VĂN THƠ NHẠC: Hà Nội xưa và nay: Xao xuyến

Thứ Bảy, 23 tháng 6, 2018

Hà Nội xưa và nay: Xao xuyến - lá khởi vàng

Hà Nội xưa và nay: Xao xuyến - lá khởi vàng!

"Tháng tám mùa thu, lá khởi vàng chưa nhỉ" - một câu hát như là câu hỏi, như là lời nhắc nhở nhưng ở mỗi nơi xuất hiện lại mang đến những cảm xúc khác nhau. Nếu là lời của ca sĩ, cất lên trên sân khấu ca nhạc hay trong băng đĩa, tại Hà Nội, người nghe lập tức cảm nhận, được đánh thức ý thức về không gian, thời gian. Ấy là mùa thu đã về với Hà Nội. Song, nếu là dòng chữ trên facebook của một người quen, khi mà ta biết rõ họ đã rời Hà Nội vào phương Nam lập nghiệp, hoặc xa xôi hơn, đi học, đi làm, hoặc theo chồng tới phương trời xa xôi... thì trong cái tiếng reo vui ấy là cả sự nhớ nhung, ngậm ngùi, da diết.

Tháng tám mùa thu Hà Nội năm nay khởi đầu bằng những trận mưa dài lê thê khiến cho nền trời lúc nào cũng âm u và nhiệt độ chẳng vượt qua nổi mức 30 độ. Thi thoảng xen kẽ giữa những cơn mưa, ấy là khi không phải tùm hụp áo mưa, không bị ướt, phóng xe máy trong không khí lành lạnh se se và hơi nước man mát, cảm nhận trời đã thu lắm rồi. Hà Nội đã qua những ngày nắng nóng khủng khiếp. Thu đến thật bất ngờ. Trong những cơn mưa rả rích, lá vàng rụng tơi bời. Tuy nhiên, đó không phải là cái viễn cảnh đẹp như mơ "lá khởi vàng" mà câu hát gợi lên. Mùa thu Hà Nội, trên những vòm cây, lá cứ thế gọi lá mà bắt đầu (khởi) vàng, vàng từng chút một rồi vàng cả, cả vòm để khi cuối thu, có khi cả một góc trời Hà Nội trở nên vàng rực.

Vậy mà, nhiều người Hà Nội, thậm chí có cả những ca sĩ, khi hát bài hát "Có phải em mùa thu Hà Nội" vẫn "hồn nhiên" cất lên "Tháng tám mùa thu lá… rơi vàng chưa nhỉ". Để đến nỗi tra google cũng có sẵn từ khóa "rơi vàng". Người sống lâu và yêu mến thành phố này, cũng như nhà thơ Tô Như Châu và nhạc sĩ Trần Quang Lộc khi sáng tác và phổ nhạc bài hát "Có phải em mùa thu Hà Nội" (1972) chưa một lần được đến Hà Nội đều biết một điều, đó là, mới tháng Tám, chớm thu thì một số loài cây ở Hà Nội lá mới chỉ bắt đầu (khởi) vàng chứ chưa thể "rơi vàng" được.

Nói như vậy không có phải là "bắt bẻ" chữ nghĩa. Điều đó chỉ khiến ta hiểu cho đúng để hát cho đúng. Hà Nội là Thủ đô có nhiều cây xanh vào bậc nhất trên thế giới. Có cây đương nhiên có lá và nhiều loại cây đương nhiên quanh năm Hà Nội có lá vàng rơi, chả cứ mùa nào. Cuối xuân đầu hạ, khi những đợt gió mùa vớt vát chạy qua hay những trận gió đầu mùa chớm lạnh, chỉ cần thay đổi thời tiết là lá vàng đồng loạt trút xuống, có khi nhuộm rực cả một góc phố. Song, cái sắc vàng ấy nó là vàng chốc lát, vàng đột ngột. Còn màu vàng của mùa thu nó được bắt đầu từ một chữ "khởi" rồi cứ thế từng ngày, từng ngày, khi thu sâu thêm một chút là lá vàng thêm một chút. Cũng như thế, cái sự "khởi vàng" này nó khiến mùa thu Hà Nội thi thoảng có những chiếc lá vàng rơi, bay bay trên phố chứ không phải vàng đồng loạt, trút dày, trải thảm như những lần Hà Nội chuyển mùa, tạo nên "sự kiện", ngày hội cho những người yêu cái đẹp. Để đến khi hết thu thì đã có những "cây bàng mồ côi mùa đông" rồi.

Cái sự hiểu đúng để hát đúng này, nó thể hiện không chỉ sự hiểu biết mà còn là việc bạn có sống mặn mà, hòa nhập, thực sự thương yêu và nhạy cảm với thành phố mình đang sống hay không? Hà Nội cũng như bao thành phố miền Bắc, có bốn mùa xuân hạ thu đông rõ rệt. Sao riêng mùa thu lại đi vào thơ ca nhạc họa nhiều đến như thế? Là bởi mùa thu Hà Nội như hao khuyết, như một vùng lõm của kí ức, của cảm xúc. Có lẽ, cái hiu hiu của gió heo may, chút lãng đãng hồ Tây, chút mờ cao của bầu trời xanh thẳm, sự dịu dàng, mong manh của thời tiết, của cây lá, của đất trời và cả con người nữa, cứ tự nhiên ngấm vào tâm hồn nhiều người, để những khi ấy, người ở xa thì muốn trở về, người sống ngay trong lòng Hà Nội thì muốn ra đường, muốn cùng bạn đi uống cà phê ngắm trời đất sang thu, muốn tìm một không gian âm nhạc để tâm hồn được reo vui cùng những cảm xúc âm nhạc mà các thế hệ nhạc sĩ đã tìm kiếm, thể hiện.

Chính vì thế, "Lá khởi vàng chưa nhỉ" không chỉ là câu hỏi, là niềm đau đáu mà còn là sự chờ đợi cái màu lá vàng ấy, cái màu đầy nhớ nhung ấy sẽ đầy lên để lấp vào khoảng trống không gì có thể thay thế được trong lòng người xa Hà Nội. “Lá khởi vàng chưa nhỉ?”. Đó là nỗi nhớ khắc khoải, là ước muốn nao nao được trở về Hà Nội, về nơi đã từng lưu giữ những kỷ niệm đẹp đúng vào lúc thu sang.

Còn với người ở Hà Nội, dường như ai cũng reo lên đúng một câu "Lá khởi vàng chưa nhỉ?" để nhắc rằng, chúng ta xa nhau đấy mà vẫn còn được gặp nhau trong mùa thu Hà Nội. Cái mùa thu kì diệu ấy, có thể mở rộng không gian ra tận khắp nơi đâu trên thế giới. Bất cứ nơi nào có người Hà Nội ở, nghĩa là nơi đấy có một mùa thu Hà Nội tràn về cùng tháng Tám. Cũng để nhắc nhở nhau rằng, mỗi sớm mỗi chiều, hãy đi chậm, sống chậm hơn chút nữa, để ngắm những bà những chị gánh những "trái na mở mắt nhìn ngơ ngác" đi dọc phố, những bông sen cuối mùa, những đài sen xanh ngắt và ngước mắt lên vòm xanh cao, chờ mùi hoa sữa đầu tiên bung hương theo gió.