Nhà thơ, nhạc sĩ Văn Cao

Nhà thơ, nhạc sĩ Văn Cao

Nhà thơ, nhạc sĩ Văn Cao (Nguyễn Văn Cao) sinh năm 1923, quê ở Liên Minh, Vụ Bản, Nam Định, hoạt động trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật. Ông là một nhạc sĩ, họa sĩ tài năng, tác giả bài Tiến quân ca là Quốc ca của nước Việt Nam, là hội viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam, nguyên Phó Tổng thư ký Hội văn học nghệ thuật VN, ủy viên Ban chấp hành Hội Nhạc sĩ VN (khóa 1 và 3).

   Nhà thơ - nhạc sĩ Văn Cao  

Tác phẩm chính của Văn Cao đã xuất bản: “Cái hầm sông” (kịch, 1948) “Những người trên cửa biển (trường ca 1956); Lá (thơ, 1988). Ông mất năm 1995 và được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật, đợt 1, năm 1996.

THƠ VĂN CAO

THỜI GIAN

Thời gian qua kẽ tay

Làm khô những chiếc lá

Kỷ niệm trong tôi

Rơi

       Những tiếng sỏi

                         trong lòng giếng cạn

Riêng những câu thơ

                         còn xanh

Riêng những bài hát

                        còn xanh

Và đôi mắt em

                  như hai giếng nước

Xuân Đinh Mão, 2-1987

PHỐ PHÁI

(Tặng Bùi Xuân Phái)

Không người ở

Không số nhà

Không tên phố

Tôi gửi bài thơ về

Phố Phái

Người đưa thư sẽ tìm đến phố anh

Một góc phố Hà Nội

Một góc phố Việt Nam

Trước khi Tây chiếm thành

Hà Nội

Một góc phố anh sống

Một góc phố tôi sống

Không người ở

Không số nhà

Một mình

Phố trắng

Một góc phố tồn tại

Vĩnh viễn.

QUY NHƠN 3

Từ trời xanh

             rơi

                 vài giọt tháp Chàm

quanh Quy Nhơn

tôi như đứa nhỏ yêu huyền thoại

Từ núi xuống

từ biển vào

từ cánh đồng mọc lên

con trai

con gái

Bình Định

một lưỡi mác

vẳng tiếng trống Quang Trung

xác xe tăng bên đường Mười Chín

mọc những làng dừa

Mẹ ơi muối đâu Sa Huỳnh

phải mồ hôi làm nước biển

Mẹ ơi đường ngọt từ đâu

phải mồ hôi đọng

Mẹ ơi các con từ đâu

phải từ sữa mẹ

Mẹ ơi Quy Nhơn từ đâu

mảnh trời chim yến

Mẹ ơi! Bình  Định từ đâu

phải từ máu thắm

Không

đất này mọc lên

từ

nước mắt… !

15-4-1985

NĂM BUỔI SÁNG KHÔNG CÓ TRONG SỰ THẬT

"Những mái nhà như những cánh chim đêm

Ủ những giấc mơ dưới trời sao lồng lộng"

I

Ngủ dậy một sáng

Cả phố biến đâu mất

Không một bóng người đi

Im lặng hồ nước sâu thăm thẳm

Mặt đất đỏ màu gạch nung

Như miệng quả núi lửa

Anh đi tìm em

Tìm dấu vết những con đường

Chúng ta thường đi lại

Giữa mênh mông tôi gọi em mãi mãi

Thế kỷ chúng ta dừng lại nơi đây

Em ở đâu

Thế kỷ chúng ta còn đang tiếp tục

Trên trái đất này

Hàng ngày đứng lại nơi đây

Tôi gọi em mãi mãi.

II.

Buổi sáng nay không nghe tiếng chim hót

Một buổi sáng không thực

Tôi bước đi không thấy tiếng chân đi

Cả thành phố cùng tôi im lặng

Tất cả những con người

Chỉ thấy mắt đen lay láy

Cả tiếng xe không thành tiếng

Tại sao? Tại sao?

Không ai nhìn miệng tôi gào thét không ra tiếng

Trong kinh hoàng tôi chạy trên đất

Một mình

Giữa thành phố mọi người im lặng

Tại sao? Tại sao? Không tiếng nói

Không tiếng động, không sự sống

Tại sao thành phố sa mạc

Không nghe gió thổi

Những hình người như bị đẩy

Qua nhanh

Hình như nơi đây

Bị đày trong im lặng…

III.

Buổi sáng nay không phải mình thức dậy

Một người nào trong tôi đang thở

Trước mặt tôi

Buồn nửa đêm nửa ngày len lỏi

Nửa phố mặt trăng nửa phố mặt trời

Từ khi ấy chúng tôi, hai người suy nghĩ

Hai kẻ thù nhau

Hai thái cực tâm hồn

Hai người ấy trong một người chịu đựng

Mưu hại lẫn nhau

Không biết ngày đêm, không biết giả thật

Từ phút ấy, tôi không còn thật nữa.

