Người đàn bà nằm đan

Người đàn bà nằm đan

Trước mắt tôi là người đàn bà ấy, đôi chân bị cụt từ đầu gối xuống bàn chân, chiếc quần lụa được vấn chặt những sợi dây thun để lộ ra đôi chân gỗ màu vàng. Khuôn mặt vẫn đầy đặn mái tóc chớm muối tiêu, da dẻ hồng hào. Năm nay chị đã bước sang tuổi “thất thập” và đã hơn 40 năm chị nằm trên chiếc giường gỗ mộc đơn sơ và nhỏ bé này để chiến thắng số phận rủi ro tự tạo ra công ăn việc làm cho mình bằng nghề đan nong đựng thóc. Tên chị là Hà Thị Liên, trú quán tại làng Thịnh Văn, xã Sơn Thịnh (Hương Sơn).

Câu chuyện về chị đâu chỉ có bàn tay vàng mà cả một pho cổ tích về tình cảm vợ thủy chung son sắt của người chồng và sự thương yêu đùm bọc của con cái. Khiến người đàn bà ngỡ như bất hạnh vẫn còn le lói những niềm hạnh phúc.

Tai họa khi qua chiếc cầu tre

Chị cố gìm cảm xúc và gạt giọt nước mắt mặn chát ở bờ mi để kể về thân phận cuộc đời của mình cho tôi nghe: Liên sinh trưởng trong một gia đình từ đời ông nội đến đời cha đều đều sống bằng nghề dệt vải và đan lát và truyền cho nghề đan từ lúc lên mười. Năm hai mươi tuổi nghe tin ở tỉnh Hoà Bình thành lập Xí nghiệp khai thác quặng a-mi-ăng cần tuyển một lớp công nhân trẻ lên đây khai thác quặng, chị Liên đã làm hồ sơ lý lịch xin vào đấy. Một tháng cô đã nhận được giấy báo và cuối tháng 8 năm 1963, Hà Thị Liên sớm trở thành một công nhân của đơn vị. Cô gái có tuổi đời hơ hớ ấy có nước da trắng, có đôi hồng lại làm việc tích cực nên ai cũng mến.

Bên chiếc giuờng gỗ mộc, 

bà Liên vẫn ngồi đan hàng ngày

Giữa ngun ngút trùng xanh có một người con trai tìm đến làm quen đồng hương và bắt đầu “lời tỏ tình mùa xuân”. Chàng trai miền biển có nước da bánh mật này hơn Liên bảy tuổi, anh tên là Đinh Quang Sáu, quê ở xã Xuân Hải, huyện Nghi Xuân...

Cuộc đời Liên như cây xanh đang tràn trề sức nhựa ai ngờ một tai hoạ ập đến. Hôm ấy là một ngày áp tết năm 1971, Liên là người ra về cuối cùng. Liên nhờ anh Thơ đợi trưởng chở giúp ra bến xe Hoà Bình. Vừa đi được một quảng khi xe vượt qua chiếc cầu tre thì bánh trước bị kẹt vào chỗ lõm. Chiếc xe đạp đột ngột mất thăng bằng ngã chúi về phía trước hắt Liên xuống dòng suối. Nước suối cạn phô ra vô số đá cuội và một hòn đá sắc cạnh đâm mạnh vào lưng Liên, khiến cô bất tỉnh nhân sự.

Sau một ngày đêm mê man khi Liên tỉnh dậy thì thấy mình đang nằm ở Bệnh viện Việt Đức - Hà Nội. Suốt hai tháng trời ròng rã, tai hoạ khủng khiếp này đã hành hạ cô nằm đến nhẩy cả thịt. Mặc dầu đội ngũ y bác sĩ đã tận tình cứu chữa dùng đủ loại thuốc kháng sinh liều cao nhưng đều vô hiệu, buộc phải tháo khớp. Liên lúc này mặt buồn như chiếc tàu đu đủ héo.

Lại nói chuyện anh Sáu sau hai ngày đợi Liên ở bến xe Vinh nhìn mỏi cả mắt những tốp người lần lượt xuống tàu nhưng không thấy người yêu về, linh cảm có điều không lành xẩy ra. Lập tức Sáu cấp tốc quay trở lại đơn vị và nhận được tin Liên đau ruột xót gan này.

Chiếc giường bệnh của Bệnh viện Việt Đức hôm đó mọi người chứng kiến cảnh một người đàn ông dàn dụa nước mắt bên người đàn bà nằm im bất động, giọt nước mắt ấy tự nhiên truyền dẫn sang cả những bệnh nhân đang nằm điều trị bên cạnh. Trong thời điểm này một sự không may mắn nữ lại tiếp tục níu thân phận nhiều người, năm 1971 ở vùng Kỳ Sơn huyện Hòa Bình do nguồn quặng bấy giờ đã khai thác cạn kiệt, buộc Xí nghiệp này bố cáo giải thể. Anh Đinh Quang Sáu do cống hiến nhiều năm hơn nên được giải quyết chế độ hưu với mức lương 40 đồng/ tháng còn chị Liên chỉ được hưởng chế độ 202 với 18 đồng/ tháng. Đứng trước bão táp của cuộc đời người trai làng biển đã có một tình yêu vô bờ. Mặc dầu phía gia đình đằng nội không chấp nhận nhưng không hề làm anh nao núng.

Xây đắp tổ ấm từ tình thương

Cái hôm Liên về, bà con hàng xóm đến chật nhà bà Hoạch thăm hỏi động viên một người con gái đương thì vừa chịu nỗi bất hạnh chưa xong thì ngay ngày hôm sau một cái tin sét đánh ngang tai lại đến với bà Hoạch, đứa con trai của bà đã hy sinh ở mặt trận phía Nam. Anh Sáu về chung sống với Liên trong một hoàn cảnh thê lương như thế. Trong lúc này anh thương Liên bao nhiêu lại càng thương mẹ vợ bấy nhiêu. Ngôi nhà tranh vách đất hun hút gió lùa… Khác với nhưng đôi trai gái khác không được chứng kiến tổ chức lễ cưới được, người vợ trẻ này phải nằm trên giường để run run ký vào giấy đăng ký kết hôn mà người chồng mang từ chính quyền xã về.

Bây giờ, mọi công việc trong gia đình anh Sáu phải là người đảm đương tất cả, anh không thể bó tay để nhìn cảnh cả nhà phải sống quay sống quắt. Sau mấy tuần lễ lân la chơi nhà hàng xóm thấy mấy gia đình làm miến dong, thế là Sáu về nhà hì hục dẽo gọt để làm công cụ cán miến dong. Củ dong riềng làm miến nấu canh ăn rất ngon nên làm được bao nhiêu cũng không lo ế. Mỗi sáng chưa bảnh mắt anh Sáu đã lễ mễ gánh được một gánh dong riềng từ chợ Bè về. Lúc này chị Liên tuy hai chân bất lực trong chuyện đi lại nhưng người chị có thể thể xoay trái xoay phải và ngồi tựa thân được vào thành giường. Chị bắt đầu tập cho đôi tay hoạt động phần cho đỡ khuây khỏa phần để động viên chồng.

Chị vẫn là một người phụ nữ thông minh nên vào cuộc là thao tác nhanh các công đoạn cán bột, công đoạn thổi lữa lò để tráng miến dong. Ngọn lửa than cứ âm ỉ cháy và từ sức nóng của ngọn lữa từng sợi miến dong dài túa ra được xếp vào từng thúng. Anh Sáu mặt mũi chân tay lúc nào cũng dính đầy màu bột dong trắng hếu. Dẫu chỉ sử dụng bằng sức lao động cơ bắp mà mỗi ngày anh Sáu cũng nghiền được hàng tạ bột dong.

Có tiền bán miến dong, anh Sáu đủ trang trải thêm tiền mua thức ăn và tiền thuốc cho vợ. Bữa cơm nào cũng vậy với mình thì anh ăn uống rất đạm bạc nhưng với vợ thì anh chăm sóc từng ly từng tý. Dầu gia cảnh còn túng bấn nhưng anh cũng cố gắng kiếm cho vợ một chút thức săn tươi khi thì quả trứng, lúc con cá nục bữa thì bát canh hến.

Nhờ được sự săn sóc rất mực chu đáo của người chồng, nước da Liên từ xanh nhợt bắt đầu trở lại hồng hào. Những đêm đông giá rét buốt xương anh Sáu lụi hụi quạt ửữa than để có hơi ấm trọn giấc cho vợ. Thế rồi, hơi ấm của hai trái tim đã dâng lên niềm hạnh phúc bất tuyệt.

Chuyện Liên có thai khiến cho nhiều người lối xóm rất ngạc nhiên. Anh Sáu mỗi lần nhìn bụng vợ cứ thấp thỏm từng ngày anh thèm nghe một tiếng trẻ như mặt đất khô hạn chờ dợi một cơn mưa. Thế rồi vào một ngày đầu tháng giêng năm 1975, chị Liên trở dạ một thằng bé mặt mũi kháu khỉnh ra đời, bà con trong lối xóm đến chật trạm xá làng để mừng cho gia đình anh Sáu lần vượt cạn đầu tiên đã mẹ “tròn con vuông”. Anh Sáu đặt tên cho nó là Hà và ghi họ tên khai sinh là Đinh Quang Hà.

