VĂN THƠ NHẠC: Hoàng Giác (1924

Chủ Nhật, 24 tháng 9, 2017

Hoàng Giác (1924 - 14/9/2017)

Hoàng Giác (1924 - 2017)

Hoàng Giác
(1924 - 14/9/2017)
Hà Nội

Hưởng thọ 93 tuổi

Nhạc sĩ

“Xét cho cùng thì bài hát

cũng chính là sức khỏe của tâm hồn”

Hoàng Giác

Hoàng Giác sinh năm 1924. Quê gốc ở làng Chèm, nay thuộc xã Thụy Phương, huyện Từ Liêm, Hà Nội. Cha của Hoàng Giác là một người chơi đàn bầu, ham mê môn quyền anh, từng giữ chức Chủ tịch Liên đoàn Quyền anh Bắc Kỳ.

Thuở nhỏ Hoàng Giác học trường Bưởi. Ông đã tự học nhạc theo các tài liệu sáng tác cũng như hòa thanh của Pháp từ khi còn học sinh, và nổi tiếng với sáng tác đầu tay Mơ Hoa năm 1945.

Trong thời gian kháng chiến chống Pháp, Hoàng Giác cùng gia đình sơ tán lên chiến khu Việt Bắc. Cuối năm 1946, ông viết bài Ngày về khi còn là một đội viên trong đoàn tuyên truyền của cách mạng được trở về thăm gia đình, theo ông, là ca khúc ông ưng ý nhất. Năm 1948, Hoàng Giác trở lại Hà Nội, khi đó ông cũng là một ca sĩ được nhiều người yêu mến.

Sự nghiệp sáng tác của Hoàng Giác chỉ khoảng 20 ca khúc. Nhưng trong số đó, có những bài hát vượt thời gian như Mơ hoa, Ngày về, Lỡ cung đàn...v.v. Ông khiêm tốn: "Tôi sáng tác không nhiều và so với các nhạc sĩ cùng thời thì đóng góp của tôi cho nền âm nhạc nước nhà không được bao nhiêu."

Hoàng Giác chuyên sử dụng đàn Ghi-ta Hawai, và từng là giảng viên ghi-ta nhiều năm tại Trường Sư phạm Nhạc - Họa Trung ương và Trường Âm nhạc dân lập.

Ông lập gia đình với bà Kim Châu năm 1951. Khoảng nửa sau thập niên 1960, gia đình ông đã phải sống trong hoạn nạn cơ cực ở ngoài Bắc chỉ vì chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã sử dụng tác phẩm "Ngày về" của ông để làm nhạc hiệu cho chương trình "Chiêu hồi" tại miền Nam Việt Nam.

Nhạc sĩ Hoàng Giác đã qua đời ngày 14/9/2017 tại phố Hàng Bạc, Hà Nội. Hưởng thọ 93 tuổi.

Tác phẩm tiêu biểu

Anh sẽ về

Tiếng hát: Mộc Lan

Bóng ngày qua

Tiếng hát: Mai Hương

Ngày vui qua

Tiếng hát: Kim Tước

Hương lúa đồng quê

Tiếng hát: Hà Thanh

Khúc hát thương binh
Tiếng hát: Thanh Lan

Lỡ cung đàn

Tiếng hát: Thu Hà

Ngày đi

Tiếng hát: Mai Hương

Quê hương

Tiếng hát Trúc Mai

Viết lời cho ca khúc của

Nguyễn Thiện Tơ:

Ns Nguyễn Thiện Tơ

Qua bến năm xưa

Tiếng hát: Anh Ngọc

Tiếng hát biên thùy

Tiếng hát: Anh Ngọc

Trên đường về

Tiếng hát: Thanh Lan

Hoàng Giác năm 1949

Tham khảo thêm về nhạc sĩ Hoàng Giác

Những bóng hồng trong thơ nhạc:
Ngày về trong giấc mơ hoa

Hà Đình Nguyên

Số tác phẩm của nhạc sĩ Hoàng Giác chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nhưng trong số đó đã có 2 tuyệt phẩm là Mơ hoa và Ngày về. Đó là niềm hạnh phúc và cũng là “tai ương” cho tác giả.

Có một “chiều vàng” trải “nỗi lòng”...

Định mệnh đã đưa đến cho nhạc sĩ Hoàng Giác một người vợ “trên cả tuyệt vời” để đồng cam cộng khổ, để là điểm tựa tinh thần cho chồng trong giai đoạn lao đao nhất của đời mình. Nói về sắc đẹp, bà Kim Châu (vợ nhạc sĩ) được tôn vào hàng “giai nhân đất Hà thành”. Biết bao chàng công tử phong lưu cầu cạnh được kề cận bên người đẹp, thế nhưng bà Kim Châu đã rũ bỏ tất cả để về “nâng khăn sửa túi” cho chàng nhạc sĩ tuy nghèo nhưng rất mực tài hoa, đúng như ước nguyện của mình.

Hoàng Giác sinh năm 1924, gốc làng Chèm (xã Thụy Phương, Từ Liêm, Hà Nội). Làng Chèm có nghề làm chả giò truyền thống trong câu thành ngữ “giò Chèm, nem Vẽ”. Cha của ông là một nghệ nhân chơi đàn bầu rất hay đồng thời cũng là một võ sĩ quyền anh, từng giữ chức Chủ tịch Liên đoàn Quyền anh Bắc kỳ. Hoàng Giác được theo học ở Trường Bưởi - một ngôi trường rất nổi tiếng thời đó. Bạn học cùng lớp với ông nhiều người sau này trở thành những nhạc sĩ nổi tiếng như Dzoãn Mẫn (tác giả Biệt ly), Ngọc Bích (tác giả Mộng chiều xuân), Đoàn Chuẩn (tác giả Thu quyến rũ)... Hoàng Giác được học nhạc trong nhà trường nhưng cũng giống bạn bè đồng lứa, còn mày mò tự học thêm. Những sáng tác đầu tay của thế hệ ấy đa phần ra đời trong giai đoạn này.

Người đẹp Hà thành

Nhưng bản nhạc đầu tay của Hoàng Giác không phải làm tặng cho... người đẹp Kim Châu. Ông kể: “Lúc bấy giờ, chúng tôi phần nhiều ở lứa tuổi 18, 19, cho nên rất mơ ước có những bài hát của người Việt làm với lời Việt. Lứa tuổi chúng tôi lúc đó hầu hết là học sinh, đều say sưa viết. Mơ hoa cũng là một trong những bài tôi viết thời đó. Đấy là năm 1945, tôi vừa tốt nghiệp Trường Bưởi, ở gần nhà tôi có một thiếu nữ trong Hà Đông ra, cô mới tuổi 16 thôi. Dáng người cô thon nhẹ, tóc dài. Chúng tôi gặp gỡ, trao đổi và có những tình cảm quyến luyến như những chàng trai, cô gái tuổi mới lớn khác. Nhìn cô, tôi liên tưởng ngay đến các cô ở làng hoa Ngọc Hà mà sáng sáng tôi hay gặp trên đường đi học. Thế là tôi mơ ước viết một bài để tặng cô ấy, tức nhiên trong lòng đã mang một giấc mơ. Và đấy là bản nhạc đầu tay trong cuộc đời sáng tác của tôi”.

Bà Kim Châu thời trẻ

Không chỉ biết sáng tác, cậu thanh niên Hoàng Giác còn sở hữu một giọng hát trầm ấm và điêu luyện, thế nên cô thiếu nữ - hoa khôi đường Quán Thánh sau vài lần theo bố mẹ đến dự những buổi trình diễn ca nhạc ở Nhà hát Lớn đã thấy hồn mình rung động, thầm ao ước chàng nghệ sĩ hào hoa kia là ý trung nhân của mình.

Cách mạng tháng Tám 1945 bùng nổ, Hoàng Giác hăng hái tham gia. Trong Tuần lễ vàng ở Hà Nội, Hoàng Giác đăng đàn diễn thuyết. Tài ăn nói của chàng đã thu về nhiều thắng lợi cho ngân sách của chính phủ non trẻ. Trong đám đông đứng nghe, có cả “giai nhân đường Quán Thánh”, cô lặng lẽ tháo tất cả vòng, xuyến bỏ vào thùng ủng hộ cách mạng. Và cũng như những buổi nghe hát ở Nhà hát Lớn, trong tâm tư cô cũng thổn thức ước nguyện.

Nhưng cái anh chàng “phổi bò” kia thì lại quá vô tình... chẳng biết gì sất! Đến khi toàn quốc kháng chiến, Hoàng Giác tham gia Đoàn Tuyên truyền xung phong và một tuyệt phẩm nữa được ra đời vào năm 1947, ca khúc Ngày về: “Tung cánh chim tìm về tổ ấm. Nơi sống bao ngày giờ đằm thắm. Nhớ phút chia ly, ngại ngùng bước chân đi. Luyến tiếc bao ngày xanh... Tha thiết mong tìm về bạn cũ. Nhưng cánh chim mịt mùng bạt gió. Vắng tiếng chim xanh ngày vui hót tung mây. Mờ khuất xa xôi nghìn phương...”.

Tác phẩm của Hoàng Giác không chỉ có Mơ hoa và Ngày về mà còn có cả Lỡ cung đàn, Quê hương, Hương lúa đồng quê, Bóng ngày qua... và ba ca khúc hợp soạn với nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ Tiếng hát biên thùy, Qua bến năm xưa và Trên đường về; nhưng nhắc tới Hoàng Giác là người ta nhớ ngay đến hai ca khúc đầu tiên, đặc biệt là Ngày về - nhạc sĩ đã làm trên đường công tác được về thăm nhà.

Năm 1951, sáu năm sau những rung động đầu tiên trong tâm hồn thanh khiết của “giai nhân đường Quán Thánh” - định mệnh hình như cũng biết được tâm nguyện thầm kín của nàng nên đã run rủi cho song thân của Hoàng Giác cậy nhờ mai mối đi hỏi cô Kim Châu cho con trai họ. Cả Hà Nội xôn xao. Bao nhiêu chàng trai thất vọng. Cũng có người can ngăn bố mẹ nàng không nên gả con gái cho “thằng nghệ sĩ nghèo rớt mồng tơi”. Thế nhưng có ai biết được ước mơ của nàng, và nàng đã hân hoan chấp nhận lời cầu hôn. Thế là người đẹp Kim Châu trở thành “bà Hoàng Giác” năm 19 tuổi.

Cuộc sống êm đềm của đôi vợ chồng Hoàng Giác - Kim Châu chỉ kéo dài được khoảng hơn 15 năm thì tai họa ập xuống, khi chính quyền Sài Gòn thời ấy “cắc cớ” chọn bài Ngày về làm nhạc hiệu cho chương trình “Tiếng chim gọi đàn” (tên một bài hát của nhạc sĩ Hoàng Quý) - một chương trình “chiêu hồi”. Dạo ấy, chính quyền miền Nam đã sử dụng khá nhiều ca khúc của “phía bên kia” như bài Tiếng gọi thanh niên của Lưu Hữu Phước trở thành quốc ca, rồi Sơn nữ ca, Lời người ra đi của Trần Hoàn, Thiên thai, Bến xuân của Văn Cao... nhưng Ngày về lại rơi vào trường hợp “nhạy cảm” nhất cho nên không chỉ tác giả mà cả gia đình của ông cũng chịu nhiều hệ lụy. Tai họa này đã biến bà Kim Châu từ một người vợ yếu đuối đã tự gắng gượng và trở thành “lao động chính”, một mình bà phải chạy vạy, lo toan chuyện cơm áo để nuôi sống chồng con. Đằng đẵng suốt bao nhiêu năm trời bà cặm cụi may vá, đan len thuê kể cả phết hồ dán bao bì. Bà không từ chối bất cứ việc gì, cho dù là nhỏ nhặt hoặc lao nhọc, miễn sao đem lại cho bà chút tiền để khả dĩ mua được thức ăn nuôi sống gia đình.

Cực khổ như thế nhưng đó cũng là thời gian bà cảm thấy rất hạnh phúc, vì bà không chỉ được chia sẻ hoạn nạn với ông mà còn thấy... ông che mặt khóc khi chứng kiến vợ mình quá cơ cực. Và với bà, như thế cũng là một sự đền bù ấm áp.

Hà Đình Nguyên

Mơ Hoa

Nhạc: Hoàng Giác

Tiếng hát: Thái Thanh

70 năm tình ca Việt Nam

(Hoàng Giác)

Hoài Nam SBS

http://nhacso.net/

"Cánh chim bạt gió" Hoàng Giác

Trần Lưu

Căn nhà số 124 Hàng Bạc nằm sâu, khuất sau những cửa tiệm buôn bán. Phía dưới số 124, có một tấm biển nhỏ màu xanh với dòng chữ ngay ngắn: Hoàng Giác - dạy guitar

Bóng hình: Mái tóc bạc thưa, khuôn mặt bình dị với giọng nói rõ ràng, chậm rãi, ông đi lại trong căn phòng không có nhiều “dấu vết” của âm nhạc, ngoài một cây guitar điện cũ treo trên tường.

“Người ta viết về tôi cũng nhiều rồi. Cũng không có gì mới cả để anh viết nữa đâu!”. Nói rồi ông đưa ra một tập báo, có mới, cũ và cả những bài được chụp lại một cách cẩn thận. Rót nước, rút một điếu thuốc Thăng Long mời tôi, rồi ông cũng châm một điếu. Tôi giở tập báo xem lướt qua. Ông, vợ ông - bà Kim Châu, con trai ông - nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm... Nhiều thật! Không có dáng của một nghệ sĩ, trông ông giống như một người thợ may hay thợ kim hoàn về già.

Năm 21 tuổi, viết ca khúc đầu tay. - Nhạc sĩ Hoàng Giác sinh năm 1924, tuổi Giáp Tý, cùng tuổi với cố nhạc sĩ Đoàn Chuẩn. Ông cụ thân sinh ra ông là một người chơi đàn bầu rất hay, nhưng lại ham mê môn quyền Anh và từng giữ chức Chủ tịch Liên đoàn quyền Anh Bắc Kỳ. Thuở trẻ say mê các môn thể thao, vậy mà ông lại bắt đầu chơi nhạc khi còn là cậu học sinh trường Bưởi. Đầu năm 1945, khi mới 21 tuổi, ông viết bài hát đầu tiên và đây cũng là bài hát được nhiều người biết đến, yêu thích nhất trong những sáng tác của ông - bài Mơ hoa. Nhưng bài mà ông tâm đắc nhất là bài Ngày về, sáng tác vào những ngày cuối năm 1946. Khi đó ông là một đội viên trong đoàn tuyên truyền của cách mạng được trở về thăm gia đình sau những chuyến đi công tác.

Cũng như một số nhạc sĩ cùng thời như Đoàn Chuẩn, Đặng Thế Phong, Doãn Mẫn..., “gia tài” âm nhạc của Hoàng Giác không quá đồ sộ. Thế nhưng cũng như những người bạn ấy, Hoàng Giác đã chứng minh một điều là trong nghệ thuật, số lượng tác phẩm không phải là quyết định. Hoàng Giác có khoảng 20 bài hát qua các thời kỳ, chỉ vừa đủ cho một đêm tác giả. Mỗi bài hát gắn liền với những kỷ niệm, là những cảm xúc chân thật của con người ông về cuộc đời - điều mà ông cho là quan trọng nhất khi sáng tác. Mơ hoa là “một cuộc tình nhỏ”, trong trẻo của người thanh niên vừa bước vào đời; Ngày về là nỗi lòng của kẻ đi xa nhớ về tổ ấm gia đình; Quê hương là cảm xúc khi đi qua những vùng quê trong kháng chiến chống Pháp... Tất cả đều là những nỗi niềm tâm sự của ông với cuộc đời.

Vừa sáng tác, vừa làm ca sĩ. - “Lớp nhạc sĩ tiền chiến chúng tôi chẳng còn mấy người, có thể đếm trên đầu ngón tay và hầu hết đã xấp xỉ 80. Năm ngoái Đoàn Chuẩn đã ra đi! Không biết ai là tiếp theo đây? Trong số đó, hai người tôi mang nhiều ấn tượng sâu sắc nhất là Dương Thiệu Tước và Nguyễn Văn Khánh. Họ cũng đều đã mất. Còn người mà tôi quý mến nhất là anh Doãn Mẫn!...”. Ông nói rồi trầm ngâm trong khói thuốc. Người nhạc sĩ, ca sĩ già có lẽ đang quay về, sống lại với những ký ức xa xăm của mình. Cuộc đời mỗi nghệ sĩ ai cũng có những bước thăng trầm, nhưng cái hay, cái đẹp vẫn luôn luôn tồn tại và được mọi người chấp nhận. Ông như người thợ kim hoàn kỹ tính trau chuốt, gửi gắm hồn mình vào mỗi tác phẩm. Không nhiều, nhưng hầu hết đều được lưu danh. Đã có lúc thế này, thế khác, nhưng trước sau, những bài hát như Mơ hoa, Ngày về của ông vẫn luôn được mọi người yêu thích và xếp vào hàng “những tình khúc vượt thời gian”. “Thắng không kiêu, bại không nản! Đó là bản lĩnh cao nhất của người nghệ sĩ chân chính”. Ông nói vậy rồi cất tiếng hát một đoạn trong bài Ngày về: “Tung cánh chim tìm về tổ ấm, nơi sống bao ngày thơ đằm thắm. Nhớ phút chia ly ngại ngùng bước chân đi, luyến tiếc bao ngày xanh...”. Ngày trẻ, không chỉ sáng tác, ông còn là một ca sĩ khá nổi tiếng trong giới âm nhạc miền Bắc.

Khi tôi hỏi ngày trẻ ông có quen biết nhạc sĩ Đặng Thế Phong không, ông nói có biết nhưng không chơi thân vì Đặng Thế Phong là bậc đàn anh. Dù có sự chênh lệch về tuổi tác, nhưng giữa Đặng Thế Phong, Doãn Mẫn, Hoàng Giác, Đoàn Chuẩn có sự khá giống nhau về phong cách sáng tác. Họ đều thuộc dòng nhạc tình lãng mạn, sáng tác không nhiều, nhưng lại được nhiều người biết đến. Đó là những “nghệ nhân” tài hoa thực sự trong làng âm nhạc Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20 và đã có công rất lớn tạo nên nền tân nhạc Việt Nam. Họ đều để lại những ca khúc bất hủ, vượt thời gian mà bất cứ ai yêu nhạc đều biết đến.

Hai niềm hạnh phúc - hai niềm tự hào. - Trong câu chuyện của mình, nhạc sĩ Hoàng Giác cho rằng: Trong cuộc đời mỗi một con người, ai cũng hơn một lần ra đi và niềm vui lớn nhất vẫn là được trở về tổ ấm gia đình. Với ông, đến lúc này có hai niềm hạnh phúc lớn: Có một gia đình đầm ấm hạnh phúc và nhất là tự hào về “tác phẩm” - người con trai đầu của mình - nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm, người mà theo ông “đã đóng góp ít nhiều cho nền văn học nước nhà”. Niềm hạnh phúc thứ hai là một số bài hát của ông đã lại được công chúng đón nhận. “Tôi sáng tác không nhiều và so với các nhạc sĩ cùng thời thì đóng góp của tôi cho nền âm nhạc nước nhà không được bao nhiêu. Bây giờ già rồi, cũng không làm được gì nhiều nữa. Vì yêu nghệ thuật và nhớ âm nhạc nên dạy guitar cho thêm vui tuổi già. Phương châm sống của tôi lúc này là: sức khỏe trên hết!. Nhạc sĩ nào có được vài bài hát mà mọi người yêu thích là hạnh phúc lắm rồi!...” Ông nói chậm rãi, rồi lại châm một điếu thuốc, nhấp chén nước. Căn phòng chợt im lặng. Ông trở về với những hoàn cảnh, cảm xúc khi viết các bài hát của mình. Đó là một phần cuộc sống của người nghệ sĩ già khá trầm lặng này. Có lẽ ông đang tiếc nuối một điều gì đó?...

Chẳng bao giờ ông có thể biết được hết những người yêu thích Mơ hoa, Ngày về, cũng như không phải ai thích những bài hát đó đều gặp được tác giả. Nhưng vậy thôi cũng đủ rồi! Mỗi bài hát có một “số phận” và nhạc sĩ Hoàng Giác vẫn luôn thấy say mê, hạnh phúc bởi những “mảnh đời” đó. Ông như một cánh chim bạt gió thời gian, luôn khao khát được trở về với trời xanh tuổi trẻ.

Trần Lưu

"Ngày về" và chính sách "Chiêu hồi"

(Theo DLB)

"Tung cánh chim tìm về tổ ấm"

Chỉ nghe một câu ngắn ngủi này thôi là người dân miền Nam ngày trước ai cũng biết và nghĩ ngay tới chương trình Chiêu hồi của chính phủ Việt Nam Cộng hòa trước 75.

Tung cánh chim tìm về tổ ấm

nơi sống bao ngày giờ đằm thắm

nhớ phút chia ly, ngại ngùng bước chân đi

luyến tiếc bao ngày xanh

Đó là 4 câu đầu của bài hát Ngày về của Hoàng Giác mà người miền Nam ngày trước ai cũng nằm lòng.

Đầu năm 1945, khi mới 21 tuổi, Hoàng Giác viết bài hát đầu tiên, bài Mơ hoa. Đây là bài hát được nhiều người biết đến và yêu thích nhất trong những sáng tác của ông. Nhưng bài mà ông tâm đắc nhất là bài Ngày về. Cũng năm 1945 đó, Cách mạng tháng Tám chống Pháp bùng nổ, cũng như những người yêu nước chống ngoại xâm lúc ấy, Hoàng Giác hăng hái tham gia. Đến khi toàn quốc kháng chiến, ông tham gia Đoàn Tuyên truyền xung phong và tuyệt phẩm Ngày Về được ra đời sau đó, vào những ngày cuối năm 1946. Hoàng Giác đã làm bài này trên đường trở về thăm gia đình sau những chuyến đi công tác xa nhà.

Mượn hình ảnh con chim lạc đàn, tác giả bộc lộ nỗi nhớ nhung gia đình, quê hương, bạn bè và người thương: “Tung cánh chim tìm về tổ ấm, nơi sống bao ngày giờ đằm thắm, nhớ phút chia ly, ngại ngùng bước chân đi, luyến tiếc bao ngày xanh”. Nội dung bài hát xoáy vào nỗi đau của người tình bị thất hẹn và kết thúc bằng lời than thở, ví số phận cô đơn của mình “như bóng con đò lạc bến, lờ lững trôi qua cùng ngày tháng phôi pha”.

Và cuộc sống êm đềm của đôi vợ chồng Hoàng Giác, Kim Châu kéo dài được khoảng hơn 15 năm thì tai họa ập xuống.
Tuyệt phẩm Ngày về là niềm hạnh phúc và cũng là tai ương cho gia đình tác giả.

Lý do chỉ vì ngày ấy chính quyền miền Nam chọn bài Ngày về của ông làm nhạc hiệu cho chương trình “Tiếng chim gọi đàn”, chương trình Chiêu hồi của chính phủ VNCH.

Chiêu Hồi là một chương trình do chính phủ VNCH đề ra để kêu gọi các thành phần của Mặt trận Giải phóng miền Nam và bộ đội miền Bắc buông súng quay về với chính phủ VNCH để hợp tác hoặc trở về với gia đình để làm ăn sinh sống trong chính thể Tự Do của miền Nam.

Tổng thống Ngô Đình Diệm đã ra Bản tuyên cáo vào ngày 17 tháng 4 năm 1963 mở đầu chiến dịch Chiêu hồi.

Chương trình này thời gian đầu trực thuộc Bộ Công dân vụ và một thời mang tên “Phong trào Chiêu tập Kháng chiến Lầm Đường”. Sau năm 1963, phân ban Chiêu hồi đổi qua trực thuộc Phủ Thủ tướng. Năm 1965, chuyển sang Bộ Thông tin. Sang thời Đệ nhị Cộng hòa thì chính phủ nâng Phủ Đặc ủy Dân vận Chiêu hồi thành Bộ Chiêu hồi riêng để điều hành hệ thống Chiêu hồi trên khắp 44 tỉnh thành của bốn vùng chiến thuật.
Mỗi tỉnh thì có một Ty Chiêu hồi.

Theo tài liệu của Bộ Chiêu Hồi thì trong thời gian từ năm 1963 đến 1973 chương trình này đã thâu nhận hơn 194,000 người hồi chánh.