Giữa đất trời bao la

Giữa đất trời bao la

(Đọc bài thơ “Giao thừa 11” của Trần Viết Dũng)

Khi đứng giữa khoảnh khắc trời đất giao hòa, những cảm xúc tuôn trào nào ai giống ai. Và nếu có chỉ trong chừng mực của những khái niệm sướng vui- buồn khổ, giàu sang - nghèo hèn,… theo độ tuổi và đôi lúc mang tính chủ quan nhận thức của từng cá nhân. Bạn hãy cùng tôi đọc bài thơ “Giao thừa 11” của Trần Viết Dũng:

Trời giao thừa mây trôi
Đất giao thừa hoa cỏ
Tôi giao thừa buồn tôi

Một tứ thơ kiểu thơ Haiku của Nhật (ghi lại tinh tế hiện thực sự vật, sự việc và có khả năng truyền cảm nhận sâu sắc cho người đọc), còn trước đây Trần Viết Dũng chỉ chuyên chuyển tải cảm xúc bằng thể thơ lục bát hay thể thơ tự do. Điều gì đã nẩy sự sáng tạo trong thi pháp của anh, hay muốn bộc bạch nỗi lòng giữa lúc người người, nhà nhà gát lại những phiền muộn lo toan bao tháng ngày vất vả nắng mưa, để ngay trong giờ phút thiêng liêng nhất bản hợp đồng chuyển giao mùa không văn bản đã định sẵn thường niên. Cứ đến thời khắc này, trên bàn thờ gia tiên của mỗi nhà trầm hương ngún đỏ tỏa hương ấm áp từ trong nhà ra sân trước sân sau, giếng nước, cổng ngỏ lối đi,… Và thể như anh tiết kiệm thời gian, câu chữ đến độ không thể nào nén nữa được, phải bật ra:

Trời giao thừa mây trôi
Đất giao thừa hoa cỏ

Rất khái quát! Vâng, đất trời giao thừa là khoảnh khắc mười hai giờ đêm ngày ba mươi tháng chạp năm âm lịch cũ sang một giờ sáng tháng giêng năm âm lịch mới bắt đầu. Trên cao xanh kia ta thấy gì? Mây trôi.Trời giao thừa mây trôi, chỉ một hình ảnh màu mây trắng trôi qua. Trôi chứ không là bay, ta có thể hình dung mây cứ thư thả không vội vàng giữa không gian vô định mà bất biến. Khoảng mỏng nhẹ tênh như trêu ngươi trong đôi mắt người. Ta nào điều khiển được. Thích lắm thì bay lên đưa tay ra nắm lấy, giữ chặt lại, khi xòe năm ngón ra có thấy gì trong tầm tay. Luyến tiếc nào nguôi sự vật hữu hình chập chờn mở đầu câu thơ toàn thanh bằng Trời giao thừa mây trôi, trong đó tác giả chỉ sử dụng hai thanh huyền và ba thanh ngang( không dấu).

Đến câu thứ hai ta có thể tự tin mà cúi nhìn tận hưởng niềm vui Đất giao thừa hoa cỏ. Nghe rạo rực nguồn sống nẩy mầm đơm hoa khoe sắc tỏa hương, cho quả chín thơm lừng đón chào nắng ấm xuân sang, sau giấc ngủ đông miệt mài chờ đợi. Một sự khẳng định tuyệt đối được đóng khung bằng thanh trắc trong hai từ “đất” và “cỏ” ở đầu và cuối câu: Đất giao thừa hoa cỏnáo nức rất tự nhiên.