IV.

Buổi sáng nay cả phố phường như mở hội

Mỗi con người đeo mặt nạ đi chơi

Những bước chân nhảy múa

Vui lên cành non

Lá bàng trên phố xanh màu ngọc

Xuân tháng hai

Cửa hàng rượu bên đường

Tơ lụa pha len, hoa giấy ni-lông

Những mặt nạ gặp nhau chào hỏi

Những em bé búp bê mùa xuân

Hồng hào da thịt

Ngồi đập nút chai làm tiền bạc chơi xuân

Mở tròn mắt nhìn kinh ngạc

Họ vui làm sao

Ô kìa

Nước mắt mồ hôi

Sao chảy ra trên từng mặt nạ

Từng con người

Vội vàng lau mồ hôi và nước mắt

Trên những mặt nạ giấy bồi.

V.

Những cánh cửa đều khóa chặt

Trong gian phòng trong suốt thủy tinh

Em ở đây với anh

Cho bớt lạnh sáng mùa xuân náo níu

Thịt da em cho anh sưởi

Hơi ấm mình con chim khuyên

Trong lòng bàn tay

Run rẩy

Giữa hai cành non

Nghe nhựa mùa xuân

Những nụ hồng mới nở

Và mật vừa thơm và ong đã tới

Chúng ta đi vào bí mật mùa xuân

Ngày đầu tiên của em trên biển.

KHUÔN MẶT EM

Giữa những ngày dài dằng dặc

Chỉ còn khuôn mặt em

Sáng trong và bình lặng

Dù hai đứa chúng ta

Chưa lúc nào sung sướng

Những ngày đau khổ ấy

Khuôn mặt em

Như mảnh trăng những đêm rừng cháy

Trên đường đi

Anh đặt em trên đồng cỏ

Thấy đẹp mãi màu xanh cỏ dại

Trên đường đi

Anh đặt em trên dốc núi

Ðể tìm lại những đường mềm của núi

Trên đường đi

Khuôn mặt em làm giếng

Ðể anh tìm lấy đáy ngọc châu

ôi khuôn mặt sáng trong và bình lặng

Tôi được đầu tiên và còn lại cuối cùng.

ANH CÓ NGHE THẤY KHÔNG

(Gửi một nhà thơ xưa đã nổi tiếng)

Cửa đóng lại từ chín giờ

Không một cuốn sách chờ đợi

Dù những ngôi sao đang nở trên trời

Dù đêm mùa xuân bắt đầu trở lại

Tất cả hướng về biển

Bọt cứ tan trên bãi cát xa

Mà cửa bể vẫn im lìm chưa mở

Bao giờ nghe được bản tình ca

Bao giờ bình yên xem một tranh tĩnh vật

Bao giờ

Bao giờ chúng nó đi tất cả

Những con người không phải của chúng ta

Vẫn ngày ngày ngày ngang nhiên sống

Chúng nó còn ở lại

Trong những áo dài đen nham hiểm

Bẻ cổ bẻ chân đeo tội ác cho người

Chúng nó còn ở lại

Trong những tủ sách gia đình

Ở điếu thuốc trên môi những em bé mười lăm

Từng bước chân các cô gái

Từng con đường từng bãi cỏ từng bóng tối

Mắt quầng thâm còn nhỡ mãi đêm

Chúng nó còn ở lại

Trong những tuổi bốn mươi

Đang đi vào cuộc sống

Như nấm mọc trên những thân gỗ mục

Người bán giấy cũ

Đã hết những trang tiểu thuyết ế

Những trang báo ngày xưa

Đang bán đến những trang sách mới

Những bài thơ mới nhất của anh

Anh muốn giơ tay lên mặt trời

Để vui da mình hồng hồng sắc máu

Mấy năm một điệu sáo

Như giọng máy nước thâu đêm chảy

Chung quanh còn những người khôn ngoan

Không có mồm

Mắt không bao giờ nhìn thẳng

Những con mèo ngủ yên trên ghế

Trong một cuộc dọn nhà

Những con sên chưa dám ló đầu ra

Những cây leo càng ngày càng, tốt lá

Một nửa thế giới

Một nửa tâm hồn

Một nửa thế kỷ

Chưa khai thác xong

Bây giờ không còn những tiểng nổ to

Nhưng còn những tiếng rạn vỡ

Có thể thu hết những khẩu súng phản động

Nhưng vẫn còn

Những khẩu súng đưa người tự tử.

