huyền
hoặc hàng ngày của cuộc sống. Ngòi bút của chị lột trần mặt trái bi kịch, tìm đến
chiều sâu lịch sử của bi kịch, từ đấy Hảo chỉ đích danh tội ác, chỉ ra thủ phạm
nấp đằng sau tội ác, chỉ tên cha đẻ của tội ác để vạch ra sự ngu muội của con
người. Mục đích của Võ Thị Hảo là vén màn phát giác sự ngu muội của con người.
Con người mụ mị chấp nhận tất cả, con người gật đầu tất cả để được yên thân,
cúi mọp chịu phận. Võ Thị Hảo muốn giải phẫu, móc cái mê, cái sợ, ra khỏi trái
tim con người.
Một mình một ngựa, vén màn trên đêm đen, bằng cách xây dựng
thành lũy huyền ảo trên những con người đã bị xé xác, hồn phanh trăm mảnh, để
chống lại thành trì kiên cố xây bằng vi khuẩn lừa đảo, trộm cắp, điêu ngoa của
những con ong Chúa mê hoặc đồng loại bằng thứ mật ngọt giết người. Hiện thực
huyền ảo của Võ Thị Hảo là cuộc trực chiến giữa hai thành trì. Võ một mình, một
trận chiến. Một mình, một nghĩa địa.
Ghi chú:
Thụy Khuê
Theo http://thuykhue.free.fr/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét