Lò Cao Nhum - Sàn trăng

Lò Cao Nhum - Sàn trăng

Thú vị nhất, hứng thú nhất là cụm bài: Sàn trăng, Bắt vợ, Mưa nắng nhà mình, Theo lời hát về nguồn... Ở phần này tác giả viết đằm bút hơn và cảm hứng cũng đầy trào hơn. Tình cảm đầu đời (Sàn trăng) được tác giả vẽ bằng nét bút tươi tắn, sinh động.
Muốn tìm gặp Sàn trăng của Lò Cao Nhum, dứt khoát phải đi qua vùng Rẻo cao Pù Bin rồi. Gian khổ là cái chắc. Ở đấy có sấm rền bất chợt, có gió lành gió độc, có mưa như khóc, có củi ướt khói bay đỏ mắt, có cái nết lầm lỳ của người miền núi và cái tình Pù Bin bền như củi lửa bốn mùa… Rõ ràng ngay từ đầu, Lò Cao Nhum đã không hề có ý định thi vị hóa con người và cảnh vật quê hương mình. Cái nếp ngay thẳng của người miền núi đã tạo cho anh có cách cảm xúc và diễn đạt khúc triết, có độ nén riêng trong thơ. Hòa Bình là một trong các tỉnh cửa ngõ của Tây Bắc và Hà Nội, vậy mà chỉ riêng anh có Cây củi giữ lửa nhà sàn khi viết về người bà ruột thịt:
Bà ơi thương bà đêm giêng lạnh
Đệm bông lau cháu trải bà nằm
… Sàn bương lạnh thấm chân tê tái
Lửa hồng từ tinh mơ bà nhen…
Và cũng chỉ riêng anh nhìn ra được những mảnh nương trên đồi sao giống miếng vá trên lưng áo ông bà mình. Đọc lên mà nghe thấy xót xa cho một thời kinh tế manh mún, đời sống nghèo kém truyền kiếp:
… Chuôi thuổng nắm mòn như eo lưng
Mái đầu gùi lằn chai củ sắn
Miếng vá in lưng áo
Giống mảnh nương trên đồi…
Những chi tiết thật gần gũi và độc đáo: Cái thuổng để đào củ sắn, củ mài, chuôi thuổng bị cầm nắm từ đời này sang đời sau đã mòn đi như eo lưng người miền núi, vì leo dốc, vì lao động cơ khổ, thật xúc động. Lại thêm quai gùi lằn trên đầu, hằn sâu thành chai như củ sắn nằm ngang, khắc họa người mà khái quát một cuộc đời. Vì gùi cách ấy nên miếng vá mới sinh ra ở lưng áo chứ không ở vai. Quan sát của Lò Cao Nhum quả thật vô cùng tinh tế và sắc sảo. Không yêu quê mình, không gần gũi sẻ chia với người quê mình, sao có được nỗi niềm thương mến đến thế.
Mảng thơ viết cho con tuy ít ỏi mà đọng nhiều ngẫm ngợi. Khi sinh con, ông bố trồng cây bưởi. Đứa bé và cây bưởi cùng lớn. Rồi đứa bé đi học. Hình ảnh đứa bé cặp trái bưởi cạnh sườn nom như hình của điểm mười. Hình tượng ấy thật đẹp. Nó ngời tỏa được niềm hạnh phúc của người bố, của các bậc làm cha mẹ. Hạnh phúc của sự nghiệp chăm cây, chăm người là thế. Hạnh phúc đó khiến cho những lo toan thường nhật của người lớn không được phép đụng vào con trẻ. Sau bài Cây bưởi cho con thì bài Ngọn gió được viết cô đọng và chặt chẽ:
Tiền giấy
Tiền bút
Tiền mực
Tôi thốt lên.
Bỗng nghe thì thào bên tai
Ngọn gió:
– Anh đừng đếm thế
Các con chúng nó nghe!
Thú vị nhất, hứng thú nhất là cụm bài: Sàn trăng, Bắt vợ, Mưa nắng nhà mình, Theo lời hát về nguồn... Ở phần này tác giả viết đằm bút hơn và cảm hứng cũng đầy trào hơn. Tình cảm đầu đời (Sàn trăng) được tác giả vẽ bằng nét bút tươi tắn, sinh động:
… Bỗng một tiếng e hèm
Tận nhà trong. Đánh thót.
Như tiếng mèo đuổi chuột
Nhào xô về cửa sổ
Nhảy ùm xuống cỏ trăng.
Cảnh bắt vợ quả là độc đáo và trữ tình: Mặt trời của cha, mặt trăng của mẹ thì Cửa đóng then cài. Chàng trai phải nghiêng lòng rình, ngả tim ngóng để xem người mình yêu có ưng không. Tiếng khèn hổn hển là đã đến phút quyết định rồi. Và chàng trai hành động. Bạn đọc không chỉ được thưởng thức một phong tục đẹp mà còn mường tượng ra nhân vật trữ tình của bài thơ. Cảm xúc đầy ăm ắp này còn tràn đẫm Theo lời hát về nguồn – Nơi tác giả đi ra thiên hạ để rồi trở về nguồn cội của mình với một tâm thế thuần hậu, nhân hòa:
Được lòng gấu sẽ không mất lòng hổ
Được lòng nỏ không mất lòng sóc
Phải lòng nước tự vui lòng cá
Phải lòng nà khắc đẹp lòng lúa…
(Bài 6)
Sàn trăng, tập thơ thứ tư của Lò Cao Nhum, ghi dấu nhiều thành công, nhiều hứa hẹn. Mặt khác, Sàn trăng cũng ghi dấu một mốc mới, một chặng đường mới của nhà thơ – Chặng đường thơ của một hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
20/6/2023
Trần Quốc Thực
Theo https://vanvn.vn/