Anh Sáu phải tiếp tục công việc làm miến dang dở, lại phải cùng một lúc chăm lo cho cả 3 người trong gia đình: lo cho vợ, lo cho con và lo cho mẹ nữa. Ngày cũng như đêm anh Sáu chỉ chợp mắt khoảng 3 tiếng đồng hồ. Hết giúp vợ lại đỡ con. Nửa đêm con đái dầm anh Sáu lại phải dậy thay tả. Không ai hiểu được sự nhẫn nhục của một người chồng phải nuôi con khi người vợ không còn đôi chân. Anh Sáu cứ xoay tít như đèn cù. Thế nhưng chị Liên mỗi khi nhìn chồng không hề thấy anh Sáu biểu lộ một chút ỉu xìu trên nét mặt.

Từ ngày Liên có con, người hàng xóm đêm đêm chợt thức giấc lại nghe tiếng chày giã bột thì thụp. Thằng bé ăn khoẻ mặc dầu nguồn sửa mẹ dồi dào nhưng sợ vợ hao sức nên anh phải dỗ con ăn thêm cháo bột. Trong ánh đèn hoa kỳ nhờ nhờ nhìn môi con chóp chép anh Sáu mỉm cười một mình.

Sau khi Hà lên bốn tuổi thì chị Liên tiếp tục sinh thêm một cháu gái nữa. Nhiều người lo ngại cho gia cảnh của anh Sáu không biết anh sẽ chèo chống cuộc sống gia đình ra sao. Ngược lại anh Sáu thì không hề bi quan chán nản.

Một buổi chiều vừa bán gánh xong gánh miến dong ở chợ Gôi về thì anh Sáu bảo: "Mẹ Liên ơi không biết ra răng mà dong riềng bây giờ hiếm quá. Hay ta chuyển sanh nghề đan nong. Người trong làng này họ cũng chuyển nghề hết rồi". Giọng anh Sáu chùng xuống: "Thú thật với mẹ Liên là nghề đan bố lóng nga lóng ngóng lắm. Chắc chi đã hành nghề được". Liên nói ngay: "Anh cứ chịu khó đi ra sông mua nứa mua tre về đây. Em nằm trên giường em cũng đan được mà". Thế là bán hết bốn bì miến dong cuối cùng gia đình anh Sáu bắt đầu chuyển nghề.

Bấy giờ ở làng Sơn Thịnh đã xây được lớp nhà trẻ và mẫu giáo. Cứ mỗi buổi sáng anh Sáu đưa cả hai đứa vào trường xong lại trở về chẻ nứa cho vợ đan. Mấy ngày đầu chưa quen công việc chẻ nứa đã bị nứa cứa vào ngón tay rỏ máu tươi uớt bầm cả mũi dao. Nhưng khi hiểu được thuộc tính của loài nứa rồi thì anh chẻ nhanh như máy. Anh Sáu chẻ nan rồi xếp nan nứa lên giường, chị Liên mắt nhìn theo tay. Cứ mỗi ngày chị đan dược 2 chiếc nong, gấp đôi cả người đan thành thạo trong làng. Dần đần sản phẩm của đôi vợ chồng này đã tạo được uy tín không chỉ cho nhân dân trong huyện mà trong tỉnh. Sản phẩm của họ đã được nhiều khách hàng tới mua tại nhà. Mỗi một cái nong bán ra giá trị mua được khoảng 4kg - 5kg gạo mỗi ngày nên gia đình anh Sáu vừa tạo điều kiện cho hai cháu nhỏ đến được trường phổ thông vừa có điều kiện mua rui mè để thay lại mái ngói cho cái nhà tranh đã quá dột nát.

Lại vượt lên số phận khi người chồng mất

Nhưng đùng một cái anh Sáu đột ngột qua đời, bỏ lại hai đứa con còn thơ dại. Thằng Hà mới 16 tuổi, con Hằng 12 tuổi. Hôm ấy là 25 tháng giêng năm 1991, Hà cũng dậy sớm đi học như thường lệ. Có một điều khác thường là đêm ấy anh Sáu không hề ngủ. Anh làm việc suốt đêm nào quét dọn các gầm giường gầm tủ rồi rồi đun nước sôi tìm bồ kết để gội đầu cho chị. Sau khi cả nhà ăn cơm sáng xong thì bỗng dưng anh Sáu kêu tức ngực hai mắt nhìn lên xà nhà trân trân nói không thành tiếng, chân tay co giật liên hồi. Rồi ngất lịm. Theo bác sĩ đến khám cho biết anh Sáu chết do bị nhồi máu cơ tim.

