VĂN THƠ NHẠC: Hoàng Vũ Thuật, một chặng đường thơ

Hoàng Vũ Thuật, một chặng đường thơ

Hoàng Vũ Thuật là nhà thơ trưởng thành từ thời chống Mỹ, mảnh đất khói lửa Quảng Bình làm nền cho những vần thơ bi tráng một thời và chính cái chất bi tráng đó phần nào tạo được nét riêng trong cái nền thơ chùng hào hùng thời bấy giờ. Cho đến nay anh đã đi một chặng đường dài trên con đường thơ với một hoài vọng, tự tin riêng và quả thật diện mạo thơ của anh bây giờ đã khác trước rất nhiều. Đã có mươi đầu sách, mỗi đầu sách là một cố gắng tự đổi thay để bắt gặp cái khuynh hướng chung của thơ đương đại và anh đã theo kịp. HVT có thơ đăng khá nhiều trên báo viết cũng như báo mạng trong cũng như ngoài nước. Sự hội nhập đó cũng phần nào nói lên cái nét riêng năng động, nhạy cảm của anh so với các bạn thơ cùng lứa!

1. Những thoáng phiêu diêu tâm linh:

Không khó tìm thấy cái nét mới trong thơ anh khi ta tiếp cận bất cứ bài thơ nào, tuy nhiên cái sự thành công, cái nét riêng, cái phẩm tính thi ca trong bộn bề câu chữ đọng lại nơi hồn người đọc lại không hiện lên vội vã hào nhoáng mà có phần đằm sâu, buộc người đọc phải lưu ý làm quen với cách cảm thụ mới không quá thiên về ý thức, về tư tưởng như cũ. Trước kia thơ anh cũng như các nhà thơ cùng trang lứa ngồn ngộn chất sống và chi tiết đời thực, nay đã có phần hòa trộn thực tại với những cảm thức tâm linh. Cái nét mơ hồ, thoáng đôi chút linh giác vô thức, sự ngụ ý triết lý trừu tượng đằng sau những cảm nhận cụ thể đã làm nên cái sương khói khiến người đọc lắng đọng, muốn tìm tòi suy cảm sau những buồn vui vội vã. Trước sự mất còn của một sinh thể tác giả thấy “nghi lể phục sinh lộng lẩy/giữa lạnh lẽo đêm dài/... thiên thần/ thiên thần/ tôi thảng thốt trong mê/ sau nghìn năm vẫn thấy mình đang bay/ trên chiếc khăn nâu huyền thủy/”. Cõi đời vô thủy vô chung, đời như giấc mơ lớn “xử thế nhược đại mộng”, mà người xưa từng nhắc đến nay tác giả cùng chung một cảm khái “... ba vạn chín nghìn bậc ta chưa hết một nghìn/ thôi ngủ đi ngày mai biết đâu rồi khác/ ta gõ tiêng chuông cho số kiếp lạc loài/ mây trắng chở về miền thiên hư/”... Băn khoăn về cõi thực, nghĩ suy về cõi ảo... đó cũng là niềm day dứt của bao thế hệ thi ca Á Đông chứ không phải riêng HVT hôm nay... Và bức tranh ngôn ngữ về cõi vĩnh hằng xui ta nghĩ đến một “cõi về” khác bằng màu sắc trong tranh của Lêvitan (Nga).

“tôi mơ thấy mùa thu/

dưới võng mềm đất ủ/

và mẹ già tay ru/

đưa tôi vào giấc ngủ”

(giấc mơ...)

Nhiều suy tưởng tâm linh, hình tượng thơ cua HVT không đi theo lối cụ thể lịch sử mà trong nhiều bài nặng về linh giác - tâm thức.

