Hoa trong thơ Tế Hanh

Hoa trong thơ Tế Hanh

Thuộc lớp nhà thơ cuối cùng của phong trào Thơ mới (1930 -1945), Tế Hanh xuất hiện trong quỹ đạo của thơ ca lãng mạn Việt Nam. 18 tuổi (1939) nhận giải thưởng thơ của Tự lực văn đoàn. 24 tuổi xuất bản tập Hoa niên (1944). Và từ ấy đến nay, với gần 20 tập thơ sáng tác, 10 tập thơ dịch và những tập tiểu luận về thơ và cuộc sống, cùng với các nhà thơ lãng mạn khác, anh trở thành rường cột của nền thơ ca hiện đại Việt Nam.

Có phải vì tập thơ đầu của anh mang tên Hoa niên chăng mà đời thơ của anh rợp đầy sức xanh của cỏ, cây, hoa lá! Phải nói rằng, trong thơ Việt Nam, người viết nhiều nhất về cây, lá, hoa, quả có lẽ là Tế Hanh. Tưởng nhớ Tế Hanh, tôi xin được giới thiệu các loài hoa qua cảm nhận của anh. Trong thơ anh, ta có thể chọn ra được cả một danh mục các loài hoa khá đa dạng và lý thú. Trong Mùa Xuân nói chuyện hoa, anh nói tới 12 loài: hồng hồng, hồng đỏ, hồng trắng, hồng vàng, cúc vàng, cúc trắng, cúc tím, cúc xanh, đào phai, đào thắm, dơn ghép, dơn đơn. Trong Hoa Đà Lạt, anh chọn 3 loài tiêu biểu: Mimoda, hoa hồng và hoa đào. Rồi từ trong ngất ngây hương nhựa thông Đà Lạt, anh liên tưởng đến loài hoa Hot - tăng - xa màu xanh mà một nhà thơ nổi tiếng Pháp từng ca ngợi. Nghĩa là, trong nước, khi ở nước ngoài, nhìn đâu anh cũng thấy rợp trời hoa lá.