Lúc này, Hà đã học xong hệ trung học phổ thông cơ sở. Em là một học sinh chăm ngoan nhưng vì tình cảnh lúc này quá bi đát, Hà không thể tiếp tục học lên được nữa, em lại phải gấp sách vở lại để làm tiếp công việc của một người bố đã từng làm. Trời hai lần gieo tai hoạ cho chị nhưng trời cũng cho chị Liên một chút hạnh phúc. Hai đứa con của chị vừa khoẻ vừa ngoan. Bé Hằng đã tập làm công tác nội trợ như đi chợ rồi ra gánh nước nấu ăn.

Cuộc đời con người như chị Liên không ai có thể ngờ rằng qua cơn bể dâu dần dần cũng lặng sóng. Những hạnh phúc bắt đầu nở nụ tuơi mầm làm vơi đi những đau thương mất mát của chị. Chị thấy không tủi phận nữa khi nhìn sự trưởng thành của hai con. Hà hồi hai mươi tuổi đã làm Phó Bí thư Đoàn xã Sơn Thịnh. Bây giờ đã ngoài tuồi ba mươi, anh đang làm một tổ trưởng tổ chuyên xây dựng các công trình trong thôn. Trong anh đã rắn rỏi hơn nhiều. Nhưng nét điển trai vẫn được thể hiện trên đôi mắt sắc và cái miệng cười vừa hóm hỉnh vừa duyên dáng.

Hà không dấu diếm kể cho tôi chuyện mình đi hỏi vợ, rồi chuyện dạy vợ chăm sóc mẹ như thế nào. Hai vợ chồng nhờ yêu thương nhau, chia sẽ hàon cảnh nên sống trong bầu không khí gia đình đầm ấm, chưa bao giờ xẩy ra tiếng bấc tiếng chì. Hà đã có 2 đứa con rất kháu khỉnh, đứa đầu năm 2012 này đã học lớp ba, đứa thứ hai mới lên hai tuổi. Hà nói: “Từ khi bố mất cháu phải là trụ cột trong gia đình”. Cũng như bố, em là một người con trai giàu nghị lực. Mẹ Liên lại hướng dẫn cho Hà tập đan, Hà cũng khéo tay lắm. Em đan không kém mẹ chút nào. Hà cũng ra sông mua tre, mua nứa, mua mây như bố em ngày xưa. Dường như chị Liên chưa bao giờ trách cứ người con trai của mình một chuyện gì bởi ngoài bố ra không ai có thể săn sóc được mẹ như em.

Hà bảo: "Theo vòng thời gian thì tuổi tác càng cao sức khoẻ càng giảm mẹ em đã bị tật nguyền nên lại giảm mạnh. Anh biết không có những đêm trở trời trái gió em không tài nào chợp mắt vì mẹ đau êm ẩm cả người xương sống có cảm giác kim chích từng đốt. Em xoa bóp cho mẹ để mẹ đỡ nhức đỡ buốt. Có bữa lên cơn co giật em phải gọi ngay cán bộ trạm y tế cấp cứu".

Đinh Quang Hà kể một cách hồn nhiên cho tôi nghe chuyện cậu hoạt động thanh niên chuyện phấn đấu vào đảng đến cả chuyện làm ăn trong cuộc sống đời thường. Chuyện nào nghe cũng mủi lòng thương và khâm phục.

Ai hiểu được rằng chàng thanh niên khỏe trẻ này này cái tính chịu thương chịu khó chịu nhục đã ngấm vào máu vào thịt. Để kiếm được đồng tiền trên vùng quê nghèo này đâu phải dễ. Hà đã từng đi bán báo rao, rồi lại đi phụ nề cho các ông chủ thầu thuê. Nhưng nghề chính vẫn là nghề đan. Mẹ dạy cho Hà tập đan, Hà dạy cho em tập đan và bây giờ người vợ trẻ của Hà cũng đan. Cả nhà cùng đan. Những chiếc nong sảy thóc được chuyển giao qua nhiều thế hệ.

Tôi nghe chị Liên nói: "Cái Hằng con gái chị số phải lấy chồng xa nhưng bây giờ chị lại thêm chức bà ngoại rồi".

Sau cơn mưa chiều bầu trời lại quang đãng vầng trăng đêm rằm tháng mười lại hiện ra. Con sông Ngàn phố lấp loáng ánh trăng, qua khung cửa sổ chị Liên vẫn nhìn thấy ánh trăng. Trong ánh trăng im lặng lại gợi cho chị cái thưở chị và anh Sáu yêu nhau. Vậy mà đã bao nhiêu mùa trăng đi qua anh Sáu không về nữa chị vẫn lặng lẽ ngồi đan. Chị đan nong trong nước mắt nhưng giọt nước mắt ấy không bao giờ cô đơn. Vầng trăng ấy như ánh mắt anh Sáu vẫn đăm đắm nhìn chị.

Tháng 9 - 2012

Phan Thế Cải

Theo https://baohatinh.vn/