“... người ơi. Người hay trăng muộn/ mọc xế góc đời ta đây/ ta mong manh. Và ta lơ lửng/ vô hồn giữa những đám mây”

(vầng trăng hiền thục)

Hay:

“nàng lơ đãng nàng không nhìn rõ/ vòng luân hồi xô đẩy đêm nay/ ta chỉ là linh hồn cây cỏ/

ta muốn ngừng hơi thở sau cùng/ để ánh sáng vầng trăng khâm liệm/ chôn đời ta dưới gốc trần gian”

(cây trần gian)

Khi cảm thức đã lấp đầy hư ảo thì cú pháp cũng xô đẩy bộn bề. Chín sự vật vờ mông lung cuả tâm thức, tạo nên cú pháp:

đây vầng trăng. Đám mây cổ

lang thang nét hoa văn.Và gió

và gương mặt hiền thục hiện về

mùa thu bỏ quên đôi guốc đỏ

(vầng trăng hiền thục)

Câu thơ tự do, lối vắt dòng không mới, dùng nhiều ẩn dụ - cũng vậy, nhưng lẫn một ít chất siêu thực trong thủ pháp cấu tứ, đó là nét mơ hồ là bề sau đầy thi vị của hình tượng thơ!

Cố nhiên ở nhiều bài thơ HVT vẫn xử dụng lối cấu tứ quen thuộc, lối viết duy cảm, chuộng cách tả thực và suy lý theo một thế giới quan lôgic, nhất nguyên, đôi khi phảng phất hơi thơ cổ: tiếng gà vắt ngang rặng tre sớm/ đánh thức hương vườn chín/ trên thềm/ lấm chấm/ dấu chân rêu. Vẫn gợi cảm và làm tập thơ thêm đa dạng. Nhưng ở đây chúng tôi chỉ muốn lẩy ra một vài nét mới trong bộn bề thơ anh để thấy con đường sáng tạo của anh vẫn chưa dừng lại và độc giả còn có thể chờ đợi một cách lạc quan về một hồn thơ đang độ chín.

2. Cái Tôi nhọc nhằn thế sự:

Đọc thơ HVT rất khó thấy rõ cái hình hài cụ thể của hiện thưc, anh cũng có nhắc đên những hàng cây, những bến đò, những con phố..., nhưng đó chỉ là những cái bóng hiện về trong tâm tưởng. Đi trong cuộc đời trăn trở suy nghĩ, và những bức ảnh nhân thế chỉ là cáí cớ để anh bày tỏ nhưng suy cảm của mình. Đó là cái mạnh nhưng cũng là cái khó của thi sĩ. Tả cụ thể nói được nhiều chi tiết, dễ nhận biết, thể hiện nội tâm dễ trừu tượng, khó lĩnh hội và đôi khi chênh vênh trên nhịp cầu siêu thưc. HVT cố gắng thử sức mình theo dấu chân các nhà thơ lớn đương đại, có bài thành công, có bài không, nhưng đó là hướng đi đáng trân trọng. Theo ý chúng tôi đó mới chính là lối đi của thơ, phẩm tính trở về cái bản chất của thơ mà người đời trông đợi: tâm trạng cuả nhà thơ trước cuộc đời.

HVT bước đi trong cuộc sống đầy tâm sự, không vô tư hay yếm thế, mà đầy dự cảm:

một cái gì đó hiện hữu sẽ tốt lên rất nhiều

cho mỗi thời khắc sống hướng về phía trước

anh đã bước lên không mệt mỏi

bằng đôi chân nối dài

mảnh ghép quả cảm

(một cái gì đó)

Với anh, dẫu tôn trọng cái nét riêng của cá thể thì trong cuộc đời đầy biến thiên, con người vẫn nối tiếp những bước đi của lịch sử để mà tiến về phía trước dẫu trải bao vật vả, khó khăn và mất mát chăng nữa:

ngôi tháp sống với thế giới riêng của mình/ bước chân lịch sử đang đến đi qua rồi lại đến

dấu rêu xanh mảng tường vỡ viên gạch bào mòn gió mưa

... đời chật hệt căn nhà bộn bề trăm thứ tiện nghi/ tôi tự ném mình qua cửa sổ

như quả chanh vắt/ khô

(tháp nghiêng)