Không kể đến những loài hoa nở đột ngột ở từng câu riêng lẻ trong thơ anh, riêng những bài về hoa cũng đã rất nhiều như các bài: Hoa đào, Hoa sen, Mai nở hai lần, Hoa nở theo trăng (Quỳnh), Hoa phượng (2 bài), Hoa đồng tiền (Chuyện em bé cười ra hoa đồng tiền), Hoa giấy, Hoa hồng Bungary, Hoa báo mưa, Hoa xuyên tuyết, Hoa trăng (Trăng tàn), Hoa cỏ...
Chưa đầy đủ lắm, song dù sao, con số ấy cho ta những liên tưởng thú vị về một nhà thơ quê hương, về vị trí của Tế Hanh trong chủ đề hoa. Nhưng anh không phải là nhà thực vật học, cho nên qua hoa, Anh gửi gắm nhiều suy nghĩ và tình cảm cũng như những triết lý thú vị về cuộc sống, nhân sinh. Bài Mùa Xuân nói chuyện hoa, sau khi kể về 12 loài hoa, anh kết luận:
Hoa cứ đẹp nhiều hơn
Nhờ bàn tay lao động
Thử đi theo thứ tự thời gian các loài hoa xuất hiện trong thơ anh, ta sẽ thấy tâm hồn anh quả là một vườn Xuân rộn rã lá hoa. Vì điều kiện là một bài viết ngắn, tôi chỉ xin giới thiệu hoa trong thơ anh còn lời bình xin nhường cho người đọc.
- Hoa phượng:
Ơi phượng!Ngươi là cây đuốc sáng
Đốt đầy tin tưởng vọng lên không...
... Cầu ngươi hỡi phượng, tươi như máu
Dâng sáng linh hồn, cánh dợn bay (Phượng - 1944)
Phượng thay hoa mấy lần hồng mặt đất (Bài thơ tháng Bảy - 1958)
... Có phải hoa là hoa phượng ơi!
Tập trung cao nhất lòng yêu đời
Soi trời bó đuốc từ khi nở
Dệt đất, ra đi, tấm thảm ngời (Hoa phượng - 1969)
... Lung linh hoa phượng kết bằng lưu ly (Giấc mộng Xuân - 1985)
- Hoa dưa - loài hoa dễ bị quên vì người ta quen thích màu đỏ của trái, anh vẫn nhớ:
Đây nặng niềm xuân máu nhớ bông
Điểm thưa chòm biếc lá chen hồng
Nhị vàng giây phút âm dương gặp
Khao khát tình cây, ân ái nồng (Trái chín - 1944)
- Hoa trăng - loài hoa không có thực nở theo suy tưởng riêng anh:
Cánh bằng ngọc, sáng ngời màu ảo huyễn
Nhị bằng vàng ẩn hiện bóng tơ giăng (Trăng tàn - 1944)
- Hoa cúc: Hoa cúc vàng như nỗi nhớ day dưa...
(Bài thơ tình ở Hàng Châu - 1956)
- Hoa Thiên trúc, Hoàng mai, quế:
Hoa thiên trúc
Hoa hoàng mai
Và hoa quế hương bay man mác
Mảnh vườn xanh của tuổi nhỏ thơ anh
- Hoa táo: Cạnh nhà Lỗ Tấn có hai cây táo
đã ra nụ ra hoa
... Những vườn đào táo ngát hương thơm (Bài thơ về Gớt- ?)
- Hoa sen: Hai ta như sen mùa hạ, cúc mùa thu (Vườn xưa - 1957)
... Kết tinh đẹp nhất hoa ơI
Cho ta nhắn gửi đôI lời với hoa (Hoa sen)
- Hoa càfe: Đầu mùa hoa nở trắng cành
Hương thơm bay dậy vòng quanh núi đồi
(Nông trường càfe-58)
- Hoa ban: Chờ ai vẩy vẩy cánh hoa ban (Đến Mộc Châu)
... Phan đình Giót, Bế Văn Đàn
Mà tâm hồn trắng mãi với hoa ban
... Giữa mùa ban nở trắng ngạt ngào hương
Ta sẽ cắm một cành hoa trên đồi A1 (Thăm đồi A1-1959)
- Hoa cỏ may: Tôi đi để mặc cỏ may
Hai bên bờ biếc găm đầy quần tôi (Mùa thu ở nông trường-62)
- Hoa tí ngọ: Nắng nghiêng xế bông hoa tí ngọ
Đã khép môi bé nhỏ hồng hồng (Thăm nhà người đánh cá - 63)
- Hoa mai: Nhớ cái tết bên đường mai nở
Hai đứa chia nhau mấy củ khoai lang ( Gửi bạn - 63)
...Trong tay cầm nhánh mai rừng
Về thăm mảnh đất Miền Nam của mình (Qua những dòng sông hòa bình - 73)
... Có phải vì vui quân giải phóng
Quá xuân mai lại nở hai lần (Mai nở hai lần)