Thời gian và không gian của đất trời là vĩnh hằng. Đến hẹn lại lên theo sự tuần hoàn cố định, không bàn tay hộ pháp nào xê dịch được. Nếu có chút biến đổi thời tiết và khí hậu cứ tăng dần lên cũng từ bàn tay con người mà ra, đến lúc đó phải tự gánh lấy hậu quả của mình. Con người cũng theo trời đất tiếp tục sinh tồn, nếu một cá nhân có mất đi giữa cõi đời này thì yên tâm như Lỗ Tấn đã nói chết cũng là sự tiến hóa. Muốn bảo vệ con người, bảo vệ sự sinh tồn bền vững giữa thế gian, trước hết phải bảo vệ trời đất. Thế sao trong lúc này thi sĩ hé mở Tôi giao thừa buồn tôi vậy! Nghe cứ chạnh lòng cùng anh những khắc khoải lo âu, cho tôi san sẻ chút “buồn tôi” đó dài rộng ra sao. Cái buồn hiện hữu một cảm giác thực tại có thể là do sức khỏe, tuổi tác thì nhận thức nhất thời ấy chợt hiện về có đủ cho “buồn tôi” để nhà thơ muốn tâm sự trong đêm giao thừa này không? Tôi đã tìm ra những từ ghép với buồn: Nào là buồn bã, buồn bực; nào là buồn hiu, buồn tẻ; nào là buồn teo, buồn tênh; nào là buồn phiền, buồn thảm; nào là buồn tủi, buồn cười,…cùng sóng đôi trong từng cặp từ phức. Đặc điểm tính chất có khác nhau của mỗi từ. Bao phân vân cứ đầy thêm trong tôi về “buồn tôi” của anh, hay của tôi, của chúng ta cùng tâm trạng như nhau. Mà cuộc đời là của chung, cứ thoải mái yêu đời đi chứ. Riêng nhà thơ đâu thích bật mí. Cho dù “ Buồn vui chén nghĩa chén tình” (thơ NTP) bên nhau lung linh trọn vẹn.

Hay tính đa tình đa mang chất chồng khát khao ôm ấp bởi con gió đông còn sót lại tinh nghịch vỗ về nhung nhớ đêm khuya. Và anh đâu là kẻ sĩ thời Tú Xương ngẫm cái cảnh “Nuôi đủ năm con với một chồng” (thơ TTX). Anh vẫn là nhà thơ biết chưng cất nồng độ men say nên được đông đảo quần chúng yêu quý anh vô cùng, yêu thơ anh, đọc thuộc thơ anh thật diễn cảm bên ly cà phê sáng chiều…

“Giao thừa 11” của Trần Viết Dũng là bài thơ vỏn vẹn mười lăm từ, trong đó từ “giao thừa” được lặp lại trong câu đầu, câu giữa và câu cuối. Và nếu như ở câu một, câu hai lúc trời đất giao thừa trong trạng thái hoạt động của sự vật: Trời giao thừa mây trôi/ Đất giao thừa hoa cỏ cứ an nhiên theo lẽ tuần hoàn lại là trái ngược với cảm xúc Tôi giao thừa buồn tôi ngưng tụ tận đáy lòng. Đó là xúc cảm lặng lẽ nhận thức tâm hồn. Cách khép chặt từ “Tôi” mở ra ở đầu câu và kết thúc cuối câu, tạo nên cảm giác khó chịu trong tính khắc khe bảo thủ của thi sĩ. Giữa náo nức đất trời vạn vật sinh sôi nẩy nở, anh lại mang tâm trạng cô đơn nỗi buồn tôi. Câu thơ dùng một loạt từ cũng thanh bằng Tôi giao thừa buồn tôi cứ làm cho người đọc hụt hẫng ngơ ngác đến lạ lùng. Phải chi lúc này khoảng cách là giậu mồng tơi cho tôi rẽ lối sang nhà nghe lời giải thích cặn kẽ thì hay biết mấy! Trong vòng tròn gắn kết giữa trời- đất và người thì con người là trung tâm của vũ trụ. Bài thơ “Giao thừa 11”của anh là muốn luận bàn quan niệm về thiên địa nhân cũng từ đó mà ra. Thượng đế sinh ra trời đất, con người. Trời được quyền quyết định thời gian của mỗi đời người trong phạm vi hữu hạn cho phép. Còn sự vận động không ngừng của trời vô hạn. Đất lặng lẽ tiếp tục sinh sôi bừng nở, lại hiền từ bao dung độ lượng với con người. Ta đón nhận bình minh vào sớm mai tươi hồng rực rỡ, nhưng biết chấp nhận hoàng hôn vào lúc chiều tà buông tím màu mây! Và chúng ta thừa nhận trước vẻ đẹp của tự nhiên, nên nhà thơ đang bàn giao nỗi buồn để nhận những niềm vui mới mà. Đó phải chăng là đáp số của “Tôi giao thừa buồn tôi” rồi hay sao! Phép đối ngẫu câu một, câu hai với câu ba trong bài thơ được anh sử dụng rất cân xứng, logic. Bài thơ còn là liều thuốc bổ từ vựng cho tôi rồi còn gì bằng!...

25.10.2011

Nguyễn Thị Phụng

Theo http://newvietart.com/