Cuộc sống với nhiều nghịch lý, nhà thơ bước đi nhiều trăn trở, và nhìn lại thời gian trôi cháy không thể không thấy những nét phí pham, những dòng đời đáng tẩy xóa, nhưng không ngừng vươn tới-một thức nhận cuả con người không mệt mỏi trước ngưỡng cửa chân lý:

ánh sáng mở ra phía bên này

như trang giấy với nhiều dòng gạch xóa

ánh sáng hệt nét mắt buồn

nhìn ngày tháng cạn dần trôi đi

gạch xóa lên trang giấy đời tôi

(di sản)

Trước ánh sáng chân lý, anh ngộ ra một điều, nhà thơ là một hành nhân lãng du tha hương lạc lối đang tìm về với những gì gần gũi mà thân thuộc, từ cõi ảo trở về với bến thực:
một ngôi nhà con, một giếng cát đầy,

một thân cau, một lá trầu cay, một tiếng sơn ca khuya khoắt, một tia nắng ấm mai này...

... cành cây vươn ra khi anh quỵ xuống

con suối hiện ra cơn khát trưa hè

à ơ đẫm ướt anh và cơn mê

mấy độ tha hương lạc lối tìm về

trong ánh sáng ảo

Nghịch lý cuộc đời, nhưng hữu lý trong sáng tạo, khi anh suy ngẫm về một hiện hữu sự sống và cái chết, cái mất đi cái còn lại:

nằm dưới kia

một ông vua một hoàng hậu một người hầu

một thanh gươm một tuấn mã một mê nón

một lệnh truyền một trống giục một lời van

một trung thực một đớn hèn một điên loạn

một ngọn lửa một đêm tối một chiều tà

một vận hạn một thức thời một nguyền rủa

tất cả dưới kia...

(lăng tẩm)

Sắc sắc không không, hào quang vương đế một thời qua đi, trên di hài cũ còn lại chùm hoa mần trầu. Tứ bài thơ không mới nhưng hình ảnh “đọng”, tương phản giữa quá khứ và hiện tại, giữa “câm lặng” và “lên tiếng” cuối bài “xoáy” vào người đọc một cảm giác lạ:

trầm mặc thành quách/ câm lặng

lên tiếng/ bên ngách tường/ xoáy/ chùm hoa mần trầu.

Nhà thơ đi qua thời gian, đi qua không gian chiêm nghiệm một lối đi trong cuộc đời:

... năm ngày lặn giữa cánh rừng/ trườn qua lối mòn vắng dấu chân/ gai nghìn tuổi xẻ đôi lòng tay

lá trăm năm mài mòn vòm ngực/ anh là con thú ngồi liếm vết thương

... năm đêm ngụp trong đám tinh vân/ nhào lộn với bầu trời đen đặc/đôi cánh tả tơi đôi cánh mọc dậy

chấm sao linh ứng vỡ òa/ anh là chim bão khản giọng mùa qua

(năm ngày đêm).

Bài thơ là một ẩn dụ cả về đường đời lẫn đường thơ. Có nhà thơ thế kỷ trước ví thi sĩ như con chim bồ nông tự cắn vỡ ngực mình đem sự sống cho thơ. Nhà thơ thời nay thấy mình như con thú ngồi liếm vết thương sau chuyến băng rừng đầy gai góc, như chim báo bão khản giọng sau bao đêm ngụp lặn trong bầu trời đen mong tìm một lối đi, một nghiệm sinh cho Thơ! Cay đắng vất vã nhưng hy vọng không nguôi tàn: từng ngày từng ngày từng ngày/ từng đêm từng đêm từng đêm/ cây khô lại mướt sao tàn lại hiện..