Anh có nghe thấy không

Chỗ nào cũng có tiếng

Chưa nói lên

Những người của chúng ta

Đang mờ mờ xuất hiện

Le lói hy vọng

Trên những cánh đồng lầy

Nghìn năm cũ phủ mất nhiều giá trị

Đốt nghìn kinh chưa thắp sáng cuộc đời

Vào một cuộc đấu tranh mới

Với những người không phải của chúng ta

Anh có nghe thấy không

Vào một cuộc đấu tranh mới

Để mở tung các cánh cửa sổ

Mở tung các cửa bể

Và tung ra hàng loạt hàng loạt

Những con người thật của chúng ta.

KHÔNG ĐỀ

Con thuyền đi qua

để lại sóng

Đoàn tàu đi qua

để lại tiếng

Đoàn người đi qua

để lại bóng

Tôi không đi qua tôi

để lại gì?

NHỮNG NGƯỜI TRÊN CỬA BIỂN

(Trích trường ca)

Nước biển đổ vào quanh Hải Phòng ngày bão
Làng mạc bồng bềnh trời đất bềnh bồng
Ở những ngọn tre xác xơ mốc lên chất muối
Còn lại ít rơm khô của mái nhà trôi
Những mảnh lưới thuyền ai bay tan tác
Xe gạo ngày đêm từ Hải Phòng về các xóm
Chúng tôi đêm ngày vét nước nối đê
Tưới ngọt lại ruộng đồng, dựng lại từng thôn xóm
Tìm lại những nụ cười ở môi người sống sót
Lửa đỏ đêm đêm trên bãi biển bập bùng
Trong những ngày khó khăn chồng chất
Kẻ thù của chúng ta xuất hiện
Những con rồng đất khi đỏ khi xanh
Lẩn trong hàng ngũ
Những con bói cá
Đậu trên những chiếc dây buồm
Đang đo mực nước
Những con bạch tuộc
Bao nhiêu tay chân dìm chết một con người.
Đất nước đang lên da lên thịt
Đất nước còn đang nhỏ máu ngày ngày
Ta muốn gói cuộc đời gọn gàng như trái vải
Đã thấy loài sâu nằm tròn trong cuống
Chúng muốn những em nhỏ mới biết đi phải rụng
Mòn mỏi dần sức vỡ đất khai hoang
Làm rỗng những con người, lùi dần niềm hy vọng
Héo dần mầm sáng tạo, mất phẩm giá con người
Chúng nó ở bên ta, trong ta, lén lút
Đào rỗng từng kho tiền gạo, thuốc men
Tôi đã thấy từng mặt từng tên xâu chuỗi
Tôi sẽ vạch từng tên lên mặt
Hãy dừng lại
Những tên muốn ôm cây mùa xuân không cho mọc
Những tên muốn làm cây to chớ cớm mầm non
Con đường ta đi tự hào lực lượng
Con đường nước nguồn thành sông thành biển
Con đường ta đi tự hào duy nhất
Con đường đi trái đất quanh mặt trời…

MỘT ĐÊM ĐÀN LẠNH TRÊN SÔNG HUẾ

Nẩy nẩy tơ đồng nhịp nhịp đôi
Lòng nâng ngòn ngọt lại đầu môi
Này em hát khúc tương tư nhé
Ngâm khẽ em ơi nhẹ nhẹ lời
Sao đàn u hoài gì mùa thu?
Sao đàn u hoài gì mùa thu?
Tri âm nghe thử dây đồng vọng
Lạc lõng đêm vàng khi nhạc ru
Như Tử Kỳ nghe nhạc Bá Nha
Em nghe anh dạo khúc thu xa
Thuyền xuôi về bến mô thuyền bỉ
Sông trắng bờ xa lộ bóng nhà
Giọng hát sầu chi phấn nữ ơi
Từng canh trời điểm một sao rơi
Tà tà trăng lặn hiu hiu gió
Ánh lửa chài xa thấp thoáng trôi
Tay nhấn tơ chùng đã ngấm sương
Hò ngân cung Bắc lướt cung Thương
Dòng Tiêu Kim Thủy gà xao xác
Ngẩng thấy kinh kỳ khói vấn vương
Em cạn lời thôi anh dứt nhạc
Biệt ly đôi phách ngó đàn tranh
Một đêm đàn lạnh trên sông Huế
Ôi nhớ nhung hoài vạt áo xanh

CÓ AI VỀ KINH BẮC

Có ai cưỡi ngựa về Kinh Bắc
Tôi gửi nhờ đem hộ lá thư?
Trời hỡi! ốm nằm trong quán trọ
Bạn bè còn lại mấy bài thơ...
Trông qua song cửa: trời vàng úa
Mấy lá bàng rơi nhắc nhở thu!
Chiều ốm cũng đang chầm chậm xuống
Sương mù chìm lẫn lá vàng thưa.
Hỡi người cưỡi ngựa về Kinh Bắc
Tôi gửi thư đưa hộ mẹ già
Cố thét song lời tôi yếu quá
Ngựa đều chân chạy, nhạc càng xa.

14/10/1941 

Theo http://vanvn.net/