... Suốt một đời đứng thẳng
Chỉ cúi trước cành mai (Cao Bá Quát- ?)
- Hoa đào: Giữa rừng núi Sơn La bóng Tô Hiệu vẩy hoa đào (Mẹ đi-65)
... Suốt năm hoa hỡi đi đâu ?
Bây giờ nở rộ bắt đầu xuân sang (Hoa đào- ?)
- Hoa dâm bụt: Mỗi năm xuân đến về quê tết
Dâm bụt quanh nhà hoa nở son (Mẹ có nghe thơ con - 66)
- Hoa báo mưa: Góc sân, ánh nắng như lưu luyến
Dừng lại bên cành hoa báo mưa (Hoa báo mưa)
- Hoa hồng: Tặng cô hai đóa hoa hồng
Bài thơ thổn thức từng dòng ngọc sa
... Hoa hồng hai đóa còn y
Giếng xưa nước vẫn thầm thì giọt tuôn (Giếng nước mắt-69)
- Hoa tuyết (Liên Xô): Những hoa tuyết trên đường bay lấp lánh
Hơi như sương nhỏ giọt thầm thì (Lênin và bản nhạc Bet tô ven - 67)
- Hoa nhãn: Mẹ theo đội gái đi trồng nhãn
Khóm nhãn ra hoa đã mấy mùa (Cây Bác Hồ - 70)
- Hoa Phia - bióc: Hoa Phia - bióc tỏa mùi hương lưu luyến
Con chim ri nhảy nhót chuyền cành (Pác bó - 70)
- Hoa cẩm chướng: Một cành cẩm chướng thắm trên tay
Tôi cúi trước Nadim Hít mét (Thăm nghĩa trang danh nhân...-73)
- Hoa quỳnh: Trên hoa trăng sáng một vừng
Dưới trăng hoa nở bừng bừng nhụy bông
Hoa là trăng đậu cành cong
Hoa là trăng ngự trời trong ngời ngời (Hoa nở theo trăng-73)
- Hoa lựu: Chỉ còn cây lựu già
Từ thời ông để lại
Đỏ chói một chùm hoa (Vườn cũ - 1975)
- Hoa Lila bên vườn Púskin: Nở từng chùm trắng tím
Hoa lila ngát cành (Theo dấu Puskin - 77)
- Hoa bằng lăng: Cây bằng lăng hoa tím tiễn xuân đi (Hồ Thuyền Quang-78)
- Hoa hoàng lan - Hoa sữa: Hòang lan, hoa sữa thơm lừng không gian
(Nhớ về Hà Nội hôm nay-79)
- Hoa phong lan: Hương phong lan trong giấc ngủ ngọt ngào (Trường Sơn-79)
- Hoa cỏ: Tôi là hoa cỏ
Mọc giữa bụi bờ
Cùng anh muốn tỏ
Những lời đơn sơ (Hoa cỏ - ?)
- Hoa xuyên tuyết: Tìm màu trắng tuyết, nhưng không thấy
Chỉ thấy quanh mình màu trắng hoa (Ba Lan-84)
- Hoa giấy: Hoa giấy màu gì tôi không rõ nữa
Có lúc vàng như mặt trời treo trước cửa
Có nhiều đêm tôi lại thấy màu xanh
như ánh trăng lấp lánh sau cành (Hoa giấy-85)
- Hoa bưởi: Hoa bưởi hai mùa
Chị sinh một bé
... Hương bay thơm ngát
Cây bưởi sau nhà.
- Bông lúa - loài hoa tôi dành ở cuối cùng ta quen gọi là bông vì nó vừa là thời hoa vừa là thời hạt:
Cây lúa ngoài đồng
Trổ bông trĩu hạt

Vâng! Chắc chắn là chưa thể kể đầy đủ về những loài hoa trong thơ anh vì ở bài viết này, tôi chỉ chọn trong Tuyển tập thơ Tế Hanh. Nhưng thôi, hoa xuân của Tế Hanh nhất định sẽ tồn tại mãi cùng thời gian, tồn tại mãi cùng thơ ca và vĩnh viễn nở tươi trong lòng bạn đọc các thế hệ. Anh ra đi nhưng tâm hồn bao la, tươi tắn của một người thơ sẽ luôn luôn “một cõi đi về”. Và có lẽ xin được kết luận bài viết nhân ngày anh về cõi bất tử bằng hai câu thơ bất tử về hoa, về người, về đời và về tình nữa... của anh:
Ngàn năm sau... chỗ đôi ta
yêu nhau... có lẽ lá hoa mọc đầy. (Không đề).

 Mai Bá Ấn

Theo http://bichkhe.org/