Trong chặng đường mới của thơ anh, cuộc sống hiện lên không còn đơn giản, một chiều, mà là một thế giới có nhiều nghịch lý, cuộc đời “không là một thang gác pha lê mà có nhiều đinh và nhiều dằm gỗ” (Langxtơn Hiugơ), nhà thơ là một hành nhân nhiều trăn trở, anh muốn tìm về một một bến “thiện” trong đời thực, không nép mình vào những khuôn sáo cũ, muốn chọn một lối riêng.

3- Những câu thơ hoa vỡ:

Tuy không có nhiều bài thơ nghĩ về nghề, nhưng trong một số ý tứ độc giả vẫn nhận chân được những suy nghĩ của anh về nghệ thuật, về người nghệ sĩ. Thơ không thề tách rời cuộc sông, mãi mãi mang ơn Đời:

bông hoa vỡ ngàn cánh máu

rỏ xuống lót ổ câu thơ

bào thai thiên thần

(hoa vỡ)

Thơ phải thể hiện nhịp thở cuộc sống,dẫu trực tiếp hay gián tiếp, dẫu êm ái hay dữ dội, thơ luôn phập phồng hơi thở cuộc sống, Chính sự phập phồng đó tạo nên chân giá trị của Thơ.

con thuyền neo hai bờ sông mắt/ những câu thơ phía bên kia tường/ vọng tới mái ngói đã ngủ

... phố hệt người đàn bà/ im lìm giữa cát và sóng/ câu thơ cơn gió chướng/ phập phồng vạt áo tơ

Vượt lên kỷ niệm một thời, gián tiếp qua những bức Chân dung thơ của Nhà thơ Xuân Sách, tác giả muốn gửi gắm một tâm sự, một ai điếu cho quá khứ, rút ra những bài học cho sáng tạo nghệ thuật hôm nay. Những thăng trầm hiện trên trang giấy:

.... hiện ra trên trang giấy những gương mặt/ chằng chịt đường gân thớ thịt căng phồng

... cái thời/ trên gương mặt ấy/ chân lý đường cong/ cái nhíu mày/ đủ cho người ta đi thụt lùi ra cửa

... trên trang giấy gương mặt ông vẽ/ máu thấm bao cánh hoa/ không còn hương sắc/ những cánh hoa/ bốc cháy/ nơi miền đất chết

... gương mặt của cõi người/ ông để tang từng số phận

(Chân dung)

HVT nhà thơ có quan niệm sống và quan niệm thơ ca nhất quán và cấp tiến. Anh không chọn lối đi bằng phẳng dễ dãi, vì như vậy “sức sáng tạo vì thế bị chững lại”. Anh đề cao cá tính sáng tạo, dấu ấn cá nhân - nhân tố tạo sức sống bền lâu cho thơ ca:

“... Chúng ta đều nhận thức tác phẩm văn học mang dấu ấn cá nhân thường là tác phẩm giàu năng lượng sáng tạo, thu hút người đọc và sức sống bền lâu. Bởi vì bản sắc xã hội của mỗi người là những hạt nhân tích cực góp phần làm nên cá tính sáng tạo. Không nhà văn nào khi cầm bút lại không say sưa với những chi tiết đời thường nhỏ nhặt, khuất lấp đâu đó, trái nghịch đâu đó, nhưng đó là những nét có khả năng khái quát tô đậm bức tranh rộng lớn, thấm đẫm thân phận của một cộng đồng, một dân tộc. Tôi e rằng cứ chăm chăm vào cái lớn lao, say mê với viễn cảnh bao la trời đất dễ dàng không nhìn thấy nơi mình đang đứng, bóng dáng cụ thể của chính mình.”

(Hoàng Vũ Thuật - Tham luận tại Hội thảo Văn học với xu thế hội nhập, các tỉnh bắc miền Trung - Sầm Sơn - Thanh Hóa, 17-18/12/2008).

Yến Nhi

Theo http://vanchuongviet.org/

VĂN THƠ NHẠC

Chủ Nhật, 17 tháng 2, 2019

Hoàng Vũ Thuật, một chặng đường thơ

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Miền cổ tích hoang hư 2

Báo cáo